Secale cereale subsp. indo-europaeum

Əkin çovdarı (lat. Secale cereale) – qırtıckimilər fəsiləsinin çovdar cinsinə aid bitki növü.

Əkin çovdarı
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Birləpəlilər
Klad:
Commelinids
Dəstə:
Qırtıcçiçəklilər
Klad:
Graminid clade
Fəsilə:
Qırtıckimilər
Klad:
BOP clade
Yarımfəsilə:
Pooideae
Tribaüstü:
Triticodae
Triba:
Triticeae
Cins:
Çovdar
???:
Əkin çovdarı
Beynəlxalq elmi adı

Çovdarın ilk dəfə E.ə.6500 illərində Asiyanın cənub-qərbində yetişdirildiyi sanılmaqdadır. Soyuğa ən dayanıqlı taxıl olan çovdar yüksək yerləri, qumlu və zəif torpaqları sevər. Rusiya, İskandinav ölkələri kimi qışları çox sərt keçən bölgələrdə belə yetişdirilər və payızda əkilib ertəsi il yay başlarında biçilər. Üstəlik buğda, arpa, qarğıdalı və düyü əkinçiliyinə əlverişli olmayan ən səmərəsiz torpaqlarda belə o biri taxıllardan daha yaxşı məhsul verər.

Ümumiyyətlə 1-2 metr yüksəkliyə çatan çovdarın görünüşü arpaya çox bənzər. Dənələri buğdaya görə daha incə uzundur. Daha çox çörəklik un və heyvan yemi olaraq qiymətləndirilən çovdarın içində karbonhidrat, zülal, kalium və B vitamini tapılar.

Sinonim[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Secale aestivum Uspenski [Invalid]
  • Secale ancestrale (Zhuk.) Zhuk.
    • Secale ancestrale var. aidinum Zhuk.
    • Secale ancestrale var. arenosum Zhuk.
    • Secale ancestrale var. karaburun Zhuk.
    • Secale ancestrale var. spontaneum Zhuk.
  • Secale arundinaceum Trautv.
    • Secale cereale subsp. ancestrale Zhuk.
    • Secale cereale var. ancestrale (Zhuk.) Kit Tan
  • Secale cereale f. brevispicatum (Waisb.) Soó
    • Secale cereale subsp. indo-europaeum Antrop.
  • Secale cereale f. montaniforme (Antal.) Soó
    • Secale cereale subsp. rigidum Antrop.
    • Secale cereale var. spontaneum Zhuk.
    • Secale cereale subsp. tetraploidum Kobyl.
    • Secale cereale subsp. tsitsinii Kobyl.
    • Secale cereale var. vernum L.
  • Secale compositum Poir. [Invalid]
  • Secale creticum Sieber ex Kunth [Invalid]
  • Secale hybernum Poir. [Invalid]
  • Secale spontaneum Fisch. ex Steud. [Invalid]
  • Secale strictum C.Presl
  • Secale triflorum P.Beauv.
  • Secale turkestanicum Bensin
  • Secale vernum Poir. [Invalid]
  • Triticum cereale (L.) Salisb.
  • Triticum cereale f. brevispicatum Waisb.
    • Triticum cereale var. montaniforme Waisb.
  • Triticum cereale f. montaniforme Waisb.
  • Triticum ramosum Weigel
  • Triticum secale Link
  • Triticum strictum C. Presl

İstehsal və istehlak statistikaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

istehsalçı – 2005
( milyon metrik ton)
Rusiya Rusiya 3,6
Polşa Polşa 3,4
Almaniya Almaniya 2,8
Belarus Belarus 1,2
Ukrayna Ukrayna 1,1
Çin ÇXR 0,6
Kanada Kanada 0,4
Türkiyə Türkiyə 0,3
ABŞ ABŞ 0,2
Avstriya Avstriya 0,2
Dünya Cəmi 13,3
Qaynaq :
BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO)[2]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 84.
  2. ↑ "Bütün böyük qida və əkinçilik mallar və istehsalçıları". 2012-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-09-19.
 Birləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.