Maqomed Sulayev

Maqomed Abueviç Sulayev (çeç. Сулаев, Магомет Абуевич; 20 sentyabr 1920, Qoytı – 11 noyabr 1992) — məşhur çeçen yazıçısı, şairi, həkimi, Çeçenistan-İnquşetiya Yazıçılar İttifaqı və SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü.

Maqomed Abueviç Sulayev
çeç. Сулаев, Магомет Абуевич
Doğum tarixi 20 sentyabr 1920(1920-09-20)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 11 noyabr 1992(1992-11-11) (72 yaşında)
Fəaliyyəti yazıçı, şair, cərrah, hekayə yazıçısı[d]
Fəaliyyət illəri 1943–1992
Əsərlərinin dili çeçen və rus
İstiqamət realizm
Janrlar hekayə, povest[d], roman
Üzvlüyü

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Maqomed Sulayev 20 sentyabr 1920-ci ildə Çeçenistanın Qoiti kəndində anadan olub. O, 1933-cü ildə kəndlərində ümumtəhsil məktəbini bitirmişdir. Sonradan Bakı fəhlə fakültəsində təhsil almışdır. 1941-ci ildə isə Maqomed Sulayev Bakıda Azərbaycan Tibb İnstitutunun məzunu olmuşdur. Universiteti bitirdikdən sonra M.Sulayev Çeçenistana qayıdır. Respublikanın və Qroznı şəhərinin rayon xəstəxanalarının baş həkimi kimi çalışır.

Sulayevin ədəbi yaradıcılığının başlanğıcı gənclik dövrünə təsadüf edir. O, ilk şeiri "Çeçen mahnısı"nı 1939-cu ildə 15 yaşında yazıb. 1943-cü ildə ilk böyük əsərini - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Xanbaba Nurədilovun şücaətinə həsr olunmuş "Günəş qalib gələcək" poemasını yaratmışdır. Deportasiya illərində 1944-cü ildən 1957-ci ilə qədər M.Sulayev Qazaxıstan SSR Cambul vilayətinin Cambul rayonunun rayon xəstəxanasının müdiri, vilayət xəstəxanasında psixiatr işləmişdir. Çeçenlərin və inquşların deportasiyası illərində o, yazmağa davam etsə də, əsərləri çap olunmurdu. Yalnız vətənə döndükdən sonra onun əsərləri nəşr olunmağa başlandı. Belə ki, 1958-ci ildə onun “Məhəbbət nəğmələri” adlı ilk şeirlər toplusu, bir ildən sonra “Ölülərin dirçəlişi” hekayə və esselər toplusu işıq üzü gördü. O, vaxtdan M.Sulayev hər iki janrda uğurla yazmağa başlamışdır.[1]

Sulayev şair-lirikdir. O, müasir şəxsin mənəvi dünyasını, hiss və düşüncələrini məharətlə açır. Onun poeziyasında insanın taleyi, cəmiyyət qarşısındakı vəzifəsi haqqında çoxlu fikirlər var. “Vətənin şəfəqləri” Sulayevin ikinci şeir toplusudur. Buraya daxil olan əsərlərdə şair doğma xalqının dünyagörüşünün dərin obrazına can atır. “Lenin və xarici qonaq”, “Xoşbəxtliyin açarı” kimi süjetli poemalar müəllifin böyük ictimai əhəmiyyət kəsb edən mövzuları dərk etdiyini göstərir.[1]

Sulayev 1963-cü ildən Sov.İKP üzvü olmuşdur. O, 1943-cü ildən SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilmişdir.

Maqomed Sulayev ixtisasca həkim idi. O, respublika xəstəxanasında cərrah və respublika Səhiyyə Maarif Evinin baş həkimi kimi çalışıb.[2] Sulayev həkimlik təcrübəsini ədəbi fəaliyyətlə birləşdirib. O, şeir və roman yaradıcılığı ilə yanaşı ədəbi tənqid sahəsi ilə də məşğul idi. Onun 1968-ci ildə “Oktyabrda doğulanlar” ədəbi-tənqidi məqalələr toplusu nəşr edilmişdir. Elə həmin il onun “Ürəkdən qığılcımlar” adlı yeni şeirlər toplusu işıq üzü gördü. Ümumilikdə onun onlarla şeiri, nəsr əsəri və tənqid toplusu nəşr olunub.[3]

Maqomed Sulayev müxtəlif medallarla, təşəkkürnamələrlə təltif olunub. O, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar həkimi fəxri adını almışdır.[1]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • "Günəş qalib gələcək" poeması (1943);
  • "Tavsultan dağları tərk edir" romanı (1966);
  • Vellarg denwar (Ölülərin dirilməsi, 1959);
  • "Daymekkan zӏanarş" ("Vətənin şəfəqləri", 1961);
  • "Oktyabr xollinarq" ("Oktyabrda anadan olub", 1968);
  • "Yovşyotsu tse" ("Əbədi alov", 1970);
  • "Günəş üçün mübarizə" (1970);
  • "Qayada Çinar" (1972);
  • Bakyderg (Həqiqət, 1973);
  • "Lattan Bose" ("Yerin Rəngi"; başlığın tərcüməsinin başqa bir versiyası - "Planetin Rəngi", 1978);
  • "Adəmallah" ("İnsanlıq", 1984);
  • "Qartal Yolu" (1987);
  • "Laminaşa tsa ditsdo" romanı ("Dağlar unutmur"; başlığın tərcüməsinin başqa bir variantı - "Dağlar eşidir, lakin susur", 1990);
  • "Zəngə gedirəm";
  • "Ürəkdən gələn qığılcımlar";
  • "Sevgi mahnıları";

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 "Сулаев Магомет Абуевич". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-27.
  2. ↑ "Город Грозный". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-27.
  3. ↑ "Сулаев Магомет Абуевич". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-27.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

çeçen dilində

  • Айдаев Ю. Хӏунда воьду Тавсолта ломара дӏа? (чеченский) // «Орга» : журнал. — 1967. — № 3-4.
  • Чентиева М. Безаман эшарш (чеченский) // Доттагӏалла : журнал. — 1959. — № 4.
  • Чентиева М. Тавсолта ломара дӏавоьду (чеченский) // «Ленинан некъ» : газета. — 1967. — № 17 февраля.

rus dilində

  • Aлироев И. Товсолтан уходит с гор // «Грозненский рабочий» : газета. — 1967. — № 15 июня.
  • Мальсагов А. У., Туркаев Х. В. Писатели советской Чечено-Ингушетии. — 1969.
  • Мамакаев М. Показать духовную красоту нашего современника // «Грозненский рабочий». — 1961. — № 4 июня.
  • Мамакаев М. Поэты и современность // «Грозненский рабочий». — 1964. — № 20 декабря.
  • Чентиева М. Черты нового // «Грозненский рабочий». — 1962. — № 26 декабря.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]