Media demokratiyası

Media demokratiyası — media tədqiqatlarına demokratik yanaşma. Bu, ictimai yayımın gücləndirilməsi, alternativ mediada və vətəndaş jurnalistikasında iştirakın inkişaf etdirilməsi üçün kütləvi informasiya vasitələrində islahatlar edilməsinin tərəfdarıdır. Bu, cəmiyyətin bütün üzvlərini məlumatlandıran və gücləndirən, demokratik dəyərləri yüksəldən kütləvi informasiya vasitələri sistemi yaratmaq məqsədilə edilir.

Media demokratiyası həm nəzəriyyə, həm də ictimai hərəkatdır. Bu, medianın mülkiyyətində konsentrasiyaya qarşıdır və xəbər sistemində səslərin və perspektivlərin müxtəlifliyini müdafiə edir.

Media demokratiyası ayrı-ayrı vətəndaşların səlahiyyətlərinin artırılmasına və informasiyanın yayılması vasitəsilə demokratik idealların təbliğinə diqqət yetirir. Bundan əlavə, yanaşma iddia edir ki, media sisteminin özü öz quruluşunda demokratik olmalı, özəl mülkiyyətdən və ya sərt qaydalardan çəkinməlidir. Media demokratiyası mediadan demokratiyanın təşviqi üçün istifadə edilməsini və medianın özünün demokratik olmasını nəzərdə tutur. Məsələn, o, media sahibliyinin konsentrasiyasını qeyri-demokratik və demokratiyanı təşviq edə bilməyən və beləliklə, medianın tənqidi şəkildə araşdırılmalı olan aspekti hesab edir. Həm konsepsiya, həm də onu təbliğ edən ictimai hərəkatlar kütləvi informasiya vasitələrində korporativ hökmranlığın artmasına və ideyalar bazarının daralmasına cavab olaraq böyüdü. Bu, medianı mədəniyyətin formalaşmasında mərkəzi rolu olan geniş auditoriyaya çatmaq gücünə malik bir vasitə kimi başa düşür. Media demokratiyası konsepsiyası yayım bazarlarının derequlyasiyasına və kütləvi informasiya vasitələrinin mülkiyyətinin təmərküzləşməsinə cavab olaraq ortaya çıxır.

Media demokratiyası insanlara mediada iştirak etmək hüququ verir. Bu, medianın ictimai sfera ilə əlaqəsini genişləndirir. Burada toplanan məlumatlara baxmaq mümkündür və onlar insanlar tərəfindən paylaşıla bilər. Media demokratiyası ilə ictimai sferanın əlaqəsi insanların rəqəmsal media vasitəsilə bir-biri ilə əlaqə saxlaması və dərc etmək istədikləri məlumatı ictimaiyyətlə bölüşməsi üçün sosial media kimi müxtəlif media növlərini əhatə edir.

Bu termin həm də bütün dünya ölkələrində müşahidə olunan müasir ictimai hərəkata aid edilir. Bu, əsas medianı xidmət etdikləri ictimaiyyət qarşısında daha məsuliyyətli etməyə və kütləvi informasiya vasitələrinin mövcud formalarına daha demokratik alternativlər yaratmağa çalışır.

Tərifi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Media demokratiyası ayrı-ayrı vətəndaşların səlahiyyətlərinin artırılmasına və informasiyanın yayılması vasitəsilə demokratik idealların təbliğinə diqqət yetirir.[1] Bundan əlavə, yanaşma iddia edir ki, media sisteminin özü öz quruluşunda demokratik olmalıdır,[2] özəl mülkiyyətdən və ya sərt qaydalardan çəkinməlidir. Media demokratiyası mediadan demokratiyanı təbliğ etmək üçün istifadə edilməsini[3] və medianın özünün demokratik olmasını tələb edir.[2] Bu, media sahibliyinin təmərküzləşməsini qeyri-demokratik və beləliklə, medianın tənqidi şəkildə araşdırılmalı olan aspekti hesab edir.[4] Həm konsepsiya, həm də onu təbliğ edən ictimai hərəkatlar kütləvi informasiya vasitələrində korporativ hökmranlığın artmasına və ideyalar bazarının daralmasına cavab olaraq böyümüşdür.[5] Bu, medianı mədəniyyətin formalaşmasında mərkəzi rolu olan geniş auditoriyaya çatmaq gücünə malik bir vasitə kimi başa düşür.[6]

Media demokratiyası konsepsiyası yayım bazarlarının derequlyasiyasına və kütləvi informasiya vasitələrinin mülkiyyətinin təmərküzləşməsinə cavab olaraq ortaya çıxır. Edvard Semyuel Herman və Noam Çomski medianın təbliğat modelini təsvir edir. Burada qeyd olunur ki, media orqanlarına nəzarət edən şəxsi maraqlar xəbər və məlumatı beş informasiya filtrindən istifadə etməklə ictimaiyyətə yayılmazdan əvvəl formalaşdırır.[7]

Media demokratiyası insanlara mediada iştirak etmək hüququ verir. Bu, medianın ictimai sfera ilə əlaqəsini genişləndirir, burada toplanan məlumatlara baxıla bilər və insanlar tərəfindən paylaşıla bilər. Media demokratiyası ilə ictimai sferanın əlaqəsi insanların rəqəmsal media vasitəsilə bir-biri ilə əlaqə saxlaması və dərc etmək istədikləri məlumatı ictimaiyyətlə bölüşməsi üçün sosial media kimi müxtəlif media növlərini əhatə edir.[8]

Kütləvi informasiya vasitələri landşaftının rəqabətli strukturu demokratik ideallara qarşı durur, çünki bazarın rəqabəti hekayələrin çərçivəyə salınmasına və ictimaiyyətə çatdırılmasına təsir göstərir. Bu, "demokratik sistemin daxili sosial problemləri, eləcə də beynəlxalq münaqişələri optimal şəkildə həll etmək qabiliyyətinə mane ola bilər".[9]

Media demokratiyası işıqlandırmada qərəzliliyi aradan qaldırmaq üçün sahiblik və ya konsolidasiyadan daha çox səs və fikir müxtəlifliyinə üstünlük verən kütləvi informasiya vasitələri sisteminin yaradılmasına əsaslanır. Bu da öz növbəsində demokratik dövlət üçün zəruri olan məlumatlı ictimai müzakirələrə səbəb olur.[10] Mətbuat və demokratiya arasındakı əlaqəni dərk etmək və araşdırmaq bacarığı vacibdir, çünki media cəmiyyətin hekayələrini danışmaq və bununla da düşüncəyə, inanclara və davranışa təsir etmək gücünə malikdir.[11]

Mediada məhdudiyyət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mediada məhdudiyyətlər birbaşa və ya dolayı yolla mövcud ola bilər. Medianın, eləcə də sosial medianın internetdən istifadə etməsi ön plana çıxmazdan əvvəl adi vətəndaşlar nadir hallarda media üzərində böyük nəzarətə malik idilər. Sosial mediadan istifadə artdıqca belə, böyük korporasiyalar bu gün ictimai istifadədə nəzərdə tutulan daha çox platforma əldə etdikləri üçün media üzərində əsas nəzarəti hələ də saxlayırlar.[12]

Media o mənada müqayisə edilmişdir ki, məzmunun faktiki mesajları deyil, məzmunun necə nəzərdən keçirildiyini müəyyən edən medianın istifadəsidir. Alek Çarlzın sözlərinə görə, "yaxşı və ya pis olan mətbuat, televiziya, internet və ya hətta demokratiyanın özü deyil. Onları belə edən bizim onlarla etdiklərimizdir".[13]

Dövlətin media məhdudiyyətlərində oynadığı rola da şübhə ilə yanaşılmışdır. Dövlətin mediaya qarışması, ola bilsin ki, dövlət və media arasında inamsızlıqdan irəli gəlir, çünki dövlət əvvəllər medianı tənqid etmişdir. Hər iki tərəfdə dövlətlə ictimaiyyət arasında etimadsızlığa görə qismən günah tez-tez medianın üzərinə düşür, çünki ictimaiyyət nəyinsə yalan məlumat olduğunu hiss edə bilər.[14]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ hagulaExoo, Calvin F. The Pen and the Sword: Press, War, and Terror in the 21st Century. California: Sage Publications. 2010. 1–4. ISBN 978-1-4129-5360-3.
  2. ↑ 1 2 Exoo, Calvin F. The Pen and the Sword: Press, War, and Terror in the 21st Century. California: Sage Publications. 2010. səh. 4. ISBN 978-1-4129-5360-3.
  3. ↑ Exoo, Calvin F. The Pen and the Sword: Press, War, and Terror in the 21st Century. California: Sage Publications. 2010. 1–4. ISBN 978-1-4129-5360-3.
  4. ↑ Hazen, Don and Julie Winokur, redaktorWe the Media - A Citizen's Guide to Fighting for Media Democracy. New York: The New Press. 1997. ISBN 1-56584-380-0.
  5. ↑ Freedman, Des; Obar, Jonathan; Martens, Cheryl; McChesney, Robert W. Strategies for Media Reform: International Perspectives (English). Fordham University Press. 2016. 169. ISBN 9780823271689.
  6. ↑ Foxwell-Norton, Kerrie. Environmental Communication and Critical Coastal Policy: Communities, Culture and Nature. London: Routledge. 2019-06-17. 67. doi:10.4324/9781315757056. ISBN 978-1-315-75705-6. 2023-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  7. ↑ Chomsky, Noam. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. Pantheon. 2002. ISBN 978-0375714498.
  8. ↑ Wheeler, Mark; Iosifidis, Petros. "The Public Sphere and Network Democracy: Social movements and Political Change?". Global Media Journal. 13 (25). İstifadə tarixi: 21 February 2019.[ölü keçid]
  9. ↑ Fog, Agner. "The supposed and the real role of mass media in modern democracy" (PDF). Agner.org. 19 June 2018 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 April 2012.
  10. ↑ "Fact Sheets On Media Democracy". Fepproject.org. 15 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 April 2012.
  11. ↑ Exoo, Calvin F. The Pen and the Sword: Press, War, and Terror in the 21st Century. California: Sage Publications. 2010. 1–2. ISBN 978-1-4129-5360-3.
  12. ↑ Mack, Ott, Robert L., Brian L. Critical Media Studies: An Introduction Second Edition. West Sussex, UK: Wiley-Blackwell. 2014. 50. ISBN 978-1-118-55397-8.
  13. ↑ Charles, A. (2013). Media/Democracy : A Comparative Study. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing
  14. ↑ [1] [ölü keçid]

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Bagdikian, Ben H. The new media monopoly. Boston: Beacon Press. 2004.
  • Gillmor, Dan. We the media: Grassroots journalism by the people, for the people. O’Reilly Media. 2004. 2006-01-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  • Hackett, Robert A. (2001). Building a Movement for Media Democratization. In P. Phillips and Project Censored. Project Censored 2001. New York : Seven Stories.
  • Hackett, Robert A. & Carroll, William K. (2006). Remaking Media: The Struggle to Democratize Public Communication. New York; London: Routledge
  • Hazen, Don and Julie Winokur, (eds). (1997) We the Media: A Citizens’ Guide to Fighting for Media Democracy. New York: The New Press.
  • Lewis, Jeff (2005) Language Wars: The Role of Media and Culture in Global Terror and Political Violence, London: University of Michigan Press/ Pluto Books, 2005.
  • McChesney, Robert, Making Media Democratic, Boston Review, Summer 1998
  • McChesney, Robert Waterman. (2000). Rich media, poor democracy: Communication politics in dubious times. New York: New Press.
  • McChesney, Robert W. and Nichols, John (2002) Our Media, Not theirs: The Democratic Struggle Against Corporate Media. New York : Seven Stories.
  • The Campaign for Press and Broadcasting Freedom. Campaign statement. 2011-08-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  • Rush, Ramona R. and Allen, Donna, (eds). (1989) "Communications at the Crossroads: The Gender Gap Connection. New Jerskey: Ablex Publishing.
  • Allen, Donna and Rush, Ramona R. and Kaufman, Susan J. (eds). (1996) "Women Transforming Communications, Global Intersections." Thousand Oaks: SAGE Publications.
  • Ross, Karen and Byerly, Carolyn M. (eds.). (2004) "Women and Media, International Perspectives" Malden: Blackwell Publishers.
  • Byerley, Carolyn M. (ed.) (2013) "The Palgrave International Handbook of Women and Journalism" New York: Palgrave Macmillan.