Müqəddəs Lavrentiya çayı

Müqəddəs Lavrentiya çayı (fr. fleuve Saint-Laurent, ing. Saint Lawrence River) — Şimali Amerika materikinin böyük su arteriyasını təşkil edən çay. ABŞ və Kanada arasında təbii sərhəd rolunu oynayır. Böyük gölləri Atlantik okean ilə birləşdirir. Mənsəbdə çayın eni 130 km-dir. Çayın uzunluğu 1197 km^[1], hövzəsinin sahəsi 1 344 200 km² təşkil edir^[2]

Müqəddəs Lavrentiya çayı
fr. fleuve Saint-Laurent, ing. Saint Lawrence River
Müqəddəs Lavrentiya çayı
Ölkələr	Kanada  ABŞ
Mənbəyi	Ontario gölü
• Yüksəkliyi	75 m
Mənsəbi	Müqəddəs Lavrentiya körfəzi
• Yüksəkliyi	0 m
Uzunluğu	1197 km
Su sərfi	10.400 m³/s
Su hövzəsi	Atlantik okeanı
Hövzəsinin sahəsi	1344200 km²
mənbəyi mənsəbi Müqəddəs Lavrentiya çayı Şimali Amerikaın fiziki xəritəsində: 44°11′06″ şm. e. 76°33′03″ q. u. 48°02′16″ şm. e. 69°34′27″ q. u.
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çaya bu adı Jak Karte vermişdir. Bununla yanaşı çayın töküldüyü körfəzdə bu adla adlandırılmışdır. Sauel de Şamlenin çsyın yatağı ilə üzü yuxarı üzməsinfən sonra fransızlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdlr. Bura Yeni Fransanın tərkib hissəsinə daxil edilmişdir. Yeddiillik müharibədən sonra ərazini britaniyalılar ələ keçirmişdir. Bununla belə region hələdə Şimali Amerikanın fransız dili məfəniyyətinin mərkəzi rolunu oynayır. İlk əvvələr tizarət gəliləri üzən çayda harlrda iri tankerlər bel üzür.

Çay dünyanın böyük fiordlarından biri olan Saqeney fiordunu əmələ gətirir. Şimaldan ona Saqeneyə çayı tökülür. O hətta böyük estuari əmələ gətirir.

Çayın körfəzlə birləşdiyi yerdə iki axını müşahidə etmək olur: 400 metr dərinlikdə soyuq və duzlu dəniz suyu, səthində isə nisbətən usti və şirin su.

Monreal önü ərazilərdə çay 160 km məsagədə astsnalı ərazilərdən axır. Sonradan isə 60 km məsadə isə sakitləşir və kal axır.

Çayda Ağ balina, Finval və Göy balinalara rast gəlmək olur. Ümumilikdə götürdükdə çayda 20 növ suda)quruda yamayan və sürünən, 12 növ məməli və yüzlərlə növ balıq yaşayır. Sahil bataqlıqlarında usə 300 növ quş yuva qurur.

Hövzəsi Kanadanın ən sıx məskunlaşılmış ərazisidir. Burada ümumulikdə 20 mln insan yaşayır. Siyənək balıqçılığı, maldarlıq taxılçılıq inkişaf etmişdir.

Hələ 1680-cı ildə koloniyaçılar cçayın yatağının dərinləşdirilməsi üzərində düşünmüşlər. Səbəb isə okean gəmilərinin burada rahat üzməsi olmuşdur. 1959-cu ildə Müqəddəs Lavrentiya dəniz yolu açılmışdır. Onun uzunluğu 283 km olur. Bu dəbiz yolu dünysnın ən mühüm tikililərindən biri sayılır. Monrealla Ontario gölü arasında 7 jalyuz inşa edilmişdir. Tikinti zamanı 150 mlm m³ torpaq və min tonlarla beton işləri görülmüşdür.

Özünün növbəti reyslərindən birini icra edən sərnişin gəmisi «Empress of Ireland» 29 may 1914-cü ildə norveç kömürdaşıyan gəmisi ilə toqquşmuşdur. Nəticədə gəmi 14 dəqiqə ərzində suyun dibinə batmışdır (40 m). Onun göyərtəsində 1477 nəfər (420 ekipaj üzvü və 1057 sərnişin) olmuşdur. Ekipaj və sərnişinlərdən yalnız 463 nəfəri sağ qalmışdır. Bu qəza həcminə görə az qala «Titanik» и «Luzitaniya» kimi qəzalara bərabər tutulur.

• Regional Geography of the St. Lawrence River  (ing.)
• Information about Juniper Island (Ontario) Arxivləşdirilib 2009-12-25 at the Wayback Machine  (ing.)