Qıjı

Ayıdöşəyi
Ayıdöşəyi
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Euphyllophytes Şöbə: Polypodiophyta Sinif: Qıjılar Yarımsinif: Əsl qıjılar Dəstə: Əsl qıjılar Yarımdəstə: Polypodiineae Fəsilə: Ayıdöşəyikimilər Yarımfəsilə: Dryopteridoideae Cins: Ayıdöşəyi
Beynəlxalq elmi adı
	Dryopteris Adans., 1763;
ITIS	17519
NCBI	3287
EOL	60837
FW	55562

Ayıdöşəyi (lat. Dryopteris)

Qıjının bir çox növlərindən gülçülükdə istifadə olunur. Erkək qıjı (Dryopteris filix-mas)- açıq sahələrdə yaxşı bitir, Vel (Pteridium aquilinum) bizim planetin ən qədim bitkilərindəndir, Braun cərgəvari (Polystichum braunii) yabanı halda Rusiyanın orta zolağında bitir. Pəncəşəkilli baldırıqara (Adiantum pedatum), skolopendra-şəkilli çalovcuq (Phyllitis scolopendrium) qıraqları dalğavari yarpaqlı bitkidir. Qıjının zəif inkişaf etmiş kök sistemindən ağacların gövdələrinin dekorasiyasında istifadə edilir. Qıjı sporlarla çoxalır. Sporları il ərzində torflu dibçəklərə əkmək olar. Dibçəkləri şüşə ilə örtmək lazımdır. Qıjını kökümsov gövdənin bölünməsi ilə də çoxaltmaq mümkündür. Azərbaycanda erkək qıjı və venera saçlı baldırıqaradan gülçülükdə uğurla istifadə olunur.

Növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avstriya ayıdöşəyi və ya Avstriya qıjısı (lat. Dryopteris austriaca (Jacq.) Woynar ex Schinz et Thell.)
Erkək ayıdöşəyi və ya Erkək qıjı (lat. Dryopteris filix-mas (L.) Schott)
İynəcikli qıjı (lat. Dryopteris spinulosa (Sw.) Watt (=D.carthusiana (Vill.) H. P. Fuchs))

Dryopteris abbreviatipinna (Kodama in Matsum.) Makino & Ogata ex Makino
Dryopteris abortiva (Blume) Kuntze
Dryopteris acutidens Ching
Dryopteris acutodentata Ching
Dryopteris adaucta Rosenst.
Dryopteris alpestris Tagawa
Dryopteris alpicola Ching & Z.R. Wang
Dryopteris amboinensis (Willd.) Kuntze
Dryopteris amoena Ching
Dryopteris amurensis (Milde) Takeda
Dryopteris angustifrons (T. Moore) Kuntze
Dryopteris angustodissecta Hayata
Dryopteris arguta (Kaulf.) Maxon
Dryopteris arisanensis Rosenst.
Dryopteris aristulata Rosenst.
Dryopteris assamensis (C. Hope) C. Chr. & Ching
Dryopteris athamantica (Kunze) Kuntze
Dryopteris atrata (Wall. ex Kunze) Ching
Dryopteris aureo-viridis Rosenst.
Dryopteris auriculata (L.) Kuntze
Dryopteris azorica (H. Christ) Alston
Dryopteris barbigera (T. Moore ex Hook.) Kuntze
- Dryopteris barbigera subsp. barbigera
Dryopteris basilaris (C. Presl) C. Chr.
Dryopteris blanfordii (C. Hope) C. Chr.
- Dryopteris blanfordii subsp. nigrosquamosa (Ching) Fraser-Jenk.
Dryopteris bodinieri (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris braineoides (Baker) C. Chr.
Dryopteris cacaina Tagawa
Dryopteris calva Copel.
Dryopteris campyloptera (Kunze) Clarkson
Dryopteris caroli-hopei Fraser-Jenk.
Dryopteris carthusiana (Vill.) H.P. Fuchs
Dryopteris caucasica Fraser-Jenk. & Corley
Dryopteris celsa (W. Palmer) Knowlt., Palmer & Pollard
Dryopteris championii (Benth.) C. Chr. ex Ching
Dryopteris chinensis (Baker) Koidz.
Dryopteris chrysocoma (H. Christ) C. Chr.
- Dryopteris chrysocoma var. squamosa (C. Chr.) Ching
Dryopteris ciliata (Wall. ex Benth.) C. Chr. ex Y.C. Wu, K. Wong & Pong
Dryopteris cinnamomea (Cav.) C. Chr.
Dryopteris clintoniana (D.C. Eaton) Dowell
Dryopteris coalescens (Baker) C. Chr.
Dryopteris cochleata (D. Don) C. Chr.
Dryopteris commixta Tagawa
Dryopteris conjugata Ching
Dryopteris consimilis (Fée ex Baker) C. Chr.
Dryopteris coreano-montana Nakai
Dryopteris costalisora Tagawa
Dryopteris crassirhizoma Nakai
- Dryopteris crassirhizoma var. crassirhizoma
- Dryopteris crassirhizoma var. maackii (Milde) Ching
Dryopteris crenulaea (Jenman) C. Chr.
Dryopteris cristata (L.) A. Gray
Dryopteris cucullata (Blume) H. Christ
Dryopteris cycadina (Franch. & Sav.) C. Chr.
Dryopteris cyclopeltidiformis C. Chr.
Dryopteris × daliensis Z.R. Wang
Dryopteris decipiens (Hook.) Kuntze
- Dryopteris decipiens var. decipiens
- Dryopteris decipiens var. diplazioides (H. Christ) Ching
Dryopteris dehuaensis Ching & K.H. Shing
Dryopteris deparioides (T. Moore) Kuntze
- Dryopteris deparioides subsp. ambigua (Sledge) Fraser-Jenk.
- Dryopteris deparioides subsp. gracillima (Ching) Fraser-Jenk.
Dryopteris dickinsii (Franch. & Sav.) C. Chr.
Dryopteris dilatata (Hoffm.) A. Gray
- Dryopteris dilatata var. alpina (Moore) Moore
Dryopteris dissidens (Mett.) Kuntze
Dryopteris duclouxii H. Christ
Dryopteris elongata (Wall. ex Hook.) Kuntze
Dryopteris enneaphylla (Baker) C. Chr.
- Dryopteris enneaphylla var. enneaphylla
- Dryopteris enneaphylla var. pseudosieboldii (Hayata) Tagawa & K. Iwats.
Dryopteris erythrosora (D.C. Eaton) Kuntze
- Dryopteris erythrosora var. koidzumiana (Tagawa) H. Itô
- Dryopteris erythrosora var. prolifica (Maxim. ex Franch. & Sav.) Makino
- Dryopteris erythrosora f. viridisora (Nakai ex H. Itô) H. Itô
Dryopteris esquirolii H. Christ
Dryopteris expansa (C. Presl) Fraser-Jenk. & Jermy
- Dryopteris expansa var. willeana (Lid) Elven
Dryopteris fibrillosa (Baker) H. Christ
Dryopteris fibrillosissima Ching
Dryopteris filix-mas (L.) Schott
Dryopteris firmifolia (Baker) Kuntze
Dryopteris flaccida (Blume) Kuntze
Dryopteris formosana (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris fragrans (L.) Schott
Dryopteris fructuosa (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris fuscipes C. Chr.
- Dryopteris fuscipes var. fuscipes
Dryopteris futura A.R. Sm.
Dryopteris gemmipara (C. Chr.) Maxon ex Proctor
Dryopteris glabrior Ching & Z.Y. Liu
Dryopteris glandulosa (Blume) Kuntze
Dryopteris glaziovii (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris goeringiana (Kunze) Koidz.
Dryopteris goldiana (Hook. ex Goldie) A. Gray
Dryopteris gonggaensis H.S. Kung, L.B. Zhang & X.S. Guo
Dryopteris gracilis (Moore) Ching
Dryopteris guangxiensis S.G. Lu
Dryopteris gymnophylla (Baker) C. Chr.
Dryopteris gymnopteridifrons Hayata
Dryopteris gymnosora (Makino) C. Chr.
Dryopteris habaensis Ching
Dryopteris handeliana C. Chr.
Dryopteris hangchowensis Ching
Dryopteris himachalensis Fraser-Jenk.
Dryopteris hirtipes (Blume) Kuntze
Dryopteris hondoensis Koidz.
Dryopteris huangshanensis Ching
Dryopteris huberi (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris hunanica Ching
Dryopteris ilicifolium (D. Don) Kuntze
Dryopteris immersa (Blume) Kuntze
Dryopteris immixta Ching
Dryopteris impressa (Desv.) Posth.
Dryopteris inaequalis (Schltdl.) Kuntze
Dryopteris incisa (Sw.) Kuntze
Dryopteris incisolobata Ching
Dryopteris incrassata (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris indusiata (Makino) Makino & Yamam.
Dryopteris ingens (Atk. ex C.B. Clarke) Ching
Dryopteris integriloba C. Chr.
Dryopteris intermedia (Muhl. ex Willd.) A. Gray
Dryopteris izuensis Kodama
Dryopteris jinfoshanensis Ching & Z.Y. Liu
Dryopteris juergensii (Rosenst.) C. Chr.
Dryopteris juxtaposita H. Christ
Dryopteris karwinskyana (Mett.) Kuntze
Dryopteris kinkiensis Koidz. ex Tagawa
Dryopteris knoblochii A.R. Sm.
Dryopteris komarovii Kossinsky
Dryopteris kwanzanensis Tagawa
Dryopteris labordei (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris lacera (Thunb.) Kuntze
Dryopteris lachoongensis (Bedd.) B.K. Nayar & S. Kaur
Dryopteris lakhimpurensis Rosenst.
Dryopteris late-repens (Trotter & C. Hope) C. Chr.
Dryopteris latibasis Ching
Dryopteris lepidopoda Hayata
Dryopteris lepidorachis C. Chr.
Dryopteris linkwangensis Ching
Dryopteris liyangensis Ching & Y.C. Lan
Dryopteris ludoviciana (Kunze) Small
Dryopteris lunanensis (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris lungquanensis Ching & P.C. Chiu
Dryopteris lungshanensis Ching & P.C. Chiu
Dryopteris lustrata (Hieron.) C. Chr.
Dryopteris macgregorii (Baker) C. Chr.
Dryopteris macrochlamys (Fée) Fraser-Jenk.
Dryopteris mangindranensis Tardieu
Dryopteris manniana (Hook.) C. Chr.
Dryopteris marginalis (L.) A. Gray
Dryopteris marginata (C.B. Clarke) H. Christ
Dryopteris maxonii Underw. & C. Chr.
Dryopteris megacarpa Ching & Z.Y. Liu
Dryopteris melanocarpa Hayata
Dryopteris metcalfei (Baker) C. Chr.
Dryopteris microlepis (Baker) C. Chr.
Dryopteris mindshelkensis Pavlov
Dryopteris mollissima (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris monticola (Makino) C. Chr.
Dryopteris montigena Ching
Dryopteris morrisonensis (Hayata) Hayata
Dryopteris munchii A.R. Sm.
Dryopteris myriolepis (Baker) C. Chr.
Dryopteris namegatae (Sa. Kurata) Sa. Kurata
Dryopteris neolepidopoda Ching & S.K. Wu
Dryopteris neorosthorni Ching
Dryopteris nigropaleacea (Fraser-Jenk.) Fraser-Jenk.
Dryopteris nobilis Ching
Dryopteris nokoensis Tagawa
Dryopteris nubigena Maxon & C.V. Morton
Dryopteris nyingchiensis Ching
Dryopteris obtusata (Sw.) Ballard
Dryopteris ochthodes (Kunze) C. Chr.
Dryopteris oreades Fomin
Dryopteris oshimensis (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris otarioides (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris oxyodon (Baker) C. Chr.
Dryopteris pacifica (Nakai) Tagawa
Dryopteris paleifera Ching & Z.Y. Liu
Dryopteris panda (C.B. Clarke) H. Christ
Dryopteris parachinensis Ching & F.Z. Li
Dryopteris paralunanensis W.M. Chu
Dryopteris patula (Sw.) Underw.
- Dryopteris patula var. serrata (Mett.) C.V. Morton
Dryopteris pauciflora (Hook.) C. Chr.
Dryopteris peninsulae Kitag.
Dryopteris pentheri (Krasser) C. Chr.
Dryopteris philippinensis (Baker) Copel.
Dryopteris podophylla (Hook.) Kuntze
Dryopteris polita Rosenst.
Dryopteris polylepis (Franch. & Sav.) C. Chr.
- Dryopteris polylepis var. polylepis
Dryopteris polypodiforme (Makino) C. Chr.
Dryopteris porosa Ching
Dryopteris pseudofilix-mas (Fée) Rothm.
Dryopteris pseudomas Holub & Pouzar
Dryopteris pseudosparsa Ching
Dryopteris pseudovaria (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris pteridiiformis H. Christ
Dryopteris pulcherrima Ching
Dryopteris pulvinulifera (Bedd.) Kuntze
Dryopteris pycnopteroides (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris raddeana Fomin
Dryopteris ramosa (C. Hope) C. Chr.
Dryopteris redactopinnata S.K. Basu & Panigrahi
Dryopteris reflexa Ching
Dryopteris reflexosquamata Hayata
Dryopteris remota (A. Braun) Hayek
Dryopteris remotipinnula Bonap.
Dryopteris repentula C.B. Clarke ex H. Christ
Dryopteris retusa (Sw.) C. Chr.
Dryopteris rhizophylla (Sw.) Kuntze
Dryopteris ridleyi (Bedd.) C. Chr.
Dryopteris rossii C. Chr.
Dryopteris rosthornii (Diels) C. Chr.
Dryopteris rubrobrunnea W.M. Chu
Dryopteris ryo-itoana Sa. Kurata
Dryopteris sacrosancta Koidz.
Dryopteris sasaki Hayata
Dryopteris saxatilis (R.P. St. John) M. Broun
Dryopteris saxifraga H. Itô
Dryopteris scalpturoides (Fée) C. Chr.
Dryopteris schizoloma (Alderw.) C. Chr.
Dryopteris scolopendrioides (Sw.) C. Chr.
Dryopteris scottii (Bedd.) Ching
Dryopteris sericea C. Chr.
Dryopteris serratodentata (Bedd.) Hayata
Dryopteris setosa (Thunb.) Akas.
Dryopteris shandongensis J.X. Li & F. Li
Dryopteris shanmenensis Ching & P.C. Chiu
Dryopteris shuichangensis P.C. Chiu & G.H. Yao
Dryopteris sieboldii (T. Moore) Kuntze
Dryopteris sikkimensis (Bedd.) Kuntze
Dryopteris simasakii (H. Itô) Sa. Kurata
- Dryopteris simasakii var. paleacea (H. Itô) Sa. Kurata
Dryopteris simozawae Tagawa
Dryopteris sinofibrillosa Ching
Dryopteris sintenisii (Kuhn & H. Christ) Urb.
Dryopteris somai Hayata
Dryopteris sordidipes Tagawa
Dryopteris sparsa (D. Don) Kuntze
- Dryopteris sparsa var. sparsa
Dryopteris splendens (Wall. ex Hook.) Kuntze
Dryopteris squamaestipes (C.B. Clarke) C. Chr.
Dryopteris squamifera Ching & S.K. Wu
Dryopteris squamiseta (Hook.) Kuntze
Dryopteris stegnogramme C.Chr.
- Dryopteris stegnogramme var. asplenioides C. Chr.
- Dryopteris stegnogramme var. cyrtomioides C. Chr.
Dryopteris stenolepis (Baker) C. Chr.
Dryopteris striata (K. Schum.) C. Chr.
Dryopteris subatrata Tagawa
Dryopteris subcrenulata (Baker) C. Chr.
Dryopteris subexaltata (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris subglandulosa Kuntze
Dryopteris subimpressa Loyal
Dryopteris sublacera H. Christ
Dryopteris sublaeta Ching & Y.P. Hsu
Dryopteris sublaxa Hayata
Dryopteris submarginata Rosenst.
Dryopteris submontana Fraser-Jenk.
Dryopteris subpycnopteroides Ching ex Fraser-Jenk.
Dryopteris subsageniacea (H. Christ) C. Chr.
Dryopteris subtriangularis (C. Hope) C. Chr.
Dryopteris subtripinnata (Miq.) Kuntze
Dryopteris supraimpressa Ching, Boufford & Shing in B. M. Barthol. et al.
Dryopteris tahmingensis Ching
Dryopteris tarningensis Ching
Dryopteris tenerrima (Fée) Rosenst.
Dryopteris tenuicula C.G. Matthew & H. Christ
Dryopteris tenuifrons Hayata
Dryopteris tenuipes (Rosenst.) Seriz.
Dryopteris thibetica (Franch.) C. Chr.
Dryopteris tieanzuensis Ching & P.C. Chiu
Dryopteris tieluensis Ching & Y.P. Hsu
Dryopteris tijuccana (C. Chr.) C. Chr.
Dryopteris tingiensis Ching & S.K. Wu ex Fraser-Jenk.
Dryopteris toangpoensis Ching
Dryopteris tokyoensis (Matsum. ex Makino) C. Chr.
Dryopteris toyamae Tagawa
Dryopteris tridens (T. Moore ex Hook.) Kuntze
Dryopteris trinidadensis (Jenman) C. Chr.
Dryopteris tsoongii Ching
Dryopteris tuberculifera C. Chr.
Dryopteris unca (R.P. St. John) M. Broun
Dryopteris uniformis (Makino) Makino
Dryopteris uraiensis Rosenst.
Dryopteris varia (L.) Kuntze
Dryopteris velata (Kunze) Kuntze
Dryopteris wakefieldii (Baker) C. Chr.
Dryopteris wallichiana (Spreng.) Alston & Bonner
- Dryopteris wallichiana subsp. coriacea (Fraser-Jenk.) Fraser-Jenk.
- Dryopteris wallichiana var. kweichowicola (Ching ex P.S. Wang) S.K. Wu
- Dryopteris wallichiana subsp. madrasensis (Fraser-Jenk.) Fraser-Jenk.
- Dryopteris wallichiana var. wallichiana
Dryopteris wenchuanensis H.S. Kung
Dryopteris woodsiisora Hayata
Dryopteris wuliangshanicola W.M. Chu
Dryopteris wuyishanica Ching & P.C. Chiu
Dryopteris xiangxinensis S.F. Wu & C.M. Zhang
Dryopteris xunwuensis Ching & K.H. Shing
Dryopteris xylodes (Kunze) H. Christ
Dryopteris yenpingensis C. Chr. & Ching
Dryopteris yigongensis Ching
Dryopteris yongdeensis W.M. Chu
Dryopteris yoroii Seriz.
Dryopteris yungtzeensis Ching
Dryopteris yunnanensis (H. Christ) Copel.
Dryopteris zhangii Ching

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tofiq Məmmədov (botanik) "Gülçülük ensiklopediyası": Bakı: "Azərbaycan"-2016. http://dendrologiya.az/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ayıdöşəyi:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

[_edc995d0fb9c8cc1-1] Pteridophyte Phylogeny Group, Rouhan G. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns (ing.). // Journal of Systematics and Evolution Wiley-Blackwell, 2016. Vol. 54, Iss. 6. P. 563–603. ISSN 1674-4918; 1759-6831 doi:10.1111/JSE.12229

[_97a9d17a2eab57f2-2] Appendix III: Conserved, protected, and rejected names of genera and subdivisions of genera. // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / red. N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie, V. Qreuter, D. L. Hawksworth, P. S. Herendeen, S. Knapp, W. Kusber, D. Z. Li, K. Marhold və b. 2018. ISBN 978-3-946583-16-5

[1]

[2]