Lavandula

Lavanda
Lavanda
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Pişiknanəsikimilər Triba: Reyhankimilər Cins: Lavanda
Beynəlxalq elmi adı
	Lavandula L., 1753;
ITIS	500370
NCBI	39169
EOL	61212

Lavanda (lat. Lavandula) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Lavanda çoxillik ətirli ədviyyat bitkisidir. Bu bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahilləri hesab olunur. Qədim Misirdə mumiyalaşdırma zamanı istifadə edilən maddənin əsas komponentlərindən biri olub. Bitkinin öz ətrini 3 min il saxlaya bilməsi məlumdur. Belə ki, 1922-ci ildə Misir fironu Tutanxamonun mumiyasından ətirli lavandanın qalıqları tapılmışdır.

Əhəmiyyəti

Lavanda bitkisinin bütün hissələrində efir yağları toplanır. Lakin çiçəklərdə onun miqdarı daha çox 0,8-3,0 %-ə qədərdir. Lavanda yağının əsas komponenti (tərkib hissəsi) linalilasefat (30-56 %) və linalol (10-12 %) hesab edilir. Lavanda yağı və ondan alınan məhsullar (efir yağı, quru çiçək qrupu) ətriyyat - kosmetika sənayesində, qida və əczaçılıq sənayesində, tibdə və məişət kimyasında istifadə edilir. Lavanda yaxşı bal verən bitki hesab olunur və eroziya əleyhinə bitki kimi istifadə edilir.

Yayılması

Avropada lavandanı XVI əsrin axırlarında becərməyə başlamışlar. Rusiya ərazisinə lavanda XIX yüzilliyin ikinci yarısında gətirilmişdir. Lakin, ilk dəfə sənaye halında plantasiyalar şəklində becərilməsinə 1929-cu ildə Krımda başlamışlar. 1937-ci ildə lavanda Krasnodar vilayətində, 1945-ci il-lər Moldovada becərilməyə başlanmışdır. Onun ümumi əkin sahəsi 9 min hektara yaxın, məhsuldarlığı isə 20-30 s/ha-dır.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

Chaetostachys Benth.
Fabricia Adans.
Isinia Rech.f.
Sabaudia Buscal. & Muschl.
Stoechas Mill.
Styphonia Medik.

Növləri

Lavandula × alportelensis P.Silva, Fontes & Myre
Ensizyarpaq lavanda (Lavandula angustifolia Mill.)
Lavandula antineae Maire
Lavandula aristibracteata A.G.Mill.
Lavandula atriplicifolia Benth.
Lavandula austroapennina N.G.Passal., Tundis & Upson
Lavandula bipinnata (Roth) Kuntze
Lavandula bramwellii Upson & S.Andrews
Lavandula buchii Webb & Berthel.
Lavandula × cadevallii Sennen
Lavandula canariensis Mill.
Lavandula × cavanillesii D.Guillot & Rosselló
Lavandula citriodora A.G.Mill.
Lavandula coronopifolia Poir.
Lavandula dentata L.
Lavandula dhofarensis A.G.Mill.
Lavandula erythraeae (Chiov.) Cufod.
Lavandula galgalloensis A.G.Mill.
Lavandula gibsonii J.Graham
Lavandula × ginginsii Upson & S.Andrews
Lavandula hasikensis A.G.Mill.
Lavandula × heterophylla Viv.
Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.
Lavandula lanata Boiss.
Enliyarpaq lavanda (Lavandula latifolia Medik.)
Lavandula × limae Rozeira
Lavandula × losae Sánchez-Gómez, Alcaraz & García Vall.
Lavandula macra Baker
Lavandula mairei Humbert
Lavandula maroccana Murb.
Lavandula minutolii Bolle
Lavandula multifida L.
Lavandula nimmoi Benth.
Lavandula nooruddinii A.Patzelt & A.Al Hinai
Lavandula pedunculata (Mill.) Cav.
Lavandula pinnata Lundmark
Lavandula pubescens Decne.
Lavandula qishnensis Upson & S.Andrews
Lavandula rejdalii Upson & Jury
Lavandula rotundifolia Benth.
Lavandula saharica Upson & Jury
Lavandula samhanensis Upson & S.Andrews
Lavandula setifera T.Anderson
Lavandula somaliensis Chaytor
Yunan lavandası (Lavandula stoechas L.)
Lavandula sublepidota Rech.f.
Lavandula subnuda Benth.
Lavandula tenuisecta Coss. ex Ball
Lavandula viridis L'Hér.

İstinadlar

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.

Həmçinin bax

[_7585a11fc524ec72-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_cf04d709c41998ef-2] Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.

[1]

[2]