Rəqəmsal yerli

Smartfon istifadə edən yetkinlər

Rəqəmsal yerli — informasiya dövründə böyümüş insan. "Rəqəmsal yerli" termini bu mövzuya toxunan müxtəlif məqalələr yazan amerikalı yazıçı və texnoloq Mark Prenski tərəfindən istifadə edilmişdir.[1] Bu termin xüsusilə 1980-ci ildən sonra doğulmuş şəxslərə aid olan "rəqəmsal dövr"də böyüyən nəsillərə şamil edilmişdir.[1][2]

Çox vaxt millenniallara və Z nəslinə aid edilən bu şəxslər kompüterlər, mobil telefonlar və sosial media kimi elektron cihazlar və platformalar vasitəsilə rəqəmsal məlumat və stimulları tez və rahat şəkildə istehlak edə bilirlər.

Rəqəmsal yerlilər rəqəmsal immiqrantlardan, yəni çap mediasının və televiziyanın üstünlük təşkil etdiyi bir dünyada böyümüş insanlardan fərqlənirlər, çünki onlar internetin yaranmasından əvvəl doğulublar.[3] Rəqəmsal nəsil əhatə olunduqları texnologiyaya artan inamla böyüyüblər.[1] Bu, qismən sələflərinin əvvəllər naməlum olan bir mövzuya artan marağı sayəsində idi. Bu rəqəmsal gənc nəsil öz yaşam tərzi sayəsində öz texnologiyalarına köklənmiş və bu onların ayrılmaz və vacib həyat tərzinə çevrilmişdir.[1] Prenski belə nəticəyə gəldi ki, texnologiya ilə gündəlik qarşılıqlı əlaqənin həcminə görə rəqəmsal yerli nəsil tamamilə fərqli düşüncə tərzini inkişaf etdirib.[2] Beyinlər fiziki olaraq dəyişməsə də, yollar və düşüncə tərzi inkişaf etmiş və beyinlər fizioloji cəhətdən keçmiş dövrlərdən fərqli olaraq dəyişmişdir.[4] Təkrara məruz qalma beynin müəyyən bölgələrinin böyüməsinə və stimullaşdırılmasına kömək edir, beynin digər istifadə olunmayan hissələrinin isə ölçüsü kiçilir.[3] Rəqəmsal yerli və rəqəmsal immiqrant terminləri 1980-ci ildən sonra və ondan əvvəl doğulmuş insanlar arasında texnologiyadan istifadə qabiliyyəti baxımından rəqəmsal nəsil boşluğunu təsvir etmək üçün tez-tez istifadə olunur.[5] Rəqəmsal yerli termini çox mübahisəli bir anlayışdır və bir çox təhsil tədqiqatçısı tərəfindən empirik sübutlara[6][7] əsaslanmayan qalıcı bir mif kimi qəbul edilir və bir çoxları rəqəmsal media, öyrənmə və gənclik arasındakı əlaqəni başa düşmək üçün daha nüanslı bir yanaşma ətrafında mübahisə etməkdədirlər.

Mənşəyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Planşet istifadə edən uşaq

Yerli-immiqrant analogiya terminləri, yaş qruplarının internetlə münasibətlərinə və interneti anlamasına istinad edərək, hələ 1995-ci ildə Con Perri Barlou tərəfindən müsahibəsində istifadə edilmiş[8] və 1996-cı ildə Kiberməkanın Müstəqilliyi Bəyannaməsinin bir hissəsi kimi yenidən istifadə edilmişdir.[9]

"Rəqəmsal yerli" və "rəqəmsal immiqrant" xüsusi terminləri təhsil konsultantı Mark Prenskinin 2001-ci ildə dərc etdiyi "Rəqəmsal Yerlilər, Rəqəmsal İmmiqrantlar" adlı məqaləsi sayəsində populyarlaşdı. Burada o, Amerika təhsilindəki müasir tənəzzülü pedaqoqların müasir tələbələrin ehtiyaclarını başa düşməməsi ilə əlaqələndirir.[4] Məqalədə qeyd edilirdi ki, "XX əsrin son onilliyində rəqəmsal texnologiyanın gəlişi və sürətlə yayılması" tələbələrin düşüncə tərzini və məlumatı emal etmə tərzini dəyişərək, onların dövrün köhnəlmiş tədris metodlarından istifadə edərək akademik cəhətdən üstün olmalarını çətinləşdirib.

Başqa sözlə, rəqəmsal media ilə doymuş bir dünyada böyüyən uşaqlar diqqətlərini cəlb etmək üçün media ilə zəngin öyrənmə mühitinə ehtiyac duyurlar və Prenski bu uşaqları "rəqəmsal yerlilər" adlandırır. O, həmçinin deyir ki, rəqəmsal yerlilər "bütün həyatlarını kompüterlər və videooyunlar, rəqəmsal musiqi pleyerləri, videokameralar, mobil telefonlar və rəqəmsal dövrün bütün digər oyuncaqları və alətləri ilə əhatə olunmuş halda və onlardan istifadə edərək keçirmişlər".[3][10]

Qlobal miqyasda, 1988-1998-ci illər arasında anadan olmuş əhalinin 30 faizi 2013-cü ilə qədər internetdən beş ildən çox istifadə edib.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Selwyn, Neil. "The digital native – myth and reality". ASLIB Proceedings. 61 (4). 5 July 2009: 364–379. doi:10.1108/00012530910973776. ProQuest 217758813.
  2. ↑ 1 2 Tufts, Debra Roben. Digital adults: Beyond the myth of the digital native generation gap (Tezis). 2010. ProQuest 825550299.
  3. ↑ 1 2 3 Prensky, Marc. "Digital Natives, Digital Immigrants Part 1". On the Horizon. 9 (5). September 2001: 1–6. doi:10.1108/10748120110424816. 2021-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-19.
  4. ↑ 1 2 Prensky, Marc. "Digital Natives, Digital Immigrants Part 2: Do They Really Think Differently?". On the Horizon. 9 (6). November 2001: 1–6. doi:10.1108/10748120110424843. ProQuest 214641811. 2023-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-19.
  5. ↑ Zenios, Maria; Ioannou, Eleni. Digital Natives and Digital Immigrants Revisited: A Case of CALL (PDF) // Learning and Collaboration Technologies. Learning and Teaching. Lecture Notes in Computer Science. 10925. 2018. 99–110. doi:10.1007/978-3-319-91152-6_8. ISBN 978-3-319-91151-9. 2023-11-15 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-19.
  6. ↑ Margaryan, Anoush; Littlejohn, Allison; Vojt, Gabrielle. "Are digital natives a myth or reality? University students' use of digital technologies". Computers & Education. 56 (2). February 2011: 429–440. doi:10.1016/j.compedu.2010.09.004.
  7. ↑ Bennett, Sue; Maton, Karl; Kervin, Lisa. "The 'digital natives' debate: A critical review of the evidence". British Journal of Educational Technology. 39 (5). September 2008: 775–786. doi:10.1111/j.1467-8535.2007.00793.x.
  8. ↑ Tunbridge, Nat. "The Cyberspace Cowboy". Australian Personal Computer. September 1995. 2–4. Barlow: 'I would say that, generally speaking, at this stage, if you're over 25, you're an immigrant. If you're under 25 you're closer to being a native, in terms of understanding what it is and having a real basic sense of it.'
  9. ↑ Barlow, John Perry. "A Declaration of the Independence of Cyberspace". Electronic Frontier Foundation. 20 January 2016. 15 July 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2023. You are terrified of your own children, since they are natives in a world where you will always be immigrants
  10. ↑ Joiner, Richard; Gavin, Jeff; Brosnan, Mark; Cromby, John; Gregory, Helen; Guiller, Jane; Maras, Pam; Moon, Amy. "Comparing First and Second Generation Digital Natives' Internet Use, Internet Anxiety, and Internet Identification". Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. 16 (7). July 2013: 549–552. doi:10.1089/cyber.2012.0526. PMID 23675995.
  11. ↑ "Where in the World are Young People Using the Internet?". Georgia Tech News. ATLANTA, GA. October 7, 2013. July 31, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 19, 2023.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]