Payızgülü

Payızgülü
Payızgülü
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Yarımfəsilə: Asteroideae Triba: Anthemideae Cins: Payızgülü
Beynəlxalq elmi adı
	Chrysanthemum L., 1753;
ITIS	35791
NCBI	13422
EOL	38388

Payızgülü (lat. Chrysanthemum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Botaniki xarakteristikası

Növün adı yunancadan "qızıl gül" kimi tərcümə olunur. Bu onunla izah olunur ki, taclı payızgülünün çiçəkləri sarı rəngdədir. Çoxillik payızgülülərdən gülçülükdə ən çox istifadə olunanı Koreya payızgülüsüdür. Bu, hündürlüyü 100 sm-ə qədər olub, sentyabrın əvvəllərindən soyuqlar düşənə qədər çiçəkləyən çoxillik bitkidir. Növün hamaşçiçəkləri sadə, çoxləçəkli və müxtəlif rəngli olur. Toxumları aprelin əvvəlində şitilliyə əkilir. Böyüyən şitilləri mayın ortalarında daimi yerə əkirlər. Payızgülünün bəzi növlərinin toxumlarını payızda torpağa əkməklə də çoxaldırlar. Yazda cücərtiləri seyrəltmək lazımdır. Yaşıllaşdırmada geniş istifadə olunan sortlar aşağıdakılardır. Apollo (qonur-qırmızı, sadə), Sitrus (sarı, az ləçəkli), Xerbstsauber (qırmızı, az ləçəkli), İzabellaroza (sarımtıl-çəhrayı, sadə). Çoxillik payızgülləri əsasən hər hissədə 3–4 zoğun olması şərtilə qələmlərlə ya da, kolun bölünməsi ilə çoxaldırlar. Qurumuş və bərkimiş hissələri kəsmək lazımdır. Əgər qışda zoğları şaxtaya davam gətirməzsə, yazda bitki kök sisteminin tumurcuqlarından yenidən bərpa olunacaqdır. Bu məqsədlə qış mövsümündə bitkinin zoğlarını torpaqdan 15 sm hündürlükdə kəsib, budaq və yarpaqlarla örtürlər. Payızgülülər uzun müddət çiçəkləyən bitkilərə aiddir. Üzərində çoxlu gülləri olarkən qar altında qalsa, belə məhv olmur.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

Arctanthemum (Tzvelev) Tzvelev
Dendranthema (DC.) Des Moul.
Hulteniella Tzvelev

Növləri

Chrysanthemum × aphrodite Kitam.
Chrysanthemum arcticum L.
Chrysanthemum argyrophyllum Y.Ling
Chrysanthemum arisanense Hayata
Chrysanthemum bizarre C.Z.Shen
Chrysanthemum chalchingolicum Grubov
Chrysanthemum chanetii H.Lév.
Chrysanthemum crassum (Kitam.) Kitam.
Chrysanthemum × cuneifolium Kitam.
Chrysanthemum dabieshanense Z.X.Fu, A.G.Zhen & Y.P.Ma
Chrysanthemum dichrum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
Chrysanthemum foliaceum (G.F.Peng, C.Shih & S.Q.Zhang) J.M.Wang & Y.T.Hou
Chrysanthemum glabriusculum (W.W.Sm.) Hand.-Mazz.
Chrysanthemum horaimontanum Masam.
Chrysanthemum hypargyreum Diels
Chrysanthemum indicum L.
Chrysanthemum integrifolium Richardson
Chrysanthemum japonense (Makino) Nakai
Chrysanthemum lavandulifolium (Fisch. ex Trautv.) Makino
Chrysanthemum × leucanthum (Makino) Makino
Chrysanthemum longibracteatum (C.Shih, G.F.Peng & S.Y.Jin) J.M.Wang & Y.T.Hou
Chrysanthemum makinoi Matsum. & Nakai
Chrysanthemum maximoviczii Kom.
Chrysanthemum × miyatojimense Kitam.
Chrysanthemum × morifolium (Ramat.) Hemsl.
Chrysanthemum morii Hayata
Chrysanthemum naktongense Nakai
Chrysanthemum nankingense Hand.-Mazz.
Chrysanthemum neo-oreastrum C.C.Chang
Chrysanthemum okiense Kitam.
Chrysanthemum oreastrum Hance
Chrysanthemum ornatum Hemsl.
Chrysanthemum parvifolium C.C.Chang
Chrysanthemum potentilloides Hand.-Mazz.
Chrysanthemum rhombifolium (Y.Ling & C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
Chrysanthemum × shimotomaii Makino
Chrysanthemum sinuatum Ledeb.
Chrysanthemum vestitum (Hemsl.) Stapf
Chrysanthemum yantaiense M.Sun & J.T.Chen
Chrysanthemum yoshinaganthum Makino ex Kitam.
Chrysanthemum zawadzkii Herbich
Chrysanthemum zhuozishanense L.Q.Zhao & Jie Yang

İstinadlar

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 379. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 887.

Həmçinin bax

[_56ed5c4b0cd2cac2-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 379. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_ef9e3f788cd41cf4-2] Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 887.

[1]

[2]