Minq sülaləsinin imperatorlarının siyahısı
 | Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Minq İmperiyası (yaxud Min İmperiyası[1]) — 1368-ci ildən 1644-cü il üzrə Çini idarə edirdi. Bu sülalə xalq üsyanı nəticəsində Yuan monqol sülaləsinin devrilməsindən sonra hakimiyyət başına gəlmişdi və Kəndli müharibəsinin gedişatında Li Szıçenin ordusu, həmçinin Çinə soxulmuş mancurlar tərəfindən hakimiyyətdən məhrum edilmişdi. Min sülaləsinin 16 imperatoru 276 il boyunca Çini idarə edirdilər.
Pekinin (imperiyanın paytaxtı) alınmasından və bütün şimal ərazisində imperiyanın hakimiyyətinin devirilməsindən sonra, ölkənin cənub hissəsində yıxılmış sülalənin bəzi varisləri özlərini imperator elan edirdilər. Onların tərəfindən nəzarət edilən ərazilər Cənubi Min dövləti kimi məşhurdur. Onların nəzarəti altında olan ərazi tədricən azalırdı və 1662-ci ildə Çindən Birmaya geri çəkilmiş Cənubi Minin son "imperatoru" Çju Yulan Tsinlərə təhvil verildi və Kunmində edam edildi.
Hətta bundan sonra Çjen Çenqun mancurlara müqavimət göstərməyə davam edirdi, o, həmçinin Tayvandan hollandiyalıları qovmuşdu və bu adada müstəqil dövlət yaratmışdı. Çjenlər Tayvanı idarə edirdilər və Min sülaləsinin bayrağı altında mancurlarla daha iyirmi il vuruşmuşdular.
Min sülaləsi (明朝; 1368—1644)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Portreti | Şəxsi adı | Həyat illəri | İdarə etdiyi illər | İdarənin şüarı | Şüarın mənası | Ölümündən sonra məbəd adı[2] |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Çju Yuançjan 朱元璋 Zhū Yuánzhāng |
1328—1398 | 1368—1398 | Xunu 洪武 Hóngwǔ |
Cəngavərliyin daşqını |
Tay-szu 太祖 Tàizǔ |
|
Çju Yunven 朱允炆 Zhū Yǔnwén |
1377—1402 | 1398—1402 | Szyanven 建文 Jiànwén |
Vətəndaş nizamısının qurulması |
Xuey-di 惠帝 Hùidì |
|
Çju Di 朱棣 Zhū Dì |
1360—1424 | 1402—1424 | Yunle 永樂 Yǒnglè |
Əbədi sevinc | Tay-szun 太宗 Tàizōng (1537 ilə qədər),
Çen-szu |
|
Çju Di 朱高熾 Zhū Gāochì |
1378—1425 | 1424—1425 | Xunsi 洪熙 Hóngxī |
Böyük şəfəq | Jen-szun 仁宗 Rénzōng |
|
Çju Çjanszi 朱瞻基 Zhū Zhānjī |
1398—1435 | 1425—1435 | Syuande 宣德 Xūandé |
Yaxşılığın yayılması |
Syuan-szun 宣宗 Xūanzōng |
|
Çju Siçjen[4] 朱祁鎮 Zhū Qízhēn |
1427—1464 | 1435—1449 | Çjentun 1435—1449 正統 Zhèngtǒng |
Qanuni miras | İn-szun 英宗 Yīngzōng |
| Çju Siyuy 朱祁鈺 Zhū Qíyù |
1428—1457 | 1449—1457 | Szintay 景泰 Jǐngtài |
Parlaq firavanlıq |
Day-szun 代宗 Dàizōng | |
|
|
Çju Siçjen 朱祁鎮 Zhū Qízhēn |
1427—1464 | 1457—1464 | Tyanşun 1457—1464 天順 Tiānshùn |
Səma meyli |
İn-szun 英宗 Yīngzōng |
|
Çju Szyanşen 朱見深 Zhū Jiànshēn |
1447—1487 | 1464—1487 | Çenxua 成化 Chénghuà |
Mükəmməl çiçəklənmə |
Syan-szun 憲宗 Xiànzōng |
|
Çju Yutan 朱祐樘 Zhū Yòutáng |
1470—1505 | 1487—1505 | Xunçji 弘治 Hóngzhì |
Comərd idarə |
Syao-szun 孝宗 Xiàozōng |
|
Çju Xouçjao 朱厚照 Zhū Hòuzhào |
1491—1521 | 1505—1521 | Çjende 正德 Zhèngdé |
Həqiqi yaxşılıq |
U-szun 武宗 Wǔzōng |
|
Çju Xousun 朱厚熜 Zhū Hòucōng |
1507—1567 | 1521—1567 | Szyaszin 嘉靖 Jiājìng |
Çox gözəl sakitlik |
Şi-szun 世宗 Shìzōng |
|
Çju Szayxou 朱載垕 Zhū Zàihòu |
1537—1572 | 1567—1572 | Lunsin 隆慶 Lóngqìng |
Hündür xoşbəxtlik |
Mu-szun 穆宗 Mùzōng |
|
Çju İszyun 朱翊鈞 Zhū Yìjūn |
1563—1620 | 1572—1620 | Vanli 1572—1620 萬曆 Wànlì |
Saysız-hesabsız İllər |
Şen-szun 神宗 Shénzōng |
|
Çju Çanlo 朱常洛 Zhū Chángluò |
1585—1620 | 1620 | Tayçan 1620 泰昌 Tàichāng |
Böyük çiçəklənmə |
Quan-szun 光宗 Guāngzōng |
|
Çju Yuszyao 朱由校 Zhū Yóuxiào |
1605—1627 | 1620—1627 | Tyansi 天啟 Tiānqǐ |
Səma rəhbərliyi |
Si-szun 熹宗 Xīzōng |
| Çju Yuszyan 朱由檢 Zhū Yóujiǎn |
1611—1644 | 1627—1644 | Çunçjen 1627—1644 崇禎 Chóngzhēn |
Hündür xoşbəxtlik |
Sı-szun 思宗 Sīzōng |
Cənubi Min sülaləsi (明朝; 1644—1661)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Şəxsi adı və titulu |
Əsl statusu | İdarəin illəri və pay | İdarənin şüarı |
Şüarın mənası |
|---|---|---|---|---|
| Çju Yusun 朱由崧 Zhū Yóusōng |
İmperator | 1644—1645 Nankin |
Xunquan 弘光 Hóngguāng |
Geniş şəfəq |
| Çju Çanfan 朱常淓 Zhū Chángfāng |
İmperator | 1645 Xançjou |
Yoxdur | Yoxdur |
| Çju İxay 朱以海 Zhū Yǐhǎi |
Müvəqqəti hökmdar |
1645-1646 Şaosin |
Datun | Böyük birlik |
| Çju Yuszyan 朱聿鍵 Zhū Yóujiàn |
İmperator | 1645-1646 Fuçjou |
Lunu 隆武 Lóngwǔ |
Hündür cəngavərlik |
| Çju Yuyyue 朱聿[金粵] Zhū Yùyuè |
İmperator | 1646—1647 Quançjou |
Şao U 紹武 Shàowǔ |
İrsi cəngavərlik |
| Çju Yulan 朱由榔 Zhū Yóuláng |
Müvəqqəti hökmdar | 1646—1659 Çjaosin, Uçjou, Nannin, Quylin, Birma sərhədində cəngəlliklər |
Yunli 永曆 Yǒnglì |
Əbədi uzun ömur |
Tayvanın hökmdarları (1661—1683)
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Şəxsi adı və titulu |
Statusu | İdarənin illəri | İdarənin şüarı[5] |
Şüarın mənası |
|---|---|---|---|---|
| Çjen Çenqun 鄭成功 Zhèng Chénggōng |
Baş komandan | 1661—1662 | Yunli | Əbədi uzun ömur |
| Çjen Szin 鄭經 Zhèng Jīng |
Baş komandan | 1662—1681 | -"- | -"- |
| Çjen Keszan 鄭克[⿱臧土] Zhèng Kèzang |
Müvəqqəti hökmdar | 1681 | -"- | -"- |
| Çjen Keşuan 鄭克塽 Zhèng Kèshuǎng |
Müvəqqəti hökmdar | 1681-1683 | -"- | -"- |
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Minq sözündə "Q" hərifi oxunmur, ona görə azərbaycan dilində Min deyilməlidir.
- ↑ Olümündən sonra adları və məbəd adları müxtəlif sülalələrdən imperatorlar tərəfindən mənimsənilirdi, adətən adın başlanğıcında sülalənin adı şəklində ön şəkilçidən istifadə edirlər. Məsələn, Xun adında imperatoru, həmçinin Min Tay-szu adlandırırlar.
- ↑ 1537-ci ildə, imperator Çju Xousun imperator Çju Din'ə yeni olümündən sonra məbəd adını verdi: Tsai, Shih-Shan Henry, Perpetual Happiness: The Ming Emperor Yongle, University of Washington Press, 2002, səh. =211, ISBN ISBN 0-295-98124-5, 2014-09-11 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2012-04-25
- ↑ Yenə.
- ↑ "Çjen sülaləsi" hakimiyyəti altında Tayvan Min imperiyasının hissəsi hesab edilirdi. Onun hökmdarları Quy-van (Cənubi Minin son hökmdarı) idarəsinin şüarı tanıyırdılar və istifadə etdilər.
Ədəbiyyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Непомнин О. Е. История Китая. Эпоха Цин. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2005. — S. 647-650. — 712 s.