Malein turşusu
 | Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə kateqoriyalar əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Malein turşusu - HOOC-CH = CH-COOH formuluna malik ikiəsaslı doymamış üzvi birləşmədir. Beynəlxalq nomenklatura ilə adı sis-butenedio turşusudur. Onun trans izomerinə fumarin turşusu deyilir.Malein turşusunun duzlarına və efirlərinə maleatlar deyilir.Ən çox fumarin turşunun istehsalında istifadə olunur.
| Malein turşusu | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Ənənəvi adı | Malein turşusu |
| Kimyəvi formulu | C₄H₄O₄[1] |
| Molyar kütlə | 116,07 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,59 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 135 °S |
| Parçalanma temperaturu | 135 °S |
| Alışma temperaturu | 127 °S |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 110-16-7 |
| PubChem | 444266 |
| RTECS | OM9625000 |
| ChEBI | 18300 |
| ChemSpider | 392248 |
Fiziki xassələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Malein turşusu molekulu fumarin turşusundan daha az stabildir. Yanma istiliyi arasındakı fərq 22.7 kJ / mol təşkil edir [1]. Malein turşusu suda çox yaxşı həll olur (25 °C -də 78.8 q / l), fumarin turşusu zəif həll olur (25 °C -də 6.3 q / l). Bu xüsusiyyətlər malein turşusu molekulunda molekullararası hidrogen bağının əmələ gəlməsi ilə izah olunur.
Tarıxi və alınma metodları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Malein turşusu ilk dəfə 1819 -cu ildə alma turşunun distillə edilməsi yolu ilə Lassen tərəfindən alınmışdır. Perkinə (1881) görə, onu əldə etmək üçün alma turşusu asetil xloridlə işlənir, sirkə-alma anhidridi əmələ gətirir, onun hidratlaşması nəticəsində malein turşusu əmələ gəlir.
Prosesin ümumi sxemi:
Sənayedə istehsalı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sənayedə malein turşusunu aşağıdakı sxemə görə benzolun katalitik oksidləşməsindən alınan malein anhidridinin hidrolizindən əldə edilir:
Sənayedə tətbiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Malein turşusunun ən vacib istifadəsi fumarin turşunun istehsalındatətbiqidir. Fumarin turşunun istehsalı üçün malein turşusu katalitik olaraq (katalizatorlar - tiomoçevina, qeyri -üzvi turşular) izomerləşdirilir. Fumarin turşunun çox aşağı həllolma qabiliyyəti onun reaksiyaya daxil olmayan malein turşusundan ayrılmasını xeyli asanlaşdırır. Bu turşular həndəsi izomerlərdir, kortəbii olaraq digərinə çevrilə bilməzlər. Bunun səbəbi, onların qarşılıqlı çevrilməsi üçün karbon atomları arasındakı π rabitəsinin pozulmasıdır. Malein turşusu ozonolizlə qlikoksil turşusuna çevrilir. Digər reaksiyalar Malein turşusu hidratlaşdırma yolu ilə alma turşusuna, hidrogenləşdirmə ilə kəhrəba turşusuna və dehidratlaşma ilə malein anhidrinə çevrilə bilər. Yuxarıda göstərilən reaksiyalar sadalanan maddələrin istehsalı üçün sənayedə istifadə edilmir, çünki iqtisadi cəhətdən əlverişsizdir.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Maleic Anhydride, Maleic Acid, and Fumaric Acid Архивная копия от 2 ноября 2013 на Wayback Machine, Huntsman Petrochemical Corporation
- ↑ maleic acid (ing.).