Məddah

Meddah - kiçik qruplara o cümlədən qəhvəxana və ya çayxanalarda kiçik auditoriyaya Türk tarixini danışan şəxslərə deyilir. Bu şəxslər 16-ci əsrdə Osmanlı imperiyası dövründə daha məşhurlaşmışdır. Bu dövrdə meddahlar hər hansı hekayəni və ya tarixi bir hadisəni özləri müxtəlif improvizələr edərək danışır və ətrafdakı insanların diqqətini buna cəlb edirdilər.

Meddahlar hər zaman çətir, papaq və digər baş geyimlərində istifadə edərək, ifadə etdikləri şəxslərin xarakterini, səsini və dialektini təsəvvür edirdilər. Tamaşanın limiti yox idi və yaxşı meddah onu əhatə edən auditoriyanı fikrini öz bacarığı ilə hekayədən asılı etməyi bacarmalı idi^[1].

Meddahlar adətən gəzən artistlər mənasını verir. Çünki onlar böyük şəhərlərdən kiçik kəndlərə gedərək yol boyu gördüklərini kənd camaatına hekayə edərək danışırdı. Bu adət ənənə Homerin dövründən başlandığı təsadüf edilir^[2].

Onların vəzifələri Yunanıstan o cümlədən Odessa hekayəçilərinin vəzifələrinə oxşayırdı. O dövrdə yaranmış hekayə olan Xosrov və Şirin və Leyli və Məcnunda meddahlar tərəfindən yayıldığı ehtimal edilir. Onların söylədikləri hekayələr gerçək hekayə olub, auditoriyadan, siyasi vəziyyətdən asılı olaraq improzivə edilir.

İstanbul meddahları ilk dəfə olaraq musiqi alətlərindən istifadə edərək hekayələr danışmışlar.

2008-ci ildə meddahlar UNESCO-nun İnsan mədəni irsinə daxil edilmişdir^[3].

"Meddah"lar ilk növbədə kökləri türk şifahi ədəbiyyatına məxsus olan dini və qəhrəmanlıq hekayələri təbliği ilə başlamışdır^[4]. 11-13-cü əsrdə yaranması ehtimal edilən Türkiyədə yaranmış bu cərəyan tez bir zamanda Orta Asiya ölkələrinə o cümlədən İran və Ərəbistan körfəzi ölkələrinində də yayılmışdır. Əvvəllər belə epik janrına məxsus hekayələri "kıssahan" adı şəxs təbliğ edirdi. O xüsusilə islam dinini təbliği ilə məşğul olurdu və bu barədə hekayələr danışırdı. Onlar Səlçuq imperiyası dövründən daha çox yayılmağa başladılar və İran və Ərəbistan körfəzində məşhur olan Əli və Həmzə, o cümlədən "Min bir gecə" nağıllarını təbliğ edirdilər^[5].

Kıssahan ən-ənəsi Osmanlı imperiyası dövrünə qədər davam etdi. Bundan sonra bütün hekayə danışanlar meddah adı verilərək, məşhurlaşdılar.

1. ↑ Halman, Talât Sait; Warner, Jayne L. (2008). İbrahim the Mad and Other Plays. Syracuse University Press. pp. xiii–xiv. ISBN 9780815608974.
2. ↑ Kaim, Agnieszka Ayşen (2006). "SÖZLÜ EDEBİYAT VE GÖSTERİ KÜLTÜRÜNÜN BULUŞMA NOKTASI: "MEDDAH" TEK KİŞİLİK TİYATRO" (PDF). Journal of Ankara University Faculty of Language, History and Geography. 46 (1): 271–282.
3. ↑ Meddah" (PDF). İslam Ansiklopedisi. 28. Türk Diyanet Vakfı. 2003. pp. 293–4.
4. ↑ Bahadıroğlu, Diba. "Seyirlik Halk Oyunlarından Meddah ve Meddahlık Geleneği". makaleler.com. Retrieved 20 January 2016.
5. ↑ Çevik, Mehmet (2014). "CULTURAL CHANGE, TRADITION AND TURKISH FOLK STORYTELLING" (PDF). Turkish Studies. 9 (12): 113–123.