Penjina çayı
Penjina çayı (rus. Пенжина, kory. Мыгыкивэем) — Rusiya ərazisindən axan çay. Kamçatka diyarının Penjinski rayonu ərazisindən axır.
| Penjina çayı | |
|---|---|
| rus. Пенжина, kory. Мыгыкивэем | |
 | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Mənbəyi | |
| • Yüksəkliyi | 738 m |
| Mənsəbi | Penjin körfəzi |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | 713 km |
| Su sərfi | 680 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 73500 km² |
|
Penjina çayı Kamçatka diyarının fiziki xəritəsində:
 62°28′24″ şm. e. 165°17′06″ ş. u. |
|
| DSR[ru] | 19090000112120000043681 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çayda Manila kəndləri (dəniz limanı var), Kamenskoye, Oklan, Slautnoye, Ayanka var
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çayın uzunluğu 713 km, hövzəsinin sahəsi 73.500 km²-dir.
Çay Kolıma öndağlığından başlayır, yuxarı hissədə dərin dərədə, sonra isə dağlararası hövzədən axır. Penjinski ovalığına çatdıqdan sonra çayın yatağı meandrlaşır. Burada onun eni 600 m-ə çatır. Aşağı axarlarda çay Penjinski silsiləsi ilə Oklanski yaylası arasından axır. Oxot dənizinin Şelixov körfəzinin şimal-şərq hissəsindəki Penjin körfəzinə axır. Burada estuari əmələ gətirir. Mənsəbdə güçlü qabarmaların təsirinə məruz qalır. Burada qabarmanın hündürlüyü 13,4 m-ə çatır ki, bu da Rusiya çaylarının üçün ən yüksək göstərici və dünyada ən böyük göstəricilərdən biridir[1]. Çayda illik su sərfiyyatı 695 m³/s-dir.
Su rejimi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Penjina çayının qidalanmasının əsasını qar (65% -ə qədər) və yağış suları (25% -ə qədər) təşkil edir. İllik axınının 80% -ə qədəri mayın ortalarında başlayan yaz-yay selinin payına düşür. Onun maksimumu iyun ayında baş verir. Uzun müddət ərzində sel sularının axın sürəti 11700 m³/s təşkil edir. İl ərzində suyun səviyyəsindəki dalğalanma diapazonu çay boyunca 410 sm-dən 760 sm-ə qədər artır. İyulun sonu - avqustun əvvəllərində su azalır. Yaz və payız aylarında suyun səviyyəsi 4 m-ə qədər artan yağış daşqınları olur. Su səviyyəsinin aşağı olması oktyabrın birinci yarısında başlayır, ən aşağı suyun axıdılması (21 m³ / s-a qədər) mart ayında baş verir. Çay oktyabrın ortalarında donur. Buzun qalınlığı 160 sm-ə çatır[2]
Şəfaflığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Suyun bulanıqlığı orta hesabla 30 q/m³-ə çatır. Düzənliyə çatdıqda 46 q/m³-ə qədər artır. Penjina çayının orta uzunmüddətli çöküntü axını ildə 1 milyon ton təşkil edir. Su zəif minerallaşmaya malikdir. Minerallaşma hidrokarbonat sinifinə və kalsium qrupuna aiddir.
Rusiyanın dövlət su reyestrinə görə, Anadır-Kolıma hövzəsi rayonuna daxildir.
Əməmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Penjina çayında daşqınların zəifləməsi ilə Slautnoye ilə Ayanki arasında nəqliyyat mümkündür.
qabarma və çəkilmənin imkanlarını nəzərə alaraq Penjina çayının mənsəbində güclü bir qabarma və çəkilmə elektrik stansiyasınıən qurulması planlaşdırılır.
Kamenskoye - Manila magistral yolunun üç kilometrlik keçidi çayın buz başlamış səthindən keçir[3].
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Завершился второй этап совместных экспедиционных исследований КамчатНИРО, ВНИРО и МГУ им. Ломоносова в устьевой области рек Пенжина и Таловка". КамчатНИРО. 2015. 2018-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-29.
- ↑ "Penjina çayı". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-29.
- ↑ "Ледовая переправа через реку Пенжина открылась на севере Камчатки". "КАМЧАТКА-ИНФОРМ". 22 Января 2018. 2018-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-29.