Kondominium (beynəlxalq hüquq)

Kondominium (lat. con — birlikdə və dominium — mülkiyyət hüququ) beynəxalq hüquqda eyni ərazinin bir neçə dövlət tərəfindən ortaq idarə edilməsi deməkdir.

Nəzəri cəhətdən mümkün olan kondominium tarixdə çox da tez rast gəlinmir. Az olmanın əsas səbəbi suveren dövlətlər arasında əməkdaşlıq təminatının çətinliyidir; ölkələr arasında anlayış pozulan kimi, kondominium statusunu itirmək təhlükəsi ilə qarşılaşır.

• 688-ci ildə Bizans imperatoru II Yustinian və Əməvilər xəlifəsi Əbdülmalik ibn Marvan Kipr üzərində kondominium yaradılması haqqında görünməmiş razılaşmaya nail oldular, bu razılaşmanın nəticəsində adadan yığılmış vergilər iki tərəfin arasında bərabər bölünməyə başlandı.
• 1684-cü ildən 1826-cı ilə qədər Fellesdistrikt (Ümumi Rayon) (norv. Fellesdistrikt, rus. Общий район) adlı yerdə Rusiya və Norveç arasında kondominium mövcud idi.
• İngilis-Misir Sudanı 1899-cu ildən 1956-ya qədər Britaniya və Misirin kondominiumu idi, hərçənd əslində Misir Sudanın hökumətində heç bir rola oynamırdı, ölkəyə bəzi idarə edicilərin göndərilməsindən başqa: bütün siyasi qərarlar İngiltərə tərəfindən qəbul edilirdi və Ingilis-Misir Sudanının bütün qubernatorları ingilislər idilər: Misir və Sudan millətçiləri sistemdən narazı idilər və sonradan Misir Hökuməti tərəfindən ləğv olunmuşdur. Kondominium 1882-ci ildən başlayan və ən azı 1936-cı ilə qədər davam edən Birləşmiş Krallığın Misir üzərində güclü nəzarəti səbəbiylə mövcudluğunu davam etdirə bilirdi.
• Bosniya və Herseqovina kondominiumu Osmanlı İmperiyası və Avstriya-Macarıstan tərəfindən 1908-1918-ci illər arasında birlikdə idarə edilirdi.
• 1941-1943-cü illər arasında II Dünya Müharibəsi zamanı 1943-cü ilədək Xorvatiya Müstəqil Dövləti Nasist Almaniyası və Faşist İtaliyasının kondominiumu idi. O vaxtlar İtaliya kral III Viktor Emanuelin başçılıq etdiyi və antihitler koalisiyasını dəstəkləyən İtaliya krallığı və Benito Mussolininin idarə etdiyi və Ox qüvvələrin tərəfdarı İtaliya Sosial Respublikası arasında bölünmüşdür.^[1][2][3][4]
• Kanton və Enderberi adaları, Kiribati Respublikasının yaranmasından öncə, 1939-cu ildən 1979-cu ilə qədər Britaniya-Amerika kondominiumu idi.
• Kotu Miştu 1864-cü ilə qədər İspaniya və Portuqaliya ilə birgə idarə olunurdu, baxmayaraq ki, tarixinin son on ilində müstəqil idi.
• Misir 1876–1882-ci illərdə Fransa və Böyük Britaniya tərəfindən idarə olunurdu.^[5]

1. ↑ Jozo Tomasevich. "The Chetniks". War and Revolution in Yugoslavia. Stanford University Press, 1975. Pp. 103. "The condominium in Croatia was the most important example of Italo-German collaboration in controlling and despoiling an occupied area [...]".
2. ↑ Stephen R. Graubard, (ed.).Exit from Communism. Transaction Publishers, 1993. Pp. 153–154. "After the Axis attack on Yugoslavia in 1941, Mussolini and Hitler installed the Ustašas in power in Zagreb, making them the nucleus of a dependent regime of the newly created Independent State of Croatia, an Italo-German condominium predicated on the abolition of Yugoslavia." [1] Arxivləşdirilib 2020-07-29 at the Wayback Machine
3. ↑ Günay Göksu Özdoğan, Kemâli Saybaşılı. Balkans: a mirror of the new international order. Marmara Üniversitesi. Dept. of International Relations, 1995. Pp. 143. "Croatia (with Bosnia-Hercegovina) formally became a new Axis ally – the Independent State of Croatia (NDH). This was in fact, Italo-German condominium, [...]".
4. ↑ John R. Lampe (ed.), Mark Mazower (ed.). Ideologies and National Identities: The Case of Twentieth-Century Southeastern Europe. Central European University Press, 2003. Pp. 103. "[...] the Independent State of Croatia (hereafter NDH, Nezavisna Drzava Hrvatska), in reality an Italo-German condominium[...]"
5. ↑ "Archived copy" (PDF). 4 oktyabr 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 avqust 2011.