Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Kağız sancağı əməliyyatı (ing. Operation Paperclip) – ABŞ hərbi kəşfiyyat xidmətinin İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda və müharibədən sonrada Nasist Almaniyasından əhəmiyyətli elm adamlarının Almaniyadan qaçırma əməliyyatının kod adıdır.
Nasist Almaniyasının Sovet İttifaqına hücumunu nəzərdə tutan Barbarossa Əməliyyatının uğursuzluğundan sonra Almaniyanın strateji mövqeyi, xüsusilə silah sənayesi uzunmüddətli bir müharibəyə hazır olmadığı üçün pis vəziyyətdə düçar olur. 1943-cü ilin yazından etibarən Almaniya ordudakı bütün alimləri bir yerə yığmaq və onları tədqiqat və inkişaf işlərinə yönləndirir. O vaxta qədər mexanika mühəndislərini sürücü, alimləri xidmətçi, riyaziyyatçıları yeməkxana işlərində işləyən şəxs kimi istifadə edən nasistlər bütün elm adamlarını bir yerə cəmləyirlər. Yığılan şəxslər, ilk növbədə nasistlər tərəfindən ideoloji cəhətdən etibarlı olub olmamağına görə təsnif edilirlər. Seçimi həyata keçirən Hannover Universitetinin məzunu Werner Ozenberq olduğu üçün siyahıda onun adını müvafiq olaraq Rozenberq siyahısı adlandırılır. 1945-ci ilin martında Osenberg siyahısı müttəfiqlərin əlinə keçir və ABŞ-dəki Tədqiqat və İnkişaf İnstitutunun rəhbəri mayor Robert Staver ona verilmiş siyahıda adları yer alan bütün şəxslərlə, xüsusən də raket mütəxəssisi Wernher von Braunla görüşmək və onların haqqında kəşfiyyat məlumatlarının yığılması haqqında tapşırıq verir.
Əvvəlcə yalnız elm adamlarını sorğu-suala tutmaq məqsədi olan kampaniya, sonradan onları Almaniyadan evakuasiya etməklə dəyişdirilmişdir. Bir çox nasist alim Peenemündedəki Tədqiqat Mərkəzində V-2 raketi ilə əlaqədar olan işlərə cəlb edilmişdi. Əməliyyatın ilkin adı dəyişdirilərək Paperclip edilmiş və Alman alimlərinin böyük bir qismi Sovet İttifaqı tərəfindən ələ keçirilmədən qaçırılmışdırlar. Raket və nüvə fizikası sahələri ilə məşğul olan alimlər ilə yanaşı, kimyaçılar, həkimlər və silah mütəxəssisləri də Almaniyadan çıxarılmışdırlar.
Ailələri ilə birlikdə yaşamaq şərti, müvafiq bir iş mühiti və yüksək bir maaş təklifi ilə 127 elm adamı 1945-ci ilin sentyabrında bu təklifi qəbul etmişdir. Onların içərisində ən vacib elm adamları bunlardır; Wernher von Braun, Erich W. Neubert, Theodor A. Poppel, August Schulze, Eberhard Rees, Wilhelm Jungert və Walter Schwidetzky. Gəlişlər növbəti aylarda da davam etmişdir. 1950-ci ildə isə ABŞ-dəki varlıqlarına görə alimlərin qanuni yaşayış icazələri rəsmən təsdiqlənmişdir. Çox sonralar, bəzi elm adamlarının müharibə dövründəki hərəkətləri tədqiq olunaraq öyrənilmiş və Arthur Rudolph hadisəsində olduğu kimi həmin alimlər ölkədən deportasiya edilmişdirlər. Bu vəziyyətdə olduğu üçün Hubertus Strughold, nasistlərin insan təcrübələrində aktiv bir şəkildə iştirak etdiyi üçün bir hərbi cinayətkar kimi həbs edilərək cəza almışdır. 86 aviasiya mühəndisi — mütəxəssisi ələ keçirilən nasist təyyarələrinin və texnikasının yerləşdirildiyi Wright Hava Bazasına gələrək burada işlərinə yenidən başlayırlar. Elektron rabitə ilə əlaqədar olaraq, fizika sahəsindən Georg Goubau, Gunter Guttwein, Georg Hass, Horst Kedesdy və Kurt Levovec; kimyaçı professor Rudolf Brill və həkimlər Ernst Baars və Eberhard; geofizika üzrə alim Dr. Helmut Weickmann; texniki optik mütəxəssisi Dr. Gerhard Schwesinger; və elektronika mühəndisləri Dr. Eduard Gerber, Richard Guenther və Hans Ziegler komandaya qoşulurlar. Yeddi sintetik neft istehsalı üzrə mütəxəssisin də qabiliyyətləri Luizianadakı Fischer-Tropsch zavodunda qiymətləndirilmişdir. 1990-cı ilə qədər ümumilikdə 1600 alim ABŞ və İngiltərəyə gəlmişdir. Bu insanların patent və sənaye istehsalı baxımından etdikləri işlərin əlavə dəyərinin 10 milyard dollarlıq olduğu təxmin edilir.