Qırmızı küknar
Qırmızı küknar (lat. Picea rubens) — bitkilər aləminin i̇ynəyarpaqlılar şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin i̇ynəyarpaqlılar dəstəsinin şamkimilər fəsiləsinin küknar cinsinə aid bitki növü.
| Qırmızı küknar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Yarımsinif: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Qırmızı küknar |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Vətəni Şimali Amerikanın şimal-şərqidir. Burada iynəyarpaqlı-enliyarpaqlı məşələrdə, təmiz və ya qarışıq əkinlərdə, bataqlıqlarda və dağlarda bitir. Dağlarda 1000–1800 m-dək qalxır. Avropada 1875-ci ildən becərilir. Hündürlüyü 20–36 m-ə gövdəsinin diametri 60-135 sm-ə çatan, sıx, konusvarı çətirli alçaqboylu ağacdır. Qabığı yarıqlı, bozumtul və ya qırmızımtıl-qonurdur. Gövdəsi qırmızı-qonur qabıqla örtülmüşdür. Zoğları qırmızı-qonur və ya narıncı, parlaq, hamar, sıx, zərif tükcüklüdür. Tumurcuqların uzunluğu 5 mm-ə çatıb, şabalıdı-qonur, ucu biz-yumurtavarı, bir az qatranlı, üst qabıqları uzunsov, bünövrəsi parlaq qırmızıdır. İynəyarpaqların uzunluğu 10–15 mm, eni 1 mm-ə qədər, parlaq yaşıl, ancaq göyümtül deyil, oraqvarı, yuxarı istiqamətlənmiş, cod iynəli, ucu çox vaxt küt, dördtərəfli, hər iki tərəfdən 1-2 məsaməli xətlidir. Zoğları üstdən çox iynəyarpaqlı, alt tərəfdən isə iynəyarpaqları azdır, sürtüldükdə iynəyarpaqlarından xoş meyvə ətri gəlir. Qozaları qısa zoğlarda tək sallanır, bütövlükdə çoxsaylı, uzunluğu 3-5 sm-ə, qalınlığı 1,5-2 sm-ə çatan, yumurtavarı-oval, qatranlı, əvvəlcə yaşılımtıl-bənövşəyi, sonradan qırmızı-qonur rəng alır. Toxum qabıqlarının uzunluğu 13 mm-ə qədər, yumurtavarı, yumru, qabarıq, cod, zolaqlı, qısa tükcüklü, kənarları bütöv, bəzən zəif, xırda dişli, içəridən tünd-qırmızıdır. Kənar qabıqları çox xırda, uzunsov-yumrudur. Toxumların uzunluğu 3 mm-ə qədər olub, qaramtıl və ya boz-qonur rənglidir. 350-400 (450-500) ilədək yaşayır.
Çox dekorativdir. Tək əkinlərdə istifadəsi məqsədəuyğundur. Yuxarı zoğlarını sıx örtən tünd-yaşıl iynəyarpaqların fonunda çoxsaylı, qırmızı, xırda qozaları və qırmızı-qonur gövdəsi ağaca xüsusi bəzək verir. Abşeronda, Qəbələdə yaşıllaşdırmada rast gəlinir.
Sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Heterotipik sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Abies americana K.Koch
- Abies rubra (Du Roi) Poir.
- Picea acutissima (Münchh.) J.G.Jack
- Picea americana Suringar
- Picea australis Small
- Picea nigra var. rubra (Du Roi) Engelm.
- Picea rubens f. virgata Fernald & Weath.
- Picea rubra (Du Roi) Link
- Picea rubra var. pendula Carrière
- Picea rubra var. pusilla Peck
- Picea rubra var. virgata (Rehder) Rehder
- Picea rubra f. virgata Rehder
- Pinus acutissima Münchh.
- Pinus americana Gaertn.
- Pinus canadensis var. rubescens Weston
- Pinus mariana var. rubra Du Roi
- Pinus rubra (Du Roi) D.Don
- Pinus rubra var. violacea Endl.