Krasnoe gölü (Anadır rayonu)
Krasnoe gölü (rus. Красное) — Anadır ovalığının ən böyük gölü[1]. Rusiyanın Çukotka Muxtar Dairəsi, Anadır rayonu ərazisinə daxildir. Gölün yaxınlığında Krasneno kəndi yerləşir.
| Krasnoe gölü | |
|---|---|
| rus. Красное | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Eni | 15 km |
| Uzunluğu | 35 km |
| Sahəsi | 458 km² |
| Həcmi | 10100 km³ |
| Dərin yeri | 4 m |
| Minerallaşma tipi | Şirin |
| Yerləşməsi | |
| 64°28′00″ şm. e. 174°25′00″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
|
|
|
.jpg)
Tarixi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Göl sahili təşkil edən effuziv qayaların qırmızı və qəhvəyi tonlarına görə adlandırılmışdır. İlk xəritələrdə göl Krasnyano adlanırdı. Buna görə də köhnə rus əhalisinin ləhcəsində bu "zəngin, bol" mənasını verirdi. Anadırda yayayış təmin edildikdən bəri göldə müntəzəm yarmarkalar keçirilmişdir.
Hidrologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Krasnoe gölü Anadır çayının aşağı axınında yerləşir və olduqca geniş bir ərazini tutur. Qərbdən gölün hövzəsi Çikaev dağlarının yüksəklikləri ilə (280-390 m), şərqdən isə Rarıtkin silsiləsinin dağları ilə əhatələnir (350-420 m). Gölün uzunluğu 35 km, eni 15 km-dir. Dərinliyi 4 metrə qədərdir. Səthinin sahəsi 458 km²-dir.
Göl özü köhnə Anadır çayının bir parçasıdır. Eyni zamanda, gölün sahillərində və ona axan çaylar boyunca çox sayda böyük miqdarda obsidian parçasının olması göl hövzəsinin və qədim vulkanik proseslərin təşkilində iştirak etdiyini göstərə bilər. Joxov düşərgəsinin sakinləri 9 min il əvvəl Krasnoe gölünün sahillərindən Yeni Sibir adalarına obsidianı gətirdilər[2][3].
Gölün şərq sahilləri dik, şimal və cənub sahilləri hamar və alçaqdır. Sahilin yüksək əraziləri cılpaq qayalardan, aşağı tərəfi isə kol və mamır sahələrimndən ibarətdir. Burekuul və Prtyamaya axarları (ikincisi naviqasiyada istifadə olunur) gölü Anadır çayı ilə birləşdirir. Göl ətrafında bir çox zirvələr vardır:Otmelnaya, Oblaçnaya, Qorelaya, Srednaya, Krasnoe, Lipovaya və Odinoki (təpə).
Krasnoe gölü Anadır körfəzindən Anadır boyunca yayılan qabarmalar və küləklərdən təsirlənir. Gölün ortasında küləklərin təsiri lədayazlıqlar meydana gəlir. Gölün dibi qeyri-bərabərdir və lil çöküntü təbəqəsi ilə örtülmüşdür. Gölə tökülən kiçik çayların böyük əksəriyyəti cənub-qərbdə birləşir və delta əmələ gətirir. Gölə axan çaylar: Berezovaya, Lamutskaya, Keyvılqilveem, Talaynın, Kepetçakıl və s.
Fauna[redaktə | mənbəni redaktə et]
Krasnoe gölü siqikimilər fəsiləsinə daxil olan növlərin kürüləmə ərazisidir (nelma, Coregonus nasus, siqi). Bundan əlavə burada Keta, Qorbuşa, Salvelinus alpinus kimi növlər yaşayır. Buz əriyəndən dərhal sonra su gölə kiçik bir qrup halında olan ağ balina sürüsü daxil olur.
Göl və ətrafı layihələndirilmiş “Krasnoe gölü”[4] təbiət abidəsi ərazisində yerləşir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ СВТГУ. Гидрогеология СССР / под ред. О. Н. Толстихина. — Москва: Недра, 1972. — Т. XXVI. — С. 45. — 297 с. — 1500 экз.
- ↑ "Древние люди высокоширотной Арктики начали вести торговлю девять тысяч лет назад". rscf.ru (rus). 2019-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-03., 21 февраля 2019
- ↑ Кузьмин Я. В. "Добыча и обмен обсидиана в доисторических культурах Дальнего Востока и северо-востока России: обзор результатов 25-летних работ". www.archeo.ru (rus). 2020-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-03., Первобытная археология. Журнал междисциплинарных исследований, 2019, № 1. Стр. 92 — ИИМК РАН
- ↑ "Беликович А. В., Галанин А. В., Афонина О. М., Макарова И. И. Растительный мир особо охраняемых территорий Чукотки. Владивосток: БСИ ДВО РАН, 2006. 260 с." 2011-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-07-24.