Sariya Mirjanova

Sariya Fazullovna Mirjanova (başq. Сәриә Фазула ҡыҙы Мирйәнова, rus. Сария Фазулловна Миржанова; 24 dekabr 1924, Tal Kuskarı, Başqırd MSSR – 25 noyabr 2000, Ufa) — məşhur başqırd dilşunası, türkoloq, filologiya elmləri doktoru (1985), BMSSR-nin əməkdar mədəniyyət işçisi (1985).^[1]

Sariya Fazullovna Mirjanova 24 dekabr 1924-cü ildə BMSSR-nin Tamyan-Katay kantonunun Kuskarovo kəndində anadan olmuşdur (indiki Başqırdıstan Respublikasının Əbyəli rayonunun eyniadlı kəndi).

Temyasov Başqırd Pedaqoji Məktəbini bitirdikdən sonra Əsgərov adına orta məktəbdə rus dili və ədəbiyyat müəllimi işləmişdir. 1948-ci ildən Maqnitoqorsk Müəllimlər İnstitutunu bitirdikdən sonra 1955-ci ilə qədər Sibay şəhərinin orta məktəbi və Xabarovsk şəhəri 14 nömrəli məktəbində rus dili və ədəbiyyat müəllimi işləmişdir.

1955-ci ildən SSRİ Elmlər Akademiyasının Başqırd filialının Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda baş laborant işləmiş, eyni zamanda 1956-cı ildə K.A.Timiryazev adına Başqırdıstan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirmişdir.

Sariya Mirjanova "Kubair" folklor ansamblının solisti, bir çox həvəskar sənət müsabiqələri və nümayişlərinin iştirakçısı və qalibi olmuşdur. 1970-80-ci illərdə Melodiya qrammofon yazılma şirkəti Sariya Mirjanovanın ifasında başqırd xalq mahnıları olan qrammofon plastinkasını buraxdı.

Sariya Fazullovna Mirjanova uzun sürən xəstəlikdən sonra 25 noyabr 2000-ci ildə Ufada vəfat etdi. Ufanın Timaşevski qəbiristanlığında dəfn edildi.

• 1967-ci ildə "Başqırd dilinin Kubələk ləhcəsi" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
• 1979-cu ildə doktorluq dissertasiyasının əsasını təşkil edən "Başqırd dilinin cənub dialekti" monoqrafiyası çap olundu.
• 1984-cü ildə "Cənubi Başqırd ləhcəsi" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi.
• 1991-ci ildə "Başqırd dilinin şimal-qərb ləhcəsi" monoqrafiyası çap olunmuşdur.

Sariya Mirjanova türk və başqırd dialektologiyası və leksikoqrafiya sahələrinin mütəxəssisi kimi tanınır. Onun 40-dan çox elmi məqaləsi dərc olunmuşdur. Sariya Mirjanova 3 cildlik “Başqırd ləhcələri lüğəti”, başqırd-rus, rus-başqırd və digər lüğətlərin tərtibində də iştirak etmişdir. Hələ dialektoloq olduğu zamanı dillərin danışıq nitqi, ədəbi dil və ləhcələr səviyyəsində qarşılıqlı əlaqəsini tədqiq edirdi. Bundan əlavə, Sariya Mirjanova folklorşünas idi, o, başqırd xalq sənət əsərlərini toplayırdı.

Əbyəli rayonunun rayon mərkəzində yerləşən Askar kəndində onun xatirəsinə küçə adlandırılmışdır.

• Ураксин З. Г. Миржанова Сария Фазулловна // Башкортостан: краткая энциклопедия. Уфа: Башкирская энциклопедия. 1996. 403. ISBN 5-88185-001-7.
• Каримова Р. Н. Роль С. Ф. Миржановой в изучении диалектов башкирского языка // Актуальные проблемы диалектологии языков народов России: Матер. XIV Всерос. науч. конф. Уфа. 2014. 13—16. ISBN 978-5-91608-118-3.
• Каримова Р. Н. Список основных работ С. Ф. Миржановой // Актуальные проблемы диалектологии языков народов России: Матер. XIV Всерос. науч. конф. Уфа. 2014. 316—318. ISBN 978-5-91608-138-1.
• Сиразитдинов З. А., Каримова Р. Н. С. Ф. Миржанова и башкирское языкознание (К 90-летию со дня рождения ученого) // Вестник Калмыцкого института гуманитарных исследований РАН. Элиста. 2015. 161—164.
• Псянчин Ю. Яркий представитель башкирской диалектологии // Ватандаш / Соотечественник / Compatriot. — 2016. — № 10. — С. 181—193.