Secale cereale

Əkin çovdarı (lat. Secale cereale) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin qırtıckimilər fəsiləsinin çovdar cinsinə aid bitki növü.

Əkin çovdarı
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Birləpəlilər
Klad:
Commelinids
Dəstə:
Qırtıcçiçəklilər
Klad:
Graminid clade
Fəsilə:
Qırtıckimilər
Klad:
BOP clade
Yarımfəsilə:
Pooideae
Tribaüstü:
Triticodae
Triba:
Triticeae
Cins:
Çovdar
Növ:
Əkin çovdarı
Beynəlxalq elmi adı

Çovdarın ilk dəfə E.ə.6500 illərində Asiyanın cənub-qərbində yetişdirildiyi sanılmaqdadır. Soyuğa ən dayanıqlı taxıl olan çovdar yüksək yerləri, qumlu və zəif torpaqları sevər. Rusiya, İskandinav ölkələri kimi qışları çox sərt keçən bölgələrdə belə yetişdirilər və payızda əkilib ertəsi il yay başlarında biçilər. Üstəlik buğda, arpa, qarğıdalı və düyü əkinçiliyinə əlverişli olmayan ən səmərəsiz torpaqlarda belə o biri taxıllardan daha yaxşı məhsul verər.

Ümumiyyətlə 1-2 metr yüksəkliyə çatan çovdarın görünüşü arpaya çox bənzər. Dənələri buğdaya görə daha incə uzundur. Daha çox çörəklik un və heyvan yemi olaraq qiymətləndirilən çovdarın içində karbonhidrat, zülal, kalium və B vitamini tapılar.

Sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Homotipik sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Secale cereale var. vulgare Ser.
  • Triticum cereale (L.) Salisb.
  • Triticum secale Link

Heterotipik sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Secale aestivum Uspenski
  • Secale ancestrale (Zhuk.) Zhuk.
  • Secale ancestrale var. aidinum Zhuk.
  • Secale ancestrale var. arenosum Zhuk.
  • Secale ancestrale var. karaburun Zhuk.
  • Secale ancestrale var. spontaneum Zhuk.
  • Secale arundinaceum Trautv.
  • Secale cereale subsp. aestivum Schübl. & G.Martens
  • Secale cereale var. aestivum (Schübl. & G.Martens) Alef.
  • Secale cereale subsp. ancestrale Zhuk.
  • Secale cereale var. ancestrale (Zhuk.) Kit Tan
  • Secale cereale var. arduennense Lej.
  • Secale cereale var. arundinaceum (Trautv.) Peterm.
  • Secale cereale var. badium Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. biflorum Peterm.
  • Secale cereale f. brevispicatum (Waisb.) Soó
  • Secale cereale var. brunneum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. caducum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. compositum Koeler
  • Secale cereale var. hepaticum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. hybernum Aiton
  • Secale cereale indoeuropaeum Antropov & Antropova
  • Secale cereale f. montaniforme (Waisb.) Soó
  • Secale cereale var. multicaule Metzg. ex Alef.
  • Secale cereale var. piliferum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. ramosum Peterm.
  • Secale cereale rigidum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. rubellum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. rufescens Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. rufum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosobrunneum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosocaducum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosoclausopaleatum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosofuscum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosohepaticum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosorufum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosovulpinum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. setosum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. spontaneum Zhuk.
  • Secale cereale subsp. tetraploidum Kobyl.
  • Secale cereale var. triflorum Lej.
  • Secale cereale subsp. tsitsinii Kobyl.
  • Secale cereale var. tuberculatoarticulatum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. tuberculatofuscum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. tuberculatorufum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. tuberculatovulpinum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. tuberculatum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. tuberculocaducum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. velutinorubellum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. velutinorufum Antropov & Antropova
  • Secale cereale var. vernum Kunth
  • Secale cereale var. vernum Aiton
  • Secale cereale var. vernum L.
  • Secale compositum Poir.
  • Secale creticum Sieber ex Kunth
  • Secale hybernum Poir.
  • Secale montanum var. balcanum Gancev
  • Secale montanum subsp. balcanum (Gancev) Kožuharov
  • Secale sibiricum Georgi
  • Secale spontaneum Fisch. ex Steud.
  • Secale strictum subsp. balcanum (Gancev) Valdés & H.Scholz
  • Secale triflorum P.Beauv.
  • Secale turkestanicum Bensin
  • Secale vernum Poir.
  • Triticum cereale f. brevispicatum Waisb.
  • Triticum cereale var. montaniforme Waisb.
  • Triticum ramosum Weigel

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 84.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]