Qama şüaları

Qamma şüalanma (simvolu: γ) –olduqca qısa dalğa uzunluğu ilə xarakterizə olunan elektromaqnit şüalanmasının bir növüdür. Dalğa uzunluğu 0.1 nm və ondan kiçik elektromaqnit dalğaları olub, yüksək enerjili foton selindən ibarətdir. İonlaşdırıcı şüalanmaya, yəni bir maddə ilə qarşılıqlı təsir göstərərək fərqli əlamətlərin ionlarının meydana gəlməsinə səbəb ola biləcək radiasiyaya aiddir.

Qamma şüalanması yüksək enerji fotonların (qamma şüalarının) axınıdır. Qamma və rentgen şüaları arasındakı kəskin sərhəd müəyyən edilməməsinə baxmayaraq, qamma-şüa kvantının enerjisinin 105 eV-dən çox olduğu qənaətindədir. Elektromaqnit dalğalarının miqyasında, qamma şüaları rentgen şüaları ilə həmsərhəddir, daha yüksək tezlik və enerji aralığını tutur. 1-100 keV aralığında qamma şüalanması və rentgen şüalanması yalnız mənbəyində fərqlənir: əgər nüvə keçidində kvant yayılıbsa, onu qamma şüalanmasına aid etmək olar. Bir parçalanma zamanı verilən maddənin nüvəsindən xaricə alfa və betta zərrəciklər olmaqla yalnız biri atılır. İstənilən radioaktiv nüvə parçalanması isə qamma - fotonların şüalanması ilə müşahidə olunur. Beta şüalanmasının spektrinin nə üçün bütöv alınmasını araşdıran Pauli 1932-ci ildə fərz edib ki, nüvədən betta zərrəciyi ilə yanaşı kütləsi kiçik neytral zərrəcik də kənar edilir. Ferminin təklifi ilə bu zərrəcik neytrino adlandırılıb. Sonradan müəyyən olunub ki, neytrino betta+ parçalanması zamanı, antineytrino isə betta- parçalanması zamani əmələ gəlir. Betta parçalanması zamanı enerji betta zərrəcikləri ilə neytrino və antineytrino arasında paylanır. Spektri isə bütöv olur. Bir çox hallarda nüvənin radioaktiv parçalanması zamanı yeni elementlərin nüvəsi həyəcanlaşmış halda olur. Belə hal dayanıqsız haldır. Ona görə də nüvə artıq enerjini spontan olaraq şüalandıraraq dayanıqlı əsas hala keçir. Onda nüvənin bir parçalanması zamanı müxtəlif enerjili bir neçə qamma foton şüalanır. Ona görə də qamma şüalarının spektri xətti olur. Enerjisi isə 0.2 - 3.0MeV arasında dəyişir.

• Tibbi və bioloji fizika 2014

Dəridən rahatlıqla nüfuz edə bildiyindən, həmçinin xərçəng hüceyrələrinə qarşı effektiv olduğundan, tibbdə radioterapiyada istifadə olunur.

Fizika haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.