Urus-Martan rayonu

Urus-Martan rayonu (çeç. Хьалха-Мартанан кӏошт[4]) — Rusiya Federasiyasının Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi və bələdiyyədir (bələdiyyə rayonu).

Urus-Martan rayonu
Хьалха-Мартанан кIошт
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

43°05′ şm. e. 45°32′ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Urus-Martan[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 30 noyabr 1922
Sahəsi
  • 649,15 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 171.261 nəf. (2024)[3]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 87145
Rəsmi sayt
Urus-Martan rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İnzibati mərkəzi Urus-Martan şəhəridir.

Coğrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon Çeçenistan Respublikasının cənub-qərb hissəsində yerləşir. Şimalda Qroznı rayonu və Qroznı şəhər dairəsi, şərqdə - Qudermes rayonu, şərqdə Şali və Şatoy rayonu, cənubda İtum-Kali rayonu, qərbdə Açxoy-Martan rayonu ilə həmsərhəddir. Rayonun sahəsi 1138.81 km² -dir (1 yanvar 2020 -ci ilə qədər 649.15 km² olmuşdur). Ərazinin qərbdən şərqə 29 km, şimaldan cənuba 31 km-dir.

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urus-Martan rayonu 30 noyabr 1922-ci ildə qurulur.

1 avqust 1934-cü ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Çeçen-İnquş Muxtar Vilayətində mərkəzi Qrozmı şəhəri olan Qroznı rayonu qurulması haqqında qərtara verilir. Ütəlik bura Urus-Martan rayonunun Berdıkel, Çeçen-Aul, Novıye Aldı və Alxan-Kala kəndləri daxil edilir[5].

1944-cü ildə Çeçenlərin və inquşların deportasiyası və Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının ləğvindən sonra Urus-Martan rayonu Krasnoarmeyski rayonu adlandırılır.

1957-ci ildə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının bərpası ilə rayon əvvəlki adına qaytarılır.

1 yanvar 2020-ci ildə Starıye Ataqi kəndi ilə Grozni rayonu ərazisinin bir hissəsi, eləcə də Akçoy-Martan rayonunun Staro-Akçoy kənd yaşayış məntəqəsinin ərazisinin bir hissəsi Urus-Martan rayonuna verilir.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonda 12 yaşayış məntəqəsi var. Statistikaya görə 1 sentyabr 1997-ci il tarixinə əsasən əhalinin sayı 107 993 nəfər olmuşdur. Ən böyük yaşayış məntəqəsi Urus-Martan şəhərindədir.

Urbanizasiya

Rayon ərazisində ümumi əhalinin 40,09 % şəhərlərdə yaşayır (Urus-Martan).

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir [6]:

Xalq Say,
nəf. 		Ümumi əhaliyə
olan nisbəti, %
çeçenlər 118 502 98,27 %
ruslar 925 0,77 %
digərləri 784 0,65 %
bildirməyənlər 374 0,31 %
ümumi 120 585 100,00 %

İnfrastruktur

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kənd təsərrüfatı təyinatlı 29918 hektar, sənaye təyinatlı isə isə 3 hektar ərazi istifadədədir. Su təchizatı xətlərinin uzunluğu 210 km, telefon xətləri 67 km, qaz kəməri 325 km, təsərrüfat yolları isə 128 km təşkil edir.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun inzibati sərhədləri daxilində ümumi torpaq sahəsi 64915 hektardır ki, bunun da 37962 hektarı sovxozların istifadəsindədir. Rayon ərazisindəki Qoslesfond torpaqları 24.175 hektar ərazini tutur.

Rayonun bütün təsərrüfatları çoxşaxəlidir. Urus-Martan rayonunun əsas təsərrüfat istiqaməti bitkiçilik və meyvə-tərəvəz istehsalıdır.

Təhsil

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun ərazisində 31 orta məktəb, bir internat məktəbi, pedaqoji kollec və sürücülük məktəbi vardır.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
  2. ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
  3. ↑ "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..
  4. ↑ "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
  5. ↑ "Об образовании нового Грозненского района". 2016-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
  6. ↑ "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.