Nuphar luteum

Sarı nelufər (lat. Nuphar lutea)[1] - nelufər cinsinə aid bitki növü.[2]

Sarı nelufər
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Dəstə:
Suzanbağıçiçəklilər
Fəsilə:
Suzanbağıkimilər
Cins:
Nelufər
???:
Sarı nelufər
Beynəlxalq elmi adı

Nuphar luteum (L.) Smith - Sarı nelufər (Dırmaşan, sarı suzanbağı)

Botaniki xarakteristikası:

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çoxillik su bitkisidir. Sürünən, möhkəm, çoxsaylı ağ qaytanabənzər köklərdən ibarətdir. Kökləri silindrik, bir və ya bir neçə yan şaxələnən köklərə malik, uzunluğu 1-1,5 m (bəzən 3-4m), eni isə 13sm, xaricdən sarı-yaşıl, daxili ağ, tünd rombabənzər-dairəvi dişlidir. Zirvədə yerləşən yarpaq və çiçəklərin saplaqları möhkəmdir. Yarpaqları iki tiplidir: üzən-sıx, zəif dərili, yumurtayabənzər-ellipsvari, uzunluğu 15-17 sm dairəvikənarlı, əsası dərin oyuqlu, nazik və büküşlüdür. Çiçəkləri sarı, tək, uzun qaytanabənzər olub, suyun üzərinə sərilərək şarabənzər görünməklə, diametri 4-5 sm olur. May-avqust aylarında çiçəkləyir, iyul-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir. Toxumla və vegetativ yolla çoxalır.[3]

Yavaş axan sularda, göllərdə, köhnə nohurlarda, sakit axan çaylarda, dərinliyi 0,5–1 m və hətta 3–5 m olan sularda, körfəz və sahillərdə rast gəlinir.[3]

Xammal kimi köklərini may-oktyabr aylarında, çiçək və meyvələri toplanılır. Dərin olmayan sututarlarda köklərini iti bıçaqla kəsmək tövsiyə olunur. Kəsilmiş orqanlar tezliklə pöhrələyirlər.[3]

Köklərində çoxlu rütubət olduğundan əvvəlcə təbii qurutmaya (hava-günəş) üstünlük (10-15 gün) verilməlidir. Xammal açıq, lakin kölgəli, yaxşı ventiliyasiyalı naveslərdə, çardaxda 2-3 sm qalınlığında 60ОС temperaturda, quruducu şkafda 3 gün ərzində qurudulmalıdır.[3]

Zəhərli olduğundan dadı təyin olunmayandır(!).[3]

Xammal B siyahısına daxildir. Saxlanılma müddəti 2 ildir.[3]

Tərkibi və təsiri:

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Köklərində 0,3-0,8% xinolizidin sırası alkaloidləri, nuftein, tiobinufaridin, neotiobinufaridin, nufarin, nişasta (20%), steroidlərdən – sitosterin, stiqmasterin, sitosterin qlükozidi, sitoterinin palmitin efiri, askorbin turşusu, karotinoidlər, aşı maddələri (2,3%), ali yağ turşuları – palmitin və araxin  vardır.[3]

Trixomonad əleyhinə dərmandır.[3]

Yabanı çoxillik ot bitkisi sarı suzanbağı otunun kəsilmiş və qurudulmuş kökləri keyfiyyətli mikrobəleyhinə, göbələkəleyhinə dərmandır.

Kökündən trixomonad kolpit xəstəliyində müvəffəqiyyətlə işlədilən lyuternurin adlı preparat hazırlanır.[3]

Sinonim

[redaktə | mənbəni redaktə et]
    • Nelumbo nucifera subsp. lutea (Willd.) Borsch & Barthlott
    • Nelumbo nucifera var. lutea (Willd.) Kuntze
  • Nymphaea lutea L.[4]

Yarımnövləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  4. ↑ Sarı nelufər:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)


 İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.