Monteneqro–Serbiya münasibətləri

Monteneqro–Serbiya (və ya Çernoqoriya–Serbiya) əlaqələri — Monteneqro ilə Serbiya arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələrə deyilir. 1918-ci[1][2] ildən 2006-cı[3][4] ilə qədər iki ölkə Yuqoslaviya Krallığı, Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası və Serbiya və Monteneqro dövlətlərində birləşmişdilər. Bölgədəki son siyasi inkişaflara bağlı olaraq, Çernoqoriyalılar və Serblər arasındakı etnik əlaqənin dərəcəsi tez-tez tarixçilər tərəfindən müzakirə edilir[5][6][7]. Ancaq, əlaqələri səmimi olaraq xarakterizə olunur və keçmişdə iki ölkə arasında böyük bir müharibə yoxdur.

Monteneqro-Serbiya münasibətləri
Monteneqro və Serbiya
 Monteneqro  Serbiya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yuqoslaviyadan Əvvəl

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yuqoslaviyanın varlığından əvvəl, Serb Ortodoks Kilsəsinə asılı olduğu üçün Serblər və Çernoqoriyalılar arasında çox az fərq var idi, bu da 1697-ci ildə Monteneqro Şahzadə-Yepiskopluğu tərəfindən birbaşa təsir edilmişdi[8][9][10]. Pitr II Pitroviç-Nyeqoş, ən çox teokratik Monteneqro Şahzadə-Yepiskopluğunun tarixi idarəçilərindən biri idi, daha sonra Serb ədəbiyyatının tarixinin bel sümüyünü meydana gətirəcək əsərləri hazırladı.[11]

Birinci Dünya Müharibəsi Və Monteneqronun Yuqoslaviya Tərəfindən İhlaqı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Birinci Dünya Müharibəsi

Berlin Konqresi hərəkəti suveren dövlətlərin müstəqilliyini rəsmi olaraq tanıdığında, 1897-ci ildə rəsmi olaraq qurulana qədər iki ölkənin əlaq Monteneqro Krallığı, 1916-cı ildə Avstriya-Macarıstana təslim olana qədər Serbiyanın Birinci Dünya Müharibəsində ən yaxın müttəfiqi oldu[12]. Monteneqro ilhaq edildi və daha sonra Yuqoslaviya Krallığı rəhbərliyində 1918-ci ilin Dekabr ayının 20-də elan edildi[13]. Həftələr sonra, Kristo Zrinov Popoviç'ə rəhbərliyindəki separatist Çernoqoriyalı Yaşıllar, 1919-cu ilin Yanvar ayının 7-də Milad Üsyanı olaraq bilinən Yuqoslaviya tərəfdarı olan ittifaqcıların əleyhinə şiddətli bir qiyam başlatdı.[14]

Çetnik bayrağı: "Kral və vətən üçün; azadlıq ya da ölüm"

İkinci Dünya Müharibəsində

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: İkinci Dünya Müharibəsi

Yuqoslaviyanın işğalından sonra Serbiyanın kiçik bir hissəsində və Monteneqro torpaqlarında iki çətin müqavimət qrupu təsirli oldu. Bunlar Yuqoslaviya partizanları və Çetnik'ləri idi. İkinci Dünya Müharibəsi əsnasında Yuqoslaviya Partizanları'nın etnik tərkibinin 35%'ini Serblər və Çernoqoriyalılar meydana gətirirdi[15]. Çernoqoriyalılar, Serblərdən sonra Çetnik hərəkəti içində ikinci ən böyük etnik qrup olaraq göstərildi.[16][17]

Serbiya və Monteneqro, Yuqoslaviya Federal Respublikasının Üzvü Olaraq (1992-2003)

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Serbiya və Monteneqro

İlk Serb Respublikası və Çernoqoriya Respublikası Yuqoslaviyanın parçalanması əsnasında Federal Yuqoslaviya Respublikasını qurdu[18]. Monteneqro, əhalinin böyük əksəriyyəti 1992-ci ildə Serbiya ilə birlik olması referendumuna səs verməsinin ardından Yuqoslaviyanın bir hissəsi qaldı. Bu zaman Serbiya və Monteneqro, Balkan Müharibələri əsnasında bənzər rollar oynamağa başladı çünki Monteneqro'dakı silahlı qüvvələr tez-tez Yuqoslaviyadakı seperatçılara qarşı döyüşürdü.

Monteneqro Müstəqillik Referendumu (2006)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Monteneqro'dakı son müstəqillik referendumu 2006-cı ilin May ayının 21-də keçirilib[19]. Seçicilərin 55,5%'i tərəfindən, Avropa İttifaqı tərəfindən təyin olunan 55%'i azca keçərək təsdiqlədi. 23 May'da, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvü tərəfindən ilkin referendum nəticələri alındı və müstəqillik rəsmi olaraq elan edildikdən sonra Monteneqronun beynəlxalq sahədə geniş bir şəkildə tanınacağını göstərdi. 31 Mayda referendum komissiyası, referendum nəticələrini rəsmən təsdiqlədi və Monteneqrolu seçicilərin 55.5%'inin müstəqillik lehinə səs verməsini təsdiqlədi[3][4]. O dövrdə baş naziri olan Milo Dukanoviç, Monteneqro Sosialistləri Demokratik Partiyası ətrafındakı müstəqillik tərəfdarı blokun lideri oldu. Predraq Bulatoviç, referendum kampaniyası zamanı həmkarlar ittifaqları olmayan partiyaların koalisiyasına rəhbərlik etdi.

Həmçinin Bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Çernoqoriyalıların, Ölkələrinin Serbiyaya əlavə olunmasını qarşısının alınması səyi". 2017-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-29.
  2. ↑ "Serblər Monteneqro'daki kralcı partiyanı silir". 2010-03-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-29.
  3. ↑ 1 2 Monteneqro'nun Referendum Komissiyası at the Veybək Maşin'də (arxiv indeksi)
  4. ↑ 1 2 Veybək Maşin'də Seçim Komissiyası mətbuat şərhi (arxiv index) (arxiv indeksi)
  5. ↑ Banak, İvo (1992), Protiv straha : članci, izjave i javni nastupi, 1987-1992 (Xrovat dilində), Zaqreb: Slon, səh. 14, OCLC 29027519 Arxivləşdirilib 2023-07-29 at the Wayback Machine, 2011-ci ilin Dekabr ayının 12-də alındı, Posebno je zanimljivo da su se i »zelenaši«,...., nacionalno smatrali Srbima" [it is especially interesting that Greens also ... declared themselves as Serbs]
  6. ↑ "Njegos.org - Srpska zemlja Crna Gora - Istorija Crne Gore na internetu (Prof. dr Dyordye Vid Tomaseviç, Nyu York, ABŞ". 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-29.
  7. ↑ [https://web.archive.org/web/20131101154502/http://wafreepress.org/39/view.html Arxivləşdirilib 2013-11-01 at the Wayback Machine [1]] Vaşintqon Mətbuat Arxivləri. 1999-cu ilin May/İyun ayında alındı.
  8. ↑ Viktoriya Klark, Mələklər niyə düşür: Ortodoks Avropada Bizandan Kosovoya olan səyahət, səhifə 93
  9. ↑ Robert Bideleuks, İan Jeffriz, Şərqi Avropanın Bir Tarixi: böhran və dəyişiklik, səhifə 86
  10. ↑ Antoni Trollope, Rahib Pauls, Cild 5, səhifə 430
  11. ↑ Babamim Arxivləşdirilib 2021-03-05 at the Wayback Machine Serb Tarixi 101: Vladike Petroviç Nyeqos - 2009-cu ildə Alındı.
  12. ↑ "Vizit-Monteneqro - Istorija Crne Gore (Moneteqro Tarixi)". 2016-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-29.
  13. ↑ Gliqoriyeviç, Branislav (1979) Parliament i političke stranke u Jugoslaviji 1919–1929 Institut za savremenu istoriju, Narodna knjiga, Belqrad, səhifə ??, OCLC 6420325
  14. ↑ "Slobodna Evropa - Bozicni ustanak izaziva kontroverze na 90. godisnjicu - 7 Yanvar, 2010". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-29.
  15. ↑ Ramet 1996, səhifə 153
  16. ↑ Tomasevich (1975), səhifə 171
  17. ↑ Pavlowitch (2007), səhifə 112
  18. ↑ 1999 CIA World Factbook: Serbiya və Monteneqro Arxivləşdirilib 2011-09-17 at the Wayback Machine
  19. ↑ Nohlen, D & Stöver, P (2010) Avropada Seçkilər: Bir Data Əl Kitabı, səhifə 1372 ISBN 978-3-8329-5609-7