Müəssisə iqtisadiyyatı

Müəssisə iqtisadiyyatı (alm. Betriebswirtschaftslehre‎) — müəssisənin fəaliyyəti zamanı iqtisadi qərarların işlənib hazırlanması və qəbul edilməsi prosesi ilə bağlı biliklər sistemi.

Tərifi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müəssisənin iqtisadiyyatı müəssisənin fəaliyyəti zamanı iqtisadi qərarların işlənib hazırlanması və qəbul edilməsi prosesi ilə bağlı biliklər sistemidir[1].

Müəssisə müstəqil təsərrüfat subyektidir, məqsədi sosial tələbatları ödəmək və mənfəət əldə etməkdir[2]. Müəssisə bazar iqtisadiyyatının əsas həlqəsidir. Məhz müəssisə əmtəə və xidmətlərin əsas istehsalçısı, digər subyektlərlə müxtəlif iqtisadi münasibətlərə girən əsas bazar subyektidir[3]. Buna görə də müəssisənin iqtisadiyyatı müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin idarə edilməsi üçün bilik və üsullar sistemi kimi istənilən iqtisadi sistemdə istehsalın təşkili və səmərənin bölüşdürülməsində mühüm yer tutur[4].

Həm iqtisadçıların, həm də gələcək mühəndis və qeyri-iqtisadçıların hazırlanmasında müəssisənin iqtisadiyyatının öyrənilməsinə böyük diqqət yetirilir[5].

Müəssisənin iqtisadiyyatı mikroiqtisadiyyat və makroiqtisadiyyatla sıx bağlıdır, lakin onlarla eyni deyil. Mikroiqtisadiyyatdan fərq ondadır ki, mikroiqtisadi təhlil bazarın ayrı-ayrı müəssisəyə təsirini öyrənir və əslində müəssisə səviyyəsində iqtisadiyyatın və istehsalın təşkilinin öyrənilməsi deyil. Mikroiqtisadi təhlil bazarın hər iki tərəfini nəzərdən keçirir: tələb və təklif. Müəssisənin iqtisadiyyatı nöqteyi-nəzərindən tələb kənardan verilən dəyər kimi qəbul edilir.

İntizamı[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadiyyat çərçivəsində müəssisələr adətən iqtisadiyyat sahəsində aşağıdakı bilik bölmələrini nəzərdən keçirirlər:

  1. Müəssisənin istehsal strukturu, istehsal növü ilə birlikdə istehsal dövrünün təşkili;
  2. Əsas və dövriyyə kapitalının formalaşdırılması, kapitaldan istifadə, müəssisənin gəlirinin (mənfəətinin) alınması və bölüşdürülməsi;
  3. Müəssisənin təsərrüfat fəaliyyəti strategiyasının işlənib hazırlanması, məhsul istehsalının və satışının planlaşdırılması;
  4. İstehsal xərclərinin formalaşdırılması, məhsulun maya dəyərinin hesablanması, müəssisənin qiymət siyasətinin formalaşdırılması;
  5. Müəssisənin maliyyə resursları, təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyi, sahibkarlıqda risklərin qiymətləndirilməsi;
  6. müəssisədə əməyin iqtisadiyyatı, kadrların seçilməsi və onların işə qəbulu, əməyin təşkili, əməyin ödənilməsi sistemi, əmək məhsuldarlığının artırılmasının stimullaşdırılması məsələləri;
  7. İstehsalın maddi-texniki təminatı məsələləri: xammal, materialla təchizat, ehtiyatların formalaşdırılması və onlardan səmərəli istifadə;
  8. istehsalın texniki hazırlanması və zəruri istehsal infrastrukturunun yaradılması məsələləri;
  9. Müəssisənin innovativ fəaliyyəti, məhsulun keyfiyyəti, müəssisənin investisiya siyasəti, ekoloji məsələlər;
  10. Müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyəti;
  11. Bütövlükdə müəssisənin idarə edilməsi prosesinin təşkili[6]

Həmçinin baxın[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Экономика предприятия. М.: Юристъ. Под ред. Н. А. Сафронова. 1998.
  2. ↑ Сергеев И. В. Экономика предприятия: Учебное пособие. М.: Финансы и статистика. 2000.
  3. ↑ Экономика предприятия. М.: Юристъ. Под ред. Н. А. Сафронова. 1998.
  4. ↑ "Изучение - экономика - предприятие" (rus). Большая Энциклопедия Нефти Газа. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-20.
  5. ↑ "Экономика" (rus). Столичный институт бизнес-технологий и управления. 2013-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-20.
  6. ↑ "Содержание курса "Экономика предприятия"" (rus). 2013-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-20.