Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022)

2021-2022-ci illər Rusiya-Ukrayna böhranı — bir tərəfdən Rusiya Federasiyası, digər tərəfdən Ukrayna və bir sıra Qərb ölkələri (əsasən NATO blokunun üzvləri) arasında münasibətlərin Rusiyanın Ukraynanı istila etməsinin başlamasından əvvəl baş vermiş kəskinləşməsi.

Rusiya–Ukrayna böhranı
Tarix 2020
Yeri

2021-ci ilin yazında Rusiya-Ukrayna sərhədində gərginliyin artması, xüsusən də Rusiya qoşunlarının sərhəd yaxınlığında genişmiqyaslı (təxminən 100.000 hərbçi) yığılması ilə müşayiət olunan şərqi Ukraynada münaqişə kəskinləşdi. Aprelin sonunda vəziyyət normallaşdı. Payızda isə rus qoşunlarının sərhədə yığılması təkrarlandı. Qərb mediasının kəşfiyyat xidmətlərindəki mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, 2021-ci ilin noyabrında Rusiya yenidən Ukrayna sərhədləri yaxınlığında təxminən 100.000 əsgər qrupu yaratmışdır və bu, Ukraynaya hücuma hazırlıq kimi qiymətləndirilib. O vaxtdan bəri Qərb mediası mütəmadi olaraq Rusiyanın Ukraynaya mümkün müdaxiləsindən yazır. Bu tezis Ukrayna və Qərb siyasətçiləri tərəfindən irəli sürülüb[1]. Hücumun vaxtı da dəfələrlə qeyd edilib: məsələn, 2021-ci ilin dekabrında “Washington Post” qəzeti yazıb ki, amerikalı kəşfiyyat analitiklərinin fikrincə, Rusiya 2022-ci ilin əvvəlində Ukraynanı işğal etməyi planlaşdırır[2]. 2022-ci il fevralın əvvəlində Financial Times xəbər verdi ki, ABŞ hərbi rəhbərliyinin hesablamalarına görə, “Rusiyanın işğalı üçün optimal vaxt” fevralın ortalarından martın sonuna qədərdir. Rusiya özü isə, dəfələrlə müxtəlif səviyyələrdə Ukraynanın işğalına hazırlaşmaq ittihamlarını rədd edib[3].

2021-ci il dekabrın ortalarında regionda gərginliyin davam etməsi fonunda Rusiya ABŞ və digər NATO ölkələrinə bir sıra tələblər irəli sürdü (təhlükəsizliyə zəmanət müqaviləsinin layihələri, NATO ölkələri və Rusiyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üzrə tədbirlər haqqında saziş[4]). Rusiyanın üç əsas tələbi arasında NATO-nun daha da şərqə doğru genişlənməsindən imtina etməsi (Ukrayna və Gürcüstanın NATO-ya qəbul edilməyəcəyinə zəmanətin verilməsi daxil olmaqla), ABŞ qüvvələrinin və silahlarının Şərqi Avropadan çıxarılması və Avropada (Ukrayna daxil olmaqla) hərbi qüvvələrin yerləşdirilməsindən imtina edilməsi daxildir. İrəli sürülən tələblər Qərbdə Soyuq Müharibə başa çatdıqdan sonra yaranmış Avropa təhlükəsizliyinin əsas prinsiplərini və arxitekturasını köklü şəkildə yenidən nəzərdən keçirmək cəhdi kimi qiymətləndirilir[5][6][7].

Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi təhlükəsini əsas gətirən NATO Şərqi Avropada hərbi mövcudluğunu genişləndirdiyini açıqlayıb. ABŞ Ukraynaya 200 milyon dollar dəyərində əlavə hərbi yardım göndərməyə başlayıb, bir neçə min əsgərini isə Polşa və Rumıniyaya yerləşdirməyə başlayıb. Digər NATO ölkələri də Ukraynaya silah tədarükünü elan ediblər. Bunun fonunda, yanvarın sonu - 2022-ci il fevralın əvvəllərində bir çox dövlətlər diplomatlarının Kiyevdən təxliyə edildiyini elan edərək, öz vətəndaşlarını Ukraynanı tərk etməyə çağırıblar[8].

Fevralın 21-də Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının genişləndirilmiş iclasında tanınmamış DXR və LXR rəhbərləri Denis Puşilin və Leonid Paseçnikin Rusiya prezidenti Vladimir Putinə respublikaların müstəqilliyinin tanınması xahişi ilə müraciətləri müzakirə edilib. Müraciətlər Təhlükəsizlik Şurasının bütün üzvləri tərəfindən dəstəkləndi[9]. Həmin gün axşam saatlarında Vladimir Putin Rusiya vətəndaşlarına televiziya ilə müraciət etdi və Kremldə DXR və LPR-nin müstəqilliyini tanıyan fərmanları açıq şəkildə imzaladı, bundan sonra Vladimir Putin, Denis Puşilin və Leonid Paseçnik dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə imzaladılar.

2022-ci il fevralın 23-dən 24-nə keçən gecə Rusiya Ukraynaya qarşı hərbi əməliyyatlara başlayıb.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "WP сообщила о стягивании 70% «сил вторжения» России к границам Украины". РБК (rus). 2022-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.
  2. ↑ "FT: США связывают перенос учений ядерных сил России с ситуацией вокруг Украины". www.kommersant.ru (rus). 2022-02-06. 2022-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.
  3. ↑ "The Washington Post и Reuters оценили готовность России к вторжению на Украину в 70%". www.kommersant.ru (rus). 2022-02-06. 2022-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.
  4. ↑ "Вперед, в прошлое". www.kommersant.ru (rus). 2021-12-17. 2022-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.
  5. ↑ Sanger, David E. "In U.S.-Russia Talks, How Far Can Putin Turn Back the Clock?". The New York Times (ingilis). 2022-01-10. ISSN 0362-4331. 2022-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-02.
  6. ↑ "Putin to mull options if West refuses guarantees on Ukraine". AP NEWS (ingilis). 2021-12-26. 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-21.
  7. ↑ Gongloff, Mark. "Putin Launches an Unwelcome Cold War Reboot". Bloomberg. 2022-01-13. 2022-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-21.
  8. ↑ "Канада отзывает из Киева часть сотрудников посольства". www.kommersant.ru (rus). 2022-01-30. 2022-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.
  9. ↑ "Никонов: признание ДНР и ЛНР повлечет за собой комплекс межгосударственных соглашений". ТАСС. 2022-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-23.