Santo Kyoden
Santo Kyoden (山東 京伝?, 13 sentyabr 1761[1][2], Kiba[d], Tokio – 27 oktyabr 1816[1][2]) – Edo dövründə yaşamış Yaponiya yazıçısı, ukiyo-e sənətçisi, illüstrator, antikvar və mağaza sahibi.
| Santo Kyoden | |
|---|---|
| yap. 山東京伝 | |
 | |
| Doğum tarixi | 13 sentyabr 1761[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 oktyabr 1816[1][2] (55 yaşında) |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, esseist, rəssam, incəsənət xadimi, qrafika ustası[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1778–1815 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əsl adı İvase Samuru (岩瀬 醒?) olan Kyoden yaradıcılığında Kitao Masanobu (北尾 政寅?) təxəllüsündən istifadə etmişdir.[3] Əsasən kibyoşi və şarebon janrlarında yazsa da, kokkeybon, hanaşibon, qokan və yomihon janrlarında da əsərlər yaratmışdır.[3] Bütün həyatını Edo şəhərində keçirmişdir.[3]
Şəxsi həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]1761-ci ildə Edo şəhərində bir lombardın oğlu kimi dünyaya gəlmişdir.[3] Ev və terakoya təhsili almışdır.[3] 29 yaşında Yoşivara rayonundan olan Okiku ilə evlənsə də, həyat yoldaşı 4 il sonra ölmüşdür.[3] 1800-cü ildə ikinci dəfə evlənmiş, bu dəfə də həyat yoldaşını Yoşivara kurtizankaları arasından seçmişdir.[3] İkinci həyat yoldaşı Yuri 1818-ci ildə ölmüşdür.[3] Cütlüyün heç vaxt uşağı olmamışdır.[3]
Kyodenin qardaşı Kyozen də yazıçı olmuşdur.[3] O, qesaku janrında əsərlərin və Kyodenin həyatından bəhs edən bir xronikanın müəllifidir.[3] Kyodenin yaşca kiçik iki bacısı var idi: Kinu və Yone.[3] Yone kyoka və kibyoşi janrlarında yazmış, Kurotobi Şikibu təxəllüsündən istifadə etmişdir.[3]
Kyoden Edonun Qinza rayonunda yaşamış və 33 yaşında burada bir tütün mağazası açmışdır.[3] 1795-ci ildə Edonun qərb regionları olan Uraqa, Mişima və Numazuda 3 aylıq səyahətə çıxmışdır.[3] Kyoden 1816-cı ildə ürək xəstəliyindən ölmüşdür.[3] Deyilənə görə ölümünü sürətləndirən faktorlardan biri ədəbi mübahisələrin birində özündən çıxması olmuşdur.[3] Keçmiş tələbəsi və ədəbi rəqibi Takizava Bakin onun ən böyük tənqidçisi idi.[3]
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kyoden ilk ədəbi töhfələrini kibyoşi janrında vermişdir.[3] 1775-ci ildə Kitao Şiqemasanın yanında gedərək ukiyo-e sənətini öyrənmiş, növbəti illərdə 130-a yaxın kibyoşi yazmış və çəkmişdir.[3] Bu dövr 1780-ci ildən 1806-cı ilə kimi davam etmişdir.[3] O, İşibe Kinkonun "Kokubyaku mizukaqami" əsərinə çəkdiyi illüstrasiyalara görə dövlət tərəfindən cərimə olunmuşdur.[3] Bu əsər satirik olduğu üçün dövlət məmurlarının böyük qəzəbinə səbəb olmuşdu.[3] Onun ən məşhur kibyoşisi olan "Edo umare uvaki no kabayaki" 1785-ci ildə çəkdiyi 6 kibyoşidən biri idi.[3] Bu kibyoşinin qəhrəmanı Enciro gülməli, üçbucaq formasında burunla təsvir olunmuşdur.[3] Bu burun forması daha sonra "Kyoden burnu" kimi tanınmışdır.[3] Kyoden 1808-ci ilə kimi kibyoşi çəkməyə davam etmişdir, lakin 1809-cu ildən etibarən bu janrı tərk etmişdir.[3]
Kyoden 1785-ci ildə şarebonlar yazmağa başlamış, növbəti 5 il ərzində bu janrda tanınmış əsərlər yaratmışdır.[3] Ən məşhuru olan "Tsuqen somaqaki" (1787) əyləncə kvartallarını təsvir edir.[3] 1790-cı ildə şoqunluq tərəfindən aparılan islahatlardan sonra şarebon kimi satirik janrlar senzuraya məruz qalmışdır.[3] Kyoden 1791-ci ildə yazdığı üç şarebonun ("Şoqi kinuburui", "Nişiki no ura" və "Şikake bunko") didaktik oxu materialı olduğunu qeyd etsə də, rəsmilər qane olmamış və Kyoden 50 günlük dustaqlığa məhkum edilmişdir.[3] Nəşrçisi Tsutaya Cuzaburo isə ağır cərimə olunmuşdur.[3] Buna baxmayaraq, bu üç şarebon populyar olmuş, Kyodenin məşhurluğu daha da artmışdır.[3]
Kyoden 1790-cı ildə "Tsuzoku Dayseyden" adlı ilk yomihonunu yazmış, 1799-1813-cü illərdə 10 yomihonun müəllifi olmuşdur.[3] Onların çoxu populyar olmuşdur.[3] "Sakurahime zenden akebonozoşi" (1805) və "Mukaşiqatari inzauma byoşi" (1806) ən tanınmış yomihonlarıdır.[3]
Kyoden kyoka dairələrinin aktiv üzvü olmuş, tez-tez ədəbi mübahisələrdə iştirak etmişdir.[3] Ömrünün sonlarında erkən Edo dövrünün mədəniyyəti ilə maraqlanmış, bu haqda "Kinsey kiseki ko" (1804) və "Kottoşu" (1814-15) adlı əsərlər yazmışdır.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Kyōden Santō // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Masanobu Kitao // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 Kodansha Encyclopedia of Japan
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VII cild. Tokio: Kodansha. 1983. səh. 18. ISBN 0-87011-627-4. İstifadə tarixi: 17 iyul 2022.