Qarağacyarpaq quşqonmaz

Qarağacyarpaq quşqonmaz (lat. Filipendula ulmaria) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşqonmaz cinsinə aid bitki növü.

Qarağacyarpaq quşqonmaz
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Qızılgülkimilər Triba: Ulmarieae Cins: Quşqonmaz Növ: Qarağacyarpaq quşqonmaz
Beynəlxalq elmi adı
Filipendula ulmaria Maxim., 1879
Şəkil axtarışı ITIS   25171 NCBI   57917 EOL   629935

Botaniki xarakteristikası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kökümsovluçoxillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 2 m-ə qədərdir. Kök sistemi saçaqlı, nazik, incə sapaoxşar olmaqla, kök yumruları qalınlaşmışdır. Yarpaqları kəsik-kəsik, lələkvari 2-3(5) hissəyə bölünməklə, neştərvari, kənar seqmentləri mişarabənzər, yuxarı hissəsi yaşıl, aşağı hissəsi ağımtıldan keçəvari tükcüyə qədər dəyişir. Çiçəkləri sarımtıl-ağ, ətirli, süpürgəvarı çiçəkqrupunda cəmləşmişdir. Meyvələri çoxyarpaqlı 6-10-a qədər olub, yapaqları burulan spiralşəkillidir. Iyul-avqust aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir.^[1]

Avropanın əksər ərazilərində, Qərbi, Mərkəzi Sibirdə və Qafqaz.

Çaybasar çəmənliklərdə, nəmişlik, rütublətli yerlərdə, bataqlıqlarda, çay sahillərində, doğranmış, kəsilmiş meşələrdə, orta dərəcəli kolluqlarda yaşayır. Pöhrəliklər şəklində rast gəlinir.

Çiçəklərini yarpaqsız olmaqla bıçaqla, çapacaq və dəhrə ilə kəsərək səbətə toplamaq lazımdır. Yaxşı ventiliyasiyalı çardax və naveslərdə nazik qatla sərərək qurudulmalıdır. Quruducu şkafda 40°С-yə qədər temperaturda qurutmaq lazımdır.

Bütöv orqanları xammaldır.  Quru və işıqdan qorunan yerlərdə (3 il) saxlanılmalıdır.^[1]

Tərkibi və təsiri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çiçəklərinin tərkibində 0,2%-ə qədər efir yağı, salisil turşusunun metil efiri, aşı maddələri, flavonoidlər (spireozid, qlükozid, kverçetin), fenoqlükozid (monotropitin, spirein, izosaliçin), kumarinlər, askorbin turşusu və mikroelementlər vardır.

Hemostatik, hemorroy əleyhinə, diuretik və iltihabsorucu dərmandır.^[1]

Çiçəklərindən iltihabsorucu, hemostatik, diuretik, hemorroy,yara və yanıq əleyhinə dərman hazırlanır.

Çiçəkləri bişirmə (1:20 və 1:50) və dəmləmə formasında (1:50 və 1:100) işlədilir. Iltihabsorucu, büzücü, yarasağaldıcı, bürüyücü, vanna şəklində, sulu yaralar zamanı quruducu sarğıların qoyulmasında istifadə edilir. Bundan başqa ağız-boğazın qarqara edilməsində, ekzema, trofik yaralarda, qaşınan dermatozlarda və bədənin bişmiş yerlərində istifadə edilir. Babasildə imalə kimi olduqca effektlidir. Qarağacyarpaq quşqonmazın çiçəkləri və xırdalanmış hissəcikləri xammaldır. İltihabəleyhinə və büzücü dərmandır.^[1]

Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Filipendula denudata (J.Presl & C.Presl) Fritsch
• Filipendula glauca (Schultz) Asch. & Graebn. ex Dalla Torre & Sarnth.
• Filipendula megalocarpa Juz.
• Filipendula subdenudata Fritsch
  • Filipendula ulmaria var. denudata (J.Presl & C.Presl) Maxim.
  • Filipendula ulmaria subsp. denudata (J.Presl & C.Presl) Hayek
  • Filipendula ulmaria var. glaberrima (Beck) Beck
  • Filipendula ulmaria var. glauca (Schultz) Asch. & Graebn.
  • Filipendula ulmaria subsp. megalocarpa (Juz.) I.A.Shantser
  • Filipendula ulmaria f. megalocarpa (Juz.) T.Shimizu
  • Filipendula ulmaria subsp. nivea (Wallr.) Hayek
  • Filipendula ulmaria var. nivea (Wallr.) Schinz & R.Keller
  • Filipendula ulmaria subsp. pentapetala Gilib. ex Dost l
  • Filipendula ulmaria subsp. quinqueloba (Baumg.) Podp.
  • Filipendula ulmaria var. subdenudata (Fritsch) Schanzer
  • Filipendula ulmaria var. tomentosa (Cambess.) Maxim.
  • Filipendula ulmaria subsp. ulmaria
• Spiraea contorta Stokes
• Spiraea denudata J.Presl & C.Presl
• Spiraea glauca Schultz
• Spiraea odorata Gray
• Spiraea palustris (Moench) Salisb.
• Spiraea quinqueloba (Baumg.) Spreng.
• Spiraea ulmaria L.
  • Spiraea ulmaria var. concolor Neilr.
  • Spiraea ulmaria subsp. denudata (J.Presl & C.Presl) Schübler & G.Martens
  • Spiraea ulmaria var. denudata (J.Presl & C.Presl) Cariot & St.-Lag.
  • Spiraea ulmaria var. discolor W.D.J.Koch
  • Spiraea ulmaria subsp. discolor (W.D.J.Koch) Arcang.
  • Spiraea ulmaria var. discolor Dumort.
  • Spiraea ulmaria var. glaberrima (Beck) Rouy & E.G.Camus
  • Spiraea ulmaria var. glabrescens Rouy & E.G.Camus
  • Spiraea ulmaria var. glauca (Schultz) Wallr.
  • Spiraea ulmaria var. incana Desv.
  • Spiraea ulmaria var. nivea Wallr.
  • Spiraea ulmaria var. tomentosa Gaudin
  • Spiraea ulmaria var. unicolor Rouy & E.G.Camus
  • Spiraea ulmaria var. viridis Wallr.
  • Spiraea ulmaria var. viridis Desv.
• Spiraea unguiculata Dulac
• Thecanisia discolor (W.D.J.Koch) Raf.
• Thecanisia ulmaria (L.) Raf. ex B.D.Jacks.
• Thecanisia ulmaria (L.) Raf.
• Ulmaria denudata (J.Presl & C.Presl) Opiz
• Ulmaria glauca (Schultz) Fourr.
• Ulmaria obtusiloba Opiz
• Ulmaria palustris Moench
  • Ulmaria palustris var. denudata (J.Presl & C.Presl) Focke
  • Ulmaria palustris var. glauca (Schultz) Opiz
• Ulmaria pentapetala Gilib.
  • Ulmaria pentapetala var. denudata (J.Presl & C.Presl) Asch.
  • Ulmaria pentapetala var. discolor (W.D.J.Koch) Schinz & R.Keller
  • Ulmaria pentapetala var. glauca (Schultz) Asch.
• Ulmaria quinqueloba Baumg.
• Ulmaria spiraea-ulmaria Hill
• Ulmaria ulmaria (L.) Barnhart
• Ulmaria vulgaris Hill

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]