Müqəddəs Sofiya kilsəsi (Oxrid)

Müqəddəs Sofiya kilsəsi (mak. Црква Света Софија, Crkva Sveta Sofija) — Makedoniya Respublikasının Oxrid bələdiyyəsində yerləşən, Osmanlı İmperiyası dövründə məscid olaraq fəaliyyət göstərən üç nefli orta əsrə aid kilsə.^[1]

Pravoslav ortodoks
Oxrid Müqəddəs Sofiya kilsəsi
mak. Црква Света Софија
Din
Yeparxiya	Oxrid Arxiyepiskopluğu
Statusu	YUNESKO Ümumdünya irsi (1980[qeyd 1])
Yerləşməsi
Ölkə	Şimali Makedoniya
Bölgə	Cənub-şərq
Şəhər	Oxrid
Memarlıq
İnşa tarixi	1035-ci və 1056-cı illər arasında – XIV əsr
Dövrü	Orta əsrlər
Tikdirəni	Şimali Makedoniya
Üslubu	Bizans memarlığı
Bərpası	1951
Vəziyyəti	Qorunur
Müqəddəs Sofiya kilsəsi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Birinci Bulqar dövlətinin dinini rəsmi olaraq Xristianlıqla dəyiməsindən sonra I Boris (852 — 889) dövründə tikilən kilsənin tikilmə tarixi haqqında dəqiq bir məlumat yoxdur. Tikili IX və ya XI əsrlərdə tikilmiş ola bilər.^[2]

Şərqə baxan kilsənin qərbində bir narteks və eksonarteks, şimalında isə sonradan əlavə olunmuş bir portik mövcuddur. Müxtəlif mərhələlərdən keçən tikilinin ilk forması orta Bizans dövrünə aid əhəmiyyətli bir memari forma ortaya qoymaqdadır. Bu şəkildə XI əsrin regional meyllərinin yanında, Konstantinopolun Makedoniya və Oxrid Arxiyepiskopluğu üzərinə olan təsiri də görmək mümkündür. Kilsənin təməl arxitekturası XI əsrdə inşa edilmiş olmasına baxmayaraq XIV əsrdə Arxiyepiskop II Qreqori tərəfindən əlavələr edilmişdir. Bu üç nefli bazilika qərbi hissəsibə 1313-cü və ya 1314-cü illərdə əlavə edilən hissə memarlıq tarixinə nəzərən əhəmiyyət daşımaqdadır.^[3]

Oxrid şəhərinin ən böyük kilsəsi olan Müqəddəs Sofiya kilsəsi, Konstantinopoldakı Aya Sofya kimi fəthdən sonra məscidə çevrilmiş və şəhərin ilk və ən böyük məscidi olmuşdur. Oxriddə yerləşən Müqəddəs Sofiya kilsəsi, məscidə çevrildiyində bir sıra dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Səmavi Eyicenin yazdıqlarına görə bu gün heç bir izi qalmayan məscid minarəsi kilsənin narteks hissəsinin sol tərəfindəki qübbəsinin tam ortasında yerləşirdi.^[4]

Oxrid şəhərinin Yuqoslaviya idarəsinə keçməsinin sonra kilsəyə çevrilmiş məscidin divarlarında olan və XI, XII və XIII əsrlərdən qalma freska şəkillər bərpa işləri nəticəsində tamamilə təmizlənmişdir.^[5]

• Müqəddəs Aqnes kilsəsi
• Müqəddəs Nikolay kilsəsi (Buxarest)
• İmperatorluq Məscidi (Priştina)

• The Church of St. Sophia - Ohrid patrimony
• ExploringMacedonia - St. Sophia church in Ohrid Arxivləşdirilib 2010-10-27 at the Wayback Machine

1. ↑ Oxrid bölgəsinin mədəni irsinin təsnifatı

1. ↑ Fruçt, Riçard (2005). Eastern Europe: an introduction to the people, lands, and culture. (azərb. Şərq Avropa: Xalq, torpaqlar və mədəniyyət haqqında bir giriş‎) ABC-CLIO. səhifə 928. ISBN 978-1-57607-800-6.
2. ↑ Boris Cholpanov - "Land of a global crossroads", Sofia, 1993, Bulgarian Academy of Science, page 131 (the original is in Bulgarian)
3. ↑ Ohri Ayasofyası cephesinin 14. yüzyılda Epiros, İstanbul, hatta Bursa'da bir Türk eserinde benzerlerinin yapılmış olması hakkında bakınız; (azərb. Oxrid Ayasofyası cəbhəsinin XIV əsrdə Epiros, İstanbul, hətta Bursa da bir Türk əsərində bənzərlərinin edilmiş olması haqqında bax;‎) Semavi Eyice, Son devir bizans mimarisi (azərb. Səmavi Eyice, Son dövr bizans arxitekturası‎) (İstanbul 1963)
4. ↑ Semavi Eyice. "Ohri'nin Türk Devrine Ait Eserleri." (azərb. Oxridin Türk dövrünə aid əsərləri‎) Vakıflar Dergisi, 6 (1965): səhifə 140
5. ↑ R. Hamann, Mak in, Hallensleben, Die Monumentalmalerei in Serbien und Makedonien (azərb. Serbiya və Makedoniyadakı monumental şəkil‎) (Giessen 1963) 15-17;res.1-28, lev.1-5.