Koreya dalğası

Koreya dalğası (ing. Korean Wave) və ya Koreya axını (kor. 한류; 韓流; Hallyu) — 1990-cı illərdən başlayan Cənubi Koreya mədəniyyətinin dünyada məşhurluğunun artması.[1][2][3]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Koreya mədəniyyətini yumuşaq güc kimi istifadə etməkdən Koreya müstəqillik hərəkətinin başı və Koreya Respubkilasının Müvəqqəti Hökumətinin prezidenti, Kim Qu yazırdı:

<...> İstəyirəm ki, millətimiz, dünyanın ən gözəl milləti olsun. Bunnan ən güclü millət demək istəmirəm. Mən başqa millətin tərəfindən istila olunmağınən ağrısını hiss etdiyimə görə, istəmirəm ki, öz millətim başqaları istila etsin. Yətər ki, varlığımız həyatlarımızı bərəkətli etsin; yətər ki, gücümüz xarici istilalara mane ola bilsin. Sonsuz miqdarda arzu etdiyim tək şey, mərd mədəniyyətinin gücüdür. Ona görə ki, mədəniyyət gücü bizi də xoşbəxt edir, başqalara da xoşbəxt verir <...>

— Kim Qu, Baekbeom İlci, 1 mart, 1948

1950-1995: Yeni yaranmış film bazarı üçün mübarizə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Koreya müharibəsindən (1950-1953) sonra Cənubi Koreyada Han çay möcüzəsi adlanan iqtisadi artım müdəti başlayıb.

Pak Çon Hi prezidentliyin zamanı əcnəbi filmlərə kvota qoyulmuşdu.[4] Bu Koreya filmlərin əncəbi filmləri arasında rəqabətin qarşını almaq üçün edilib.[5] 1986-cı ildə Amerika Kinofilm İxracatçılar Birləşməsi ABŞ Senatına Koreya Republikasının hökuməti tərəfindən tətbiq olunan məhdudlaşma ilə əlaqədər şikayət edib.[6] Nəticədə, Cənubi Koreya hökuməti məhdudlaşmanı ləğv etməyə məcbur olub. 1988-ci ildə 20th Century Fox Cənubi Koreyada ofisini açan ilk ABŞ Studiyası olub. Ondan sonra Warner Bros. (1989), Columbia Pictures (1990) və Walt Disney (1993) də öz ofislərini açdılar.[7]

1994-cü ildə Cənubi Koreyanın film bazarında Hollivudun payı 80%-ə yaxın zirvə nöqtəsində idi. Yerli filmlərin payı 15,9% idi.[8] Həmin il, prezident Kim Yon Sam Koreyanın media hasilatına dəstək və maliyyə yardımı verməyə məsləhət alıb.[9] Cənubi Koreyanın median gələn məlumata görə, sabiq prezidentinin diqqətini Stiven Spilberqın Yura dövrü parkı filminin tam gəliri 1,5 million Hyundai avtomobilin satışının gəlirindən çox olduğuna çəkməyə çağırdırlar. Deyilir ki, bu müqaisə hökuməti mədəniyyətə ixrac oluna bilən sahəyə kimi baxmağa eləyib.[10] O zaman Cənubi Koreya Mədəniyyət Nazirliyi media sektorunu inkişaf etmək üçün mədəni sənayyə bürosunu təsis edib. Beləliklə, bir sıra əmanətçi kino və medianı genişləndirməyə həvəsləndirilmiş və 1995-ci ilin sonuna qədər Koreya mədəniyyətin qalxması üçün əsas qoyulub.[10]

1995–1999: Böhran və inkişaf

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1997-ci ilin iyulunda, Asiya maliyyə böhranın nəticəsində istehsal sektoru ağır itkiləri yaşayıb. Bu bir sıra biznesı əyləndirmə sektoruna çevirməyə cəlb edib.[11]

Cənubi Koreya keçmiş müstəmləkəçisi olan Yaponiyanın mədəni idxala məhdudlaşmaları 1998-ci ildən ləğv etməyə başlayıb. Anime, manqa və J-pop idxalına qarşı durmaq məqsədi ilə Koreya Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi böyük büdcə artımı istəyib. Dolayısıyla, ölkə ətrafında collec və universitetlərdə 300 mədəni sənayə bölməsi açılıb.[12]

1999-cu ilin fevralında Şiri adlı yerli böyük büdcəli film çox uğurlu göstərilirdi. O, 11 mln. ABŞ dolları yığaraq, bu göstəriciyə görə Ceyms Kemeronun Titanik filmini keçib.[13][14]

1999–2010: Koreya dalğası Asiyada

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təxminən eyni zamanda Çində bir sıra Koreya televiziya serialı göstərilirdi. 1999-cu ilin noyabrın 19-da Çinin hökumət idarə etdiyi Beijing Youth Daily qəzetində çap olunan məqalədə "Çin auditoriyanın Koreya TV dramalar və pop mahnılara qarşı həsrət" qeyd olunmuşdu.[15] 2000-ci ilin fevralında S.M. Entertainment şirkətinin H.O.T. qrupu Pekində keçirdiyi anşlaqlı konsert bir K-pop qrupun ilk xarici konserti olub.[16] Koreya mədəni idxalı artıran kimi Çinin Dövlət Radio, Film və Televiziya İdarəçiliyi buna göstərilən Koreya televiziya dramaların sayına məhdudlaşdırma qoyaraq cavab vermişdi.[17]

Asiyanın başqa ölkələrində də Koreya drama və pop musiqinin populyarlığı yaşandı. 2000-ci ildə Hindistanın Manipur ştatında separatçılar Bollivud filmlərinə qadağa qoyublar və istehlakçılar diqqətini Koreya mediyasında döndülər.[18] Agence France-Presse verdiyi məlumatına görə, Koreya ifadələri Manipurun məktəb həyətlərində və bazalarında eşitmək olardı.[19] Koreya dramavə filmləri Manipura qonuşu Birmadan CD və DVD kontrabanda şəklində gətirilib.[18] Sonra Koreya mallarının populyarığı Hindistanın şimal-şərqinin Assam, Meğalaya, Səkkəm, Arunaçal Paradeş, Tripura, Mizoram, Naqalend ştatlarında artıb.[20]

2002-ci ildə BoA müğənnisinin Listen to My Heart albomu Yaponiyada million nüsxə satan ilk Koreyalı albomu olmuşdu.[21] Həmin il, Koreyanın Qış sonatası serialı Tayvanın Meteor bağı serialının Asiya ətrafında uğurunu təkrarlayan ilk serial olub. Yaponiyada Qış sonatası ilə bağlı malların, o cümlədə DVD və romanların satışından gəlir 3.5 million ABŞ dollarıdan artıq idi.[22]

2010-günümüz: Koreya dalğası dünyada

[redaktə | mənbəni redaktə et]

ABŞ-də Koreya mədəniyyəti və K-pop ilk öncə Los Anceles və Nyu York kimi şəhərlərdə qalan etnik Koreyalıların icmalarının tərəfindən yayılmışdı.[23] Bir neçə il əvvəl ABŞ prodüserləri buna fikir vermirdilər. Məsələn üçün, Mnet Media şirkətinin baş əməliyyət direktorun sözlərinə görə, onun işçiləri ABŞ prodüserlərə 300-dən çox K-pop musiqi videoları göstərəndə onlar Əvvəl münasibətlər olduğuna görə nəzakətli idilər, amma ciddi söhbət olmadı.[24] Buna oxşar şəkildə, BoA və Se7en kimi müğənnilərin ABŞ debütları diqqət cəlb etməyə bilmədilər. CNN reportyoru bunları tam iflas (ing. complete flops) adlandırıb.[25]

Buna baxmayaraq, K-pop və Korey Televiziyası ABŞ-də və dünyanın başqa hissələrində (məsələn üçün, Cumonq serialı özəlliklə müsəlman dünyasında yaxşı qəbul olunub) populyarlğı qazanırdı.[26][27][28][29] Bu populyarlığı xüsusilə artan Koreyalı PSY müğənnisinin Gangnam Style mahnısı idi. Onun virus musiqi videosu 2012-2013 illərin arasında YouTube-da çox populyar olub, saytda milyard baxış yığan birinci video olmuşdu. Beləliklə, radio DJ-ləri xarici mahnıları efirə qoymağa həvəsli olmadığına görə, YouTube K-pop müğənnilərə dünyada məşhurluğu qazanmaq üçün çox vacib olmuşdu. Kaliforniyanın İrvin keçən KCON 2012 festivalını ziyarət edən CNN müxbiri demişdi ki, Burada kimsəyi durdurub soruşsanız ki, K-pop haqqında necə öyrəndilər, deyəcəklər ki, Youtube-dan (ing. If you stop anyone here and ask them how they found out about K-pop, they found it out on YouTube).[30]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Farrar, Lara. "'Korean Wave' of pop culture sweeps across Asia". CNN. Turner Broadcasting System, Inc. December 31, 2010. October 23, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 16, 2010.
  2. ↑ Ravina, Mark. "Introduction: Conceptualizing the Korean Wave". Southeast Review of Asian Studies. 2009.
  3. ↑ Kim, Ju Young. "Rethinking media flow under globalisation: rising Korean wave and Korean TV and film policy since 1980s". University of Warwick Publications. 2007.
  4. ↑ "South Korea: The king, the clown and the quota". The Economist. 18 February 2006. 4 November 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013.
  5. ↑ "The Future, after the Screen Quota". The KNU Times. 4 November 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 April 2013.
  6. ↑ Lee, Hyung-Sook. Between Local and Global: The Hong Kong Film Syndrome in South Korea. ProQuest. 2006. səh. 48.
  7. ↑ Choi, Jinhee. The South Korean Film Renaissance: Local Hitmakers, Global Provocateurs. Wesleyan University Press. 2010. 16.
  8. ↑ What is the future of Korean film? Arxivləşdirilib 2014-01-06 at the Wayback Machine, The Korea Herald
  9. ↑ Rousse-Marquet, Jennifer. "K-pop: the story of the well-oiled industry of standardized catchy tunes". 3 November 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013.
  10. ↑ 1 2 Shim, Doobo. "Waxing the Korean Wave" (PDF). National University of Singapore. 17 April 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013.
  11. ↑ Huat, Chua Beng; Iwabuchi, Koichi. East Asian pop culture. Hong Kong: Hong Kong University press. 2008. ISBN 978-962-209-892-3. 2014-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-17.
  12. ↑ Onishi, Norimitsu. "South Korea adds culture to its export power". The New York Times. 29 June 2005. 26 June 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 March 2013. What is more, South Korea, which long banned cultural imports from Japan, its former colonial ruler, was preparing to lift restrictions starting in 1998. Seoul was worried about the onslaught of Japanese music, videos and dramas, already popular on the black market. So in 1998 the Culture Ministry, armed with a substantial budget increase, carried out its first five-year plan to build up the domestic industry. The ministry encouraged colleges to open culture industry departments, providing equipment and scholarships. The number of such departments has risen from almost zero to more than 300. (#apostrophe_markup)
  13. ↑ MacIntyre, Donald. "Korea's Big Moment". Time. 10 September 2001. 25 May 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013. Technical quality improved steadily and genres multiplied. Shiri, released in 1999, was the breakthrough. Hollywood-style in its pacing and punch, it probed the still-sensitive issue of relations between the two Koreas through the story of a North Korean assassin who falls in love with a South Korean counterintelligence agent. The film sold 5.8 million tickets, shattering the previous record for a locally made movie of 1 million. Its $11 million box office grabbed the attention of investors, who are clamoring for new projects. (#apostrophe_markup)
  14. ↑ U.N. Panel Approves Protections for Foreign Films Arxivləşdirilib 2022-04-09 at the Wayback Machine, NPR
  15. ↑ Kim, Ji-myung. "Serious turn for 'hallyu 3.0'". The Korea Times. 6 January 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013. (#apostrophe_markup)
  16. ↑ Kim, Hyung-eun. "Hallyu bridges gap, but rift with China remains". JoongAng Ilb. 13 July 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 March 2013. (#apostrophe_markup)
  17. ↑ When the Korean wave ripples Arxivləşdirilib 2007-06-14 at the Wayback Machine, International Institute for Asian Studies
  18. ↑ 1 2 "A little corner of Korea in India". BBC. 17 October 2010. 3 September 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2012.
  19. ↑ Kember, Findlay. "Remote Indian state hooked on Korean pop culture". Agence France-Presse. 15 May 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2013.
  20. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-24.
  21. ↑ "List of million sellers in 2002" (yapon). RIAJ. June 3, 2004 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 29, 2008.
  22. ↑ Lee, Claire. "Remembering 'Winter Sonata,' the start of hallyu". The Korea Herald. 21 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 December 2012. (#apostrophe_markup)
  23. ↑ Brown, August. "K-pop enters American pop consciousness". Los Angeles Times. 29 April 2012. 5 January 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013.
  24. ↑ Hampp, Andrew. "Secrets Behind K-Pop's Global Success Explored at SXSW Panel". Billboard. 4 July 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013. That's a long way from even a few years ago, when panel moderator Sang Cho, chief operating officer of Korean TV company Mnet, would start pitching music programming to U.S. executives. "We probably showed about 300 music videos to top producers and record labels. In the beginning there were relationships so they would be courteous, but it was not a serious conversation," he said. "It's a different dialogue now." (#apostrophe_markup)
  25. ↑ Oh, Esther. "K-Pop taking over the world? Don't make me laugh". CNN. 30 March 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 April 2013. Like BoA, Se7en also tried to find success in North America and worked alongside Mark Shimmel, Rich Harrison and Darkchild. The result? Complete flops.
  26. ↑ James Russell, Mark. "The Gangnam Phenom". Foreign Policy. 1 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 March 2013. (#apostrophe_markup)
  27. ↑ Iranians hooked on Korean TV drama Arxivləşdirilib 2014-11-11 at the Wayback Machine, Global Post
  28. ↑ Mee-yoo, Kwon. "Int'l fans visit Korea for Seoul Drama Awards". Korea Times. 6 January 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 March 2013. The hit Korean drama "Jumong" was broadcast in Romania earlier this year, attracting some 800,000 viewers to the small screen.
  29. ↑ "Korea's mark on an expectation-defying Iran". The Korea Herald. 11 November 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2013. The Korean wave, or hallyu, has also made significant forays into Iran. Korean period dramas, "Jumong" in particular, were smash hits. Jumong ― the founding monarch of Korea's ancient Goguryeo kingdom (37 B.C.-A.D. 668) ― has become the most popular TV drama representing Korea here, with its viewer ratings hovering around 80 to 90 percent. (#apostrophe_markup)
  30. ↑ "'K-pop' goes global". CNN. 31 August 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2013.