Qafqaz toplusu (jurnal)
Qafqaz toplusu (rus. Кавказскій сборникъ) — hərbi tarix mövzusunda illik jurnal. 1876-1912-ci illərdə Qafqaz Hərbi Dairəsi Baş Qərargahının Hərbi-Tarix Şöbəsi tərəfindən Qafqaz Ordusunun Baş Komandanı, general-feldmarşal, Qafqaz canişini, Böyük Knyaz Mixail Nikolayeviç Romanovun göstərişi ilə Tiflisdə nəşr edilmişdir (1881, 1891-1893 və 1904-cü illər istisna).[1]
| Qafqaz toplusu | |
|---|---|
 Qafqaz toplusu jurnalının üz hissəsi | |
| Baş redaktor |
İ.S.Çernyavski (1876-1900) V.A.Potto (1901-1910) V.İ.Tomkeyev (1911) S.S.Esadze (1912) |
| Növ | hərbi-tarixi jurnal |
| Dövrilik | illik |
| Təsisçi | Böyük Knyaz Mixail Nikolayeviç Romanov |
| Təsis tarixi | 1876 |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Qərargah | Tiflis |
| Dil | rus |
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Jurnalın yaradılması ideyası 1862-ci ildən etibarən Qafqazdakı İmperator Əlahəzrətinin qubernatoru və Qafqaz ordusunun komandanı olan Böyük Knyaz Mixail Nikolaeviçə məxsus idi. Jurnalın ilk baş redaktoru Artilleriya Qvardiyası polkovniki İvan Çernyavski olmuşdur.
Jurnal Qafqaz Hərbi Dairəsi Qərargahının Hərbi-Tarixi Şöbəsi tərəfindən nəşr edilmiş və Qafqazın fəthinə həsr olunmuşdu. Jurnalın əsas məqsədi qəhrəman rus zabit və əsgərlərinin ənənəsini yaşatmaq, "sonrakı hərbi əməliyyatlar üçün" keçmiş döyüş təcrübələrini öyrənmək və yaddaşını qorumaq idi. Qafqazda şöhrət qazanmış Rusiya imperiyasının ordusunun zabit və əsgərlərinin qəhrəmanlığını gələcək nəsillərə çatdırmaq məqsədi əsas vəzifə kimi qarşıda dururdu.
Jurnalda göstərilən tarixi sənədlərə və arxiv məlumatlarına əlavə olaraq, döyüşçülərin xatirələri də dərc edilmişdir. Bu məqsədlə, 25 avqust 1874-cü ildə Mixail Nikolaeviçin əmri ilə jurnalın nəşrinə fayda verə biləcək qeydlər, gündəliklər və digər əşyalar şəklində qalan müxtəlif materialları toplamaq üçün çap olunmuş bir müraciət nəşr olundu. Jurnalın ilk baş redaktoru Çernyavskinin dediyinə görə, "göndərilən materialların sayı çox idi və onlar içərisəndə ən yaxşıları Qafqazdakı müharibənin keçmiş liderlərinin bir-birlərinə rəğbət bəsləməsini görmək mümkün idi."[2]
Ümumi xarakteristikası[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Qafqaz Kolleksiyası"ndakı məqalələrin əksəriyyəti, ümumiyyətlə, Qafqaz müharibələrinin problemlərini nəzərə almadan hərbi tarixçilər tərəfindən nəşr edilmişdir. Onlar, bir qayda olaraq, hadisələrin kateqoriyalı qiymətləndirilməsindən qaçmağa çalışırdılar. Ancaq qoşunlar tərəfindən verilən tapşırıqları həll etməyin əsl üsullarını və "əsgər və zabitlərin müharibənin ağırlığına necə dözmələri" kontekstində yanaşırdılar. Nəşr etnoqrafik istiqamətdə məqalələr də dərc etmişdir. Hərbi tarixçi general-mayor A.L.Qisetti jurnaldakı materialların "Əlifba İndeksini" 1-20 cildədək tərtib etmişdir.
1901-ci ildə hərbi tarixçi, "Qafqaz müharibələrinin salnaməçisi" general-mayor V.A.Potto "Qafqaz Toplusu"nun baş redaktoru oldu və 1911 -ci ildə ölümündən sonra polkovnik V.İ.Tomkeyev redaksiyaya rəhbərlik etdi. Ümumilikdə, mövcud olduğu vaxt ərzində Qafqaz Hərbi Dairəsi Qərargahının Hərbi-Tarix Şöbəsi tərəfindən jurnalın 32 cildi nəşr edilmişdir. "Qafqaz Toplusu"nun sonuncu nömrəsi 1912-ci ildə S.S.Esadzenin baş redaktorluğu ilə dərc olundu.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Захаров В.А., Кравцова Т.Ю. «Кавказский сборник»". 2014-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-18.
- ↑ "Кавказский сборник — издавался в Тифлисе в 1876—1918, томами. До 1894 вышло 15 томов. Ред. — Чернявский и др". 2021-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-18.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Захаров В. А., Кравцова Т. Ю. «Кавказский сборник» (К истории дореволюционного издания «Кавказских сборников») // Кавказский сборник . 1 (33). Ред. Н. Ю. Силаев. М.: Русская панорама. 2004. ISBN 5-93165-099-7.
326. — ISBN 5-93165-099-7.
- Кавказский сборник // Библиография периодических изданий России. 1901—1916 / Сост. Л. Н. Беляева, М. К. Зиновьева, М. М. Никифоров; под общ. ред. В. М. Барашенкова, О. Д. Голубевой, Н. Я. Морачевского. — Л.: Тип. ГПБ им. М. Е. Салтыкова-Щедрина, 1958—1961.
- «Кавказский сборник» // [Инкерман — Кальмар-зунд]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1913. — С. 250. — (Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. К. И. Величко … [и др.] ; 1911—1915, т. 11).
- Кавказский сборник // Русская периодическая печать (1702—1894): Справочник / Сост. коллектив авторов; под ред. А. Г. Дементьева, А. В. Западова, М. С. Черепахова. — М.: Гос. изд-во полит. лит., 1959. — 835 с.
- Кавказский Сборник // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. — Т. 1a. — С. 857.