Qrampian dağları

Qrampian dağları(ing. Grampian Mountains şot.kelt Am Monadh) — Şotlandiyanın şimal-şərqində yerləşən dağ sistemi. Qrampian dağları Şotlandiya dağlıq yaylasının cənub-şərq hissəsini təşkil edir. Hündürlüyünə görə Böyük Britaniyanın ən yüksək dağ silsiləsidir. Ərazinin ən hündür zirvəsi olan Ben Nevis həmdə Böyük Britaniyanın ən hündür dağıdır.[1]

Qrampian
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü 1344 m
Uzunluğu 269 km
Eni 247 km
Sahəsi 26 374 km²
Hündür nöqtəsi Ben Nevis dağı
Yaranma dövrü Paleozoyun sonu Mezozoyun əvvəli
Süxurları Qranit , Qneys , Mərmər , Kvarsit
Yerləşməsi
56°55′ şm. e. 4°00′ q. u.
Ölkə
Yerləşməsi Böyük Britaniya, Şotlandiya
Qrampian xəritədə
Qrampian
Qrampian
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qrampian dağları Şimal-qərb dağlıq yaylasından Qreyt Qlen (Qreyt Mor) tektoknik sınma zolağı vasitəsi ilə ayrılır.[2] Şimal-qərb və Qrampian dağları birlikdə Şotlandiya dağlıq yaylasını formalaşdırır. Qrampian dağları Şotlandiya ərazisinin üçdə bir hissəsini təşkil edir. Ərazinin ən hündür zirvələri Ben Nevis (1344 m) və Ben Makduidir.(1309 m) Bu zərvələr Qrampian dağlarının bir hissəsi olan Kerinqorum dağlarında yerləşir. Dağlıq qurşağın şimal sərhəddi Kaledon kanalından keçir. Qrampian dağlarının 300-dən çox zirvəsi var ki, bunlarında çoxu 500-900 metr hündürlüyə malikdir. Əksər zirvələr dik və çətin keçiləndir.

Ümümilikdə Qrampian dağları 10 fərqli dağ sistemindən ibarətdir :[3]

  1. Spin Brice-Elgin
  2. Aberdeen tirəsi
  3. Kerinqorum dağları
  4. Fort William-Loch Erict
  5. Mərkəzi Qrampian
  6. Braemar-Montrose
  7. Loc Leven-Connel Bridge-Glen Loki
  8. Loc Rannoc-Loc Tay
  9. Clyde-Strak Tay
  10. Oban-Dunoon-Mull

Geologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dağların geoloji yaşı 200 milyon il hesab olunur. Ərazi maqmatik və metamorfik süxurlardan təşkil olunub. Ümumilikdə Qrampian dağlarının formalaşması Palezoyun sonu başlamış və Mezozoyun ortalarına qədər davam etmişdir. Demək olar ki, bütün dağlıq ərazidə kristallik süxurlar çox üzdə yerləşir və bəzən qranit, qneys, mərmər kimi süxurlar nazik torpaq qatı altında böyük məsafələri əhatə edir.

İqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərazi mülayim dəniz iqliminə malikdir. Yanvar ayının orta temperaturu +5 — +7 °C arasında dəyişir. İyul ayı isə sərin keçir və orta ayliq temperatur +19 °C-dən yuxarı olmur. Orta illik yağıntı 1000 mm-dən yuxarıdır. İlin 100 günü qar örtüyü qalır.

Daxili suları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas büyük çayları Tey, Spey, Kaui-Uoter, Don və Didir. Lox Ness, Lox Oix, Lox-Loxi şirin sulu və ən böyük gölləridir.

Fauna və florası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qrampian dağları zəngin fauna və floraya malikdir. Bitki örtüyü arktik və alp qurşağına daxildir. Qeydiyyata düşən 363 növün 81 alp qurşağı üçün xarakterik bitkilərdi.[4] Tey çayında dünya üzrə nəsli kəsilməkdə olan "Avropa molyuskaları"nın üçdə ikisi yerləşir.[5]

Şəkillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • perrow="4"
  • Ben Nevis zirvəsi.
    Ben Nevis zirvəsi.
  • Tey çayı
    Tey çayı
  • Qrampian dağlarının xarakterik landşaftı
    Qrampian dağlarının xarakterik landşaftı
  • Qırmızı maral
    Qırmızı maral

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Grampian Mountains, Scotland, United Kingdom". 2015-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-18.
  2. ↑ "Great Glen Way". 2012-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-18.
  3. ↑ "Grampian Mountains". 2012-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-18.
  4. ↑ J. C. Willis et I. H. Burkill, Flowers and Insects in Great Britain, Annals of Botany vol. 9 n° 34, juin 1895
  5. ↑ "Грампианские горы". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-20.