Sarıq-ool Stepan (tıva Сарыг-оол, Степан Агбаан оглу 17 noyabr 1908, Tıva – 27 may 1983, Kızıl, Tuva MSSR) — şair, nəsr yazıçısı, tərcüməçi, Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq yazıçısı, Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar ədəbiyyat və incəsənət xadimi, Tıva ədəbiyyatının banisi və klassiki.
| Sarıq-ool Stepan | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 17 noyabr 1908 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 may 1983 (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, şair, yazıçı |
| Partiyası | |
Sarıq-ool Stepan 17 noyabr 1908-ci ildə Kadıqbay Ovura Tannu-Tuva adlı yerdə anadan olmuşdur[1]. Qızılda partiya işçilərinin kurslarını (1930), Moskvadakı Şərq İşçilərinin Kommunist Universitetini (1934), M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutundakı Ali Ədəbiyyat Kurslarını (1957) bitirib. "Аревэ шыны" qəzetinin redaktoru, Tıva Xalq Respublikası Peşəkarları Birliyi Mərkəzi Komitəsinin sədri, teatr studiyasının direktoru (1940–1942), Tuva Xalq Respublikası Yazıçılar Birliyinin ədəbi məsləhətçisi (1942–1944), Tıva Elm, Ədəbiyyat və Tarix İnstitutunun elmi işçisi (1945–1953), Tıva Kitab Nəşriyyat Evində redaktor (1953–1955), Uluq-Xem almanacının icraçı redaktoru olmuşdur.
Xalq mahnısına çevrilən "Erge-şolee biste turda" adlı ilk şeiri 1934-cü ildə işıq üzü görür. Kitablarında davamlı olaraq maraqlanan fəlsəfi və poetik düşüncə enerjisini, bəşəriyyətin taleyini əks etdirən enerjini hiss edə bilərsiniz. "Belek" hekayəsi Tıva ədəbiyyatında ilk böyük əsərdir. Hekayə janrının inkişafı bununla başlamışdır. Sarıq-ool Stepan ilk Tıva filmi olan "Mavi çayların insanlarının" ssenarisini yazmışdır. Şeiri əsasında ilk Tıva operası "Çeçen və Belekmaa" (musiqisi R. Kendenbil) yazılmışdır. Yazıçının ədəbi çıxışı xalq ənənəsi ilə əlaqələndirilir[2]. A. Puşkin, M. Lermontov, A. Nekrasov, T. Şevçenko, V. Mayakovski, M. İsakovski, S. Şipaçev, D. Londonun, V. Hüqonun, A. Çexovun və başqalarının seçilmiş əsərlərini tıva dilinə tərcümə etmişdir. Tıvadakı orta məktəblərin 4–5-ci sinifləri üçün doğma ədəbiyyat dərsliklərinin müəllifidir. "XX əsrin Tıva xalqının hörmətli nümayəndələri" kitabında adı çəkilən şəxslərin siyahısına daxil olmaqdan böyük şərəf duyurdu. 1990-cı illərin əvvəllərində Sarıq-ool Stepan adına ədəbi mükafat təsis edilmişdir. Sarıq-ool dəfələrlə yüksək fəxri vəzifələrə seçilmişdir: TXR Kiçik Məclisinin üzvü (1938–1941), Tuva Xalq Respublikası Mərkəzi Komitəsinin namizədi (1936–1938), TXR Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Komitəsinin sədri (1937–1939), Tıva Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü, Təftiş Komissiyasının üzvü (1961–1966), Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Ali Sovetinin deputatı (1967–1975), Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Ali Şurası Rəyasət Heyətinin üzvü (1969–1971), SSRİ Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü (1971–1976) . 1942-ci ildən Tıva Yazıçılar Birliyinin üzvü, 1945-ci ildən isə SSRİ Yazıçılar Birliyinin üzvü olmuşdur. 27 may 1983-cü ildə vəfat emişdir.
Şərəf nişanı ordeni (1944)
Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (1968)
Xalqlar dostluğu ordeni (1978)
"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı
Tıvanın xalq yazıçısı (1974)
Tıvanın Əməkdar Ədəbiyyat və İncəsənət Xadimi (1963)
"Sanı Moqe" poeması
"Sovet Tıvası" şeirləri, hekayələri
"Zəngin ölkəm" şeirləri, poeması
Qış gəldi şeirləri
"Kommunizm atəşləri" çeirləri
"Mənim Ulug-Hemim" şeirleri
"Sayan Şəfəq" şeirləri
"Parlaq oğlanın nağılı"
"Ev heyvanlarımız" uşaqlar üçün şeirləri