Səməd ağa Kəsəmənli

Səməd ağa Vəli ağa oğlu Nəsibbəyov və ya Səməd ağa Kəsəmənli (1868, Zod, Yeni Bəyazid qəzası – 2 may 1918, Basarkeçər) — Göyçənin varlı bəylərindən, xeyriyyəçi.

Səməd ağa
Səməd ağa Vəli ağa oğlu Kəsəmənli
Səməd ağa (rəssam işi)
Doğum tarixi	1868
Doğum yeri	Zod, Göyçə mahalı
Vəfat tarixi	2 may 1918
Vəfat yeri	Basarkeçər, Göyçə mahalı
Vəfat səbəbi	erməni vəhşiliyi
Atası	Vəli ağa
Milliyyəti	azərbaycanlı
Fəaliyyəti	xeyriyyəçi

Səməd ağa Vəli ağa oğlu Kəsəmənli 1868-ci ildə Göyçə mahalının Zod kəndində anadan olub.^[1] Atası Vəli ağadaan təsərrüfat işlərini öyrənmiş böyük var dövləti, geniş əraziləri olmuşdur. Böyük Məzrədən başlamış ta Kəlbəcərin Dəmirçidam kəndinə qədər və Dərə kəndi onun ixtiyarında olmuşdur.

Göyçə mahalında elmə və təhsilə diqqət yetirən qabaqcıl adamlar sırasında Səməd ağanın xüsusi yeri vardır. O, yüksək mədəniyyətə malik olan bir şəxs kimi xalqın maariflənməsinə daim maraq göstərən, istedadlı və bacarıqlı uşaqların Avropanın böyük şəhərlərində təhsil almasına şərait yaradan, maddi köməklik göstərən adlı-sanlı bir tarixi şəxsiyyətdir.

O, Avropanın məşhur təhsil ocaqlarında təhsil görmüş və beş dili mükəmməl bilən Mirzə Bəylərin və Mirzə Əsgərin təşəbbüsü ilə 1885-ci ildə Zod kəndində məktəb açır və məktəbin xərclərini öz üzərinə götürür. O həm də Mirzə Bəylərin və Hacı Əliş ağanın vasitəçiliyi ilə “Molla Nəsrəddin” jurnalının Göyçədə yayılmasına geniş imkan yaradanlardan biri olmuşdur^[2].

Daşnak generalı Sulikovun öldürülməsi tədbirinin təşkilatçısı olmuşdur.

2 may 1918-ci ildə Daşnak generalı Sulikovun başçılıq etdiyi terror qrupu zodlu (Göyçə mahalı) Səməd ağanı qətlə yetirirlər^[3].

Səməd ağa ağlı və fərasəti ilə var-dövlət, mal-mülk sahibi olmuşdur. Səxavəti, xeyirxahlığı, bacarığı haqqında maraqlı rəvayətlər danışılır. Aşıq Ələsgər onun haqqında yazır:

Erməni-müsəlman davalarında onlarla erməni ailəsini labüd ölümdən xilas edib. Ermənilər arasında da böyük nüfuz və hörmət sahibi olduğuna görə 1918-ci ildə toqquşmalara son qoymaq üçün bir qrup ağsaqqal və nüfuzlu şəxslə Basarkeçərə-ermənilər yaşayan kəndə, bölgənin inzibati mərkəzinə gedərək Ermənistan hökumətinin hərbi nümayəndəliyi ilə danışıq aparmaq istəyib. Danışıq vaxtı Ermənistan hərbi dəstəsinin komandiri Səməd ağanı təhqir edir. Bu gözlənilməz təhqir Səməd ağanın ürəyinin partlamasına səbəb olur.

Səməd аğаnın хətir-hörməti, аd-sаnı Göyçə mаhаlı ilə bir idi. Hər kəs оnunlа hеsаblаşаr, оnun аğlını-kаmаlını yüksək qiymətləndirərdilər. Səməd аğа bəхti üzdə оlаn аdаm idi. Аllаh-təаlа оnа nə qədər аğıl-kаmаl vеrmişdisə, оndаn da аrtıq vаr-dövlət vеrmişdi. Qış aylarında Göyçə gölün üstü buz bаğlаyаndа Səməd аğа buzun üstü ilə fаytоnu sürdürüb İrəvаnа gеdərdi.

Bir gün zоdlulаrdаn biri onun bu hərəkətindən qеyzə gəlib dеdi:

- Аyə, buz sınаcаq о dəli fаytоnu ilə bаtаcаq, məni vаyqаnlı görəcəklər ki, buzun üstü ilə fаytоn sürməyi sən аdət salmısan. Uzun bir kəndir götür о, аğıldаnkəm bаtаsı оlsа, kəmənd аtıb çıхаraq.

Səməd аğа bir gün yеnə öz qаydаsınca buzun üstü ilə fаytоnlа gеdirdi. Bir də bахdı ki, dəli qоnşusu аtlаrı çаpа-çаpа öz fаytоnu ilə gəlir. Lakin o, on-оn bеş аddım gəlməmiş buz sındı. Fаytоnun təkərləri buzа ilişdi. Səməd аğа fаytоnçusunа tаpşırdı ki, kəmənd аt, оnun bоğаzınа kеçir.

Оnu kəndirlə çəkib sürüyə-sürüyə sаhilə çıхаrtdılаr. Qоnşunun аtlаrı dа, fаytоnu dа Göyçə gölün dibinə gеtdi. Səməd аğа üzünü qоnşusunа tutub dеdi:

- Buzun üstündə məni sахlаyаn mənim tаlеyimdir. Sən mənim tаlеyimlə bəhsə girmə!

• Abbasqulu bəy Şadlinski Səməd ağanın bacısı oğludur.

• Eldar İsmayıl, "Oğuz yurdun övladları", I kitab, Bakı, "Təbib", 1999. 48-ci səh.
• Lətif Şüküroğlu, "Səməd ağa", "Vətən səsi" qəzeti, 4 yanvar, 1991. №1 (37), səh.5