Millət (Osmanlı imperiyası)

Millət (türk. millet, ərəb. ملة‎ — milla‎) — Osmanlı imperiyasında "şəxsi hüquq"la bağlı müstəqil məhkəmə. Bunun əsasında hansısa konfessional bir cəmiyyətin öz qanunları əsasında özünü idarə etməsinə icazə verilirdi.

Adətən "sistem" adlandırılmasına baxmayaraq, XIX əsrə qədər Osmanlı imperiyasında indi retrospektiv olaraq "millət" adlandırılanların təşkili heç də sistemli deyildi. Əksinə, qeyri-müsəlmanlara bütövlükdə "millət" üçün ümumi struktur olmadan, sadəcə olaraq, öz icmaları daxilində əhəmiyyətli dərəcədə muxtariyyət verilmişdi. İmperiya daxilində müxtəlif dini icmalara uyğun gələn müxtəlif millətlər anlayışı XVIII əsrə qədər ortaya çıxmamışdı.[1] Baxmayaraq ki, XV əsrdə belə bir sistemin mövcud olmadığı indiki ədəbiyyatda qəbul edilir,[2] XIX–XX əsrlərdə millət sisteminin mövcudluğu onu Fateh Sultan Mehmed dövrünə bağlayan çoxsaylı təməl miflərlə əsaslandırılmışdır.[3]

XIX əsrdə Osmanlı imperiyasında milliyətçiliyin yüksəlişi zamanı həyata keçirilən Tənzimat islahatları nəticəsində bu termin qanunla qorunan etnolinqvistik azlıq qrupları üçün istifadə edilmişdir.[3] Millət sistemi müasir halından əvvəlki dini plüralizm nümunəsi adlandırılmışdır.[4]

Tarixçi İohan Ştraus yazmışdır ki, bu termin "Osmanlı sistemini və xüsusilə qeyri-müsəlmanların statusunu anlamaq üçün çox vacib görünür".[5]

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Masters, Bruce. Christians and Jews in the Ottoman Arab World: The Roots of Sectarianism. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. 61–2. ISBN 978-0-521-80333-5.
  2. ↑ Masters, Bruce. Millet // Ágoston, Gábor; Bruce Masters (redaktorlar ). Encyclopedia of the Ottoman Empire. 2009. 383–4.
  3. ↑ 1 2 Braude, Benjamin. Foundation Myths of the Millet System // Braude, Benjamin; Bernard Lewis (redaktorlar ). Christians and Jews in the Ottoman Empire. 1. New York: Holmes & Meier. 1982. 69–90. ISBN 978-0-8419-0519-1.
  4. ↑ Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein. The Islamic Roots of Democratic Pluralism. Oxford University Press. 2001. 96–97. ISBN 978-0-19-513991-4. The millet system in the Muslim world provided the pre-modern paradigm of a religiously pluralistic society by granting each religious community an official status and a substantial measure of self-government.
  5. ↑ Strauss, Johann. A Constitution for a Multilingual Empire: Translations of the Kanun-ı Esasi and Other Official Texts into Minority Languages // Herzog, Christoph; Malek Sharif (redaktorlar ). The First Ottoman Experiment in Democracy. Würzburg: Orient-Institut Istanbul. 2010. 21–51. 2019-10-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-14. (info page on book Arxivləşdirilib 2019-09-20 at the Wayback Machine at Martin Luther University) // CITED: p. 44-45 (PDF p. 46-47/338).

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Braude, Benjamin. Foundation Myths of the Millet System // Braude, Benjamin; Bernard Lewis (redaktorlar ). Christians and Jews in the Ottoman Empire. 1. New York: Holmes & Meier. 1982. 69–90. ISBN 978-0-8419-0519-1.
  • Masters, Bruce. Christians and Jews in the Ottoman Arab World: The Roots of Sectarianism. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. ISBN 978-0-521-80333-5.
  • Masters, Bruce. Millet // Ágoston, Gábor; Bruce Masters (redaktorlar ). Encyclopedia of the Ottoman Empire. 2009. 383–4.
  • Ottoman Empire site, German full original version

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Abu Jaber, Khaled S. "The Millet System in the Nineteenth-Century Ottoman Empire". The Muslim World. 57 (3). July 1967: 212–223. doi:10.1111/j.1478-1913.1967.tb01260.x. - Online on 3 April 2007
  • Barkey, Karen; George Gavrilis. "The Ottoman Millet System: Non-Territorial Autonomy and its Contemporary Legacy". Ethnopolitics. 15 (1: Non–Territorial Autonomy and the Government of Divided Societies). 2016: 24–42. doi:10.1080/17449057.2015.1101845. - Published online 2015-12-21
  • Benjamin Braude and Bernard Lewis (ed.), Christians and Jews in the Ottoman Empire. The Functioning of a Plural Society, 2 vol., New York and London 1982.
  • Frazee, Charles A. Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923. Cambridge: Cambridge University Press. 2006 [1983]. ISBN 978-0-521-02700-7.
  • Dimitris Stamatopoulos, "From Millets to Minorities in the 19th – Century Ottoman Empire: an Ambiguous Modernization", in S. G. Ellis, G. Hálfadanarson, A.K. Isaacs (επιμ.), Citizenship in Historical Perspective, Pisa: Edizioni Plus – Pisa University Press, 2006, 253–273
  • Elizabeth A. Zachariadou, Co−Existence and Religion, in: Archivum Ottomanicum 15 (1997), 119–29.
  • Ursinus, M.O.H. Millet // P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; W.P. Heinrichs (redaktorlar ). Encyclopaedia of Islam (2nd). Brill. 2012. doi:10.1163/1573-3912_islam_COM_0741.
  • Masters, Bruce. Christians and Jews in the Ottoman Arab World: The Roots of Sectarianism. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. ISBN 978-0-521-80333-5.
  • Masters, Bruce. Millet // Ágoston, Gábor; Bruce Masters (redaktorlar ). Encyclopedia of the Ottoman Empire. 2009. 383–4.
  • Youssef Courbage and Philippe Fargues, Christians and Jews under Islam, translated by Judy Mabro, London−New York 1997.
  • Ramsaur, Ernest Edmondson Jr., The Young Turks. Prelude to the Revolution of 1908, 2. ed., İstanbul 1982, pp. 40–1, Anm. 30: "Meşveret", Paris, 3. Dezember 1895.
  • Çağlar Keyder, Bureaucracy and Bourgeoisie: Reform and Revolution in the Age of Imperialism, in: Review, XI, 2, Spring 1988, pp. 151–65.
  • Roderic H. Davison, Turkish Attitudes Concerning Christian−Muslim Equality in the Nineteenth Century, in: American Historical Review 59 (1953–54), pp. 844–864.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]