Neytral faiz dərəcəsi, və ya təbii faiz dərəcəsi (ing. natural/neutral rate of interest) — pul siyasətinin real faiz dərəcəsinin (mərkəzi bankın faiz dərəcəsi) dəyəri, bu zaman inflyasiya hədəfinə nail olmaq və istehsal güclərindən tam istifadə etmək (sıfır məhsul buraxılışı). Neytral faiz dərəcəsi əldə edildikdə, pul siyasəti iqtisadiyyata nə məhdudlaşdırıcı, nə də stimullaşdırıcı təsir göstərmir.
Neytral faiz dərəcəsi ideyasının müəllifi 1898-ci ildə “Faiz dərəcəsi və qiymətlər”[1] əsərində bunu dilə gətirən isveçli iqtisadçı Knut Uikseldir. İqtisadçı bunu kreditlər üzrə faiz dərəcəsinin əmtəə qiymətlərinə münasibətdə neytral olan, onların nə yüksəlməsinə, nə də azalmasına səbəb olmayan səviyyəsi kimi müəyyən edib. Wicksell bunu yalnız tələb və təkliflə müəyyən edilən faiz dərəcəsi kimi başa düşürdü.
C.M. Keyns “Pul haqqında traktat”da (1930) Uikselin ideyasına əsaslanaraq, təbii faiz dərəcəsini əmanətlərin miqdarı ilə investisiyanın məbləği arasında bərabərliyin, yəni cəmiyyətin resurslarından tam istifadənin şərti kimi müəyyən etmişdir. Lakin sonralar “Məşğulluğun, faizin və pulun ümumi nəzəriyyəsi” (1936) əsərində o, səhv etdiyi qənaətinə gəlir. “Mən hər bir cəmiyyətdə bu tərifə əsasən, hər bir fərziyyəli məşğulluq səviyyəsi üçün fərqli təbii faiz dərəcəsinin olduğunu görməmişəm. Eyni şəkildə, hər bir faiz dərəcəsi üçün bir məşğulluq dərəcəsi var ki, onun üçün bu faiz dərəcəsi “təbii” dərəcədir, yəni sistemin həmin faiz dərəcəsində və bu nisbətdə tarazlıqda olması mənasında. Beləliklə, təbii faiz dərəcəsindən danışmaq və ya yuxarıdakı tərifin məşğulluq səviyyəsindən asılı olmayaraq faiz dərəcəsi üçün unikal dəyər verəcəyini güman etmək səhv olardı. Sonra başa düşmədim ki, müəyyən şərtlər altında sistem part-time məşğulluqla tarazlıq vəziyyətində ola bilər[2].
Məzənnənin kəmiyyət təhlili üzrə fundamental iş ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin iqtisadçıları Tomas Laubach və Con Villiamsın 2003-cü ildəki işidir[3]. Burada müəlliflər neytral faiz dərəcəsini, potensial məhsulu və onun artım tempini qiymətləndiriblər. Neytral faiz dərəcəsi iqtisadi artımın funksiyası və iqtisadi artımdan başqa digər amilləri, məsələn, əhalinin artımındakı dəyişikliklər, vaxta üstünlük vermək, tənzimləmə və digər amilləri nəzərə alan müşahidə olunmayan dəyişən idi. Tədqiqatçıların fikrincə, 1960-2003-cü illərdə ABŞ-da neytral nisbət 1960-cı illərin ortalarında 4,5%-dən 1990-cı illərin əvvəllərində 1,25%-ə qədər əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi.