Slavyan təqvimi

Bir çox slavyan dilləri Qriqori təqvimində ilin ayları üçün Latın mənşəli adlardan rəsmi olaraq istifadə etsələr də, Slavyan mənşəli olduqlarına görə on iki ay üçün latın adlarından fərqli olan köhnə adlar dəsti də mövcuddur. Bəzi dillərdə, məsələn serb dilində bu ənənəvi adlar arxaikləşmişdir və buna görə nadir hallarda istifadə olunur.

Slavyan dillərində ilin aylarının orijinal adları hava şəraiti və bu dövr üçün ümumi olan xüsusiyyətlər, habelə kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri kimi təbii hadisələri yaxından izləyir.

Bir çox ayın fərqli bölgələrdə bir neçə alternativ adı var.

Müxtəlif slavyan dillərində on iki ay üçün ənənəvi adların müqayisəsi

Dil	Yanvar	Fevral	Mart	Aprel	May	İyun	İyul	Avqust	Sentyabr	Oktyabr	Noyabr	Dekabr
Belarus	Студзень (Studzień)	Люты (Luty)	Сакавік (Sakavik)	Красавік (Krasavik)	Травень (Travień)	Чэрвень (Červień)	Ліпень (Lipień)	Жнівень (Žnivień)	Верасень (Vierasień)	Кастрычнік (Kastryčnik)	Лістапад (Listapad)	Снежань (Śniežań)
Bulqar	Сечен Sechen	Люти Lyuti	Сухи Sukhi	Брезен Brezen	Тревен Treven	Изок Izok	Червен Cherven	Зарев Zarev	Руен Ruen	Листопад Listopad	Груден Gruden	Просинец Prosinets
Xorvat	siječanj	veljača	ožujak	travanj	svibanj	lipanj	srpanj	kolovoz	rujan	listopad	studeni	prosinac
Çex	leden	únor	březen	duben	květen	červen	červenec	srpen	září	říjen	listopad	prosinec
Kaşub	stëcznik	gromnicznik	strëmiannik	łżëkwiat	môj	czerwińc	lëpińc	zélnik	séwnik	rujan	lëstopadnik/smùtan	gòdnik
Makedon	Коложег Koložeg	Сечко Sečko	Цутар Cutar	Тревен Treven	Косар Kosar	Жетвар Žetvar	Златец Zlatec	Житар Žitar	Гроздобер Grozdober	Листопад Listopad	Студен Studen	Снежник Snežnik
Polyak	styczeń	luty	marzec	kwiecień	maj	czerwiec	lipiec	sierpień	wrzesień	październik	listopad	grudzień
Rus (arxaik)	Сечень Secheń	Лютый Lyutyy	Березозол Berezozol	Цветень Tsveteń	Травень Traveń	Червень Cherveń	Липец Lipets	Серпень Serpeń	Вересень Vereseń	Листопад Listopad	Грудень Grudeń	Студень Studeń
Serb (arxaik)	Коложег Koložeg	Сечко Sečko	Дерикожа Derikoža	Лежитрава Ležitrava	Цветањ Cvetanj	Трешњар Trešnjar	Жетвар Žetvar	Гумник Gumnik	Гроздобер Grozdober	Листопад Listopad	Студен Studen	Коледар Koledar
Sorb	wulki róžk	mały róžk	nalětnik	jutrownik	róžownik	smažnik	pražnik	žnjenc	požnjenc	winowc	nazymnik	hodownik
Slovak (arxaik)	Veľkí Sečeň	Malí Sečeň	Brezen	Duben	Kveten	Lipen	Červenec	Klasen	Malí Rujen	Velkí Rujen	Listopad	Prosinec
Sloven (arxaik)	prosinec	svečan	sušec	mali traven	veliki traven	rožnik	mali srpan	veliki srpan	kimavec	vinotok	listopad	gruden
Ukrayn	Січень Sicheń	Лютий Lyutyy	Березень Berezeń	Квітень Kviteń	Травень Traveń	Червень Cherveń	Липень Lypeń	Серпень Serpeń	Вересень Vereseń	Жовтень Zhovteń	Листопад Lystopad	Грудень Hrudeń
Polab	Ledemån	Rüzac	Zürmån	Chåidemån	Laisemån	Pąťustemån	Zeminik	Haimån	Jisinmån	Vaińamån	Zaimamån	Trübnemån

Xorvat ayları Qriqorian təqvimində istifadə olunan Latınca ay adlarından fərqlənir:

№	Ay	Latınca adı	Xorvatca adı	Xorvatca mənası
1	Yanvar	Ianuarius	Siječanj	Kəsmək və ya budamaq ayı (ağac);[a 1] Lakin "bayram" mənası verən "svečan, svičen, sičan" dialektik terminləri də mövcuddur və buna görə də "bayram ayı" mənasında işlənmə ehtimalı var. Çünki yanvar ayında qeyd olunan bir neçə bayram var.[1]
2	Fevral	Februarius	Veljača	Günlərin daha uzun olacağı ay (oveljiti se = böyümək, uzanmaq);[2] Həmçinin fevral ayında qeyd olunan qədim slavyan bütpərəst festivalı iə bağlı olaraq "Velja Noć" - böyük gecə mənasını da verməsi mümkündür.
3	Mart	Martius	Ožujak	Yalançı ay (laž> ož; laž – yalan), çünki hava olduqca dəyişkəndir.
4	Aprel	Aprilis	Travanj	Otların biçildiyi ay[a 2]
5	May	Maius	Svibanj	Zoğalın qönçələdiyi ay ("svibovina" – zoğal ağacı)
6	İyun	Iulius	Lipanj	Xorvatiya sikkəsi olan lippa ilə bağlı olduğu düşünülür.
7	İyul	Iulius	Srpanj	Biçim ayı (oraqla)[a 3]
8	Avqust	Augustos	Kolovoz	"kolo"[a 4] +"voz"[a 5] Arabanı idarə edən ay (məhsul üçün)
9	Sentyabr	September	Rujan	Heyvanların cütləşmə ayı – cütləşmə çağırışlarına istinad etməklə heyvan səsləri üçün istifadə edilən "rjuti" arxaik feldən törəmişdir.
10	Oktyabr	October	Listopad	Yarpaqların düşdüyü ay – list[a 6] + padati[3]
11	Noyabr	November	Studeni	Soyuq ay [a 7]
12	Dekabr	December	Prosinac	Günəşin parlamasının başlanğıcı ( "sinuti"[a 8] – şəfəqə)[4] yəqin ki, əvvəlcə yanvar ayında istifadə edildi, çünki digər slavyan dillərində də yanvar üçün tez-tez istifadə olunur. Bundan əlavə, "prositi" – dilənmək feilindən yaranaraq dilənçilik ayı (yemək üçün) kimi də işlənə bilər.

Bəzi adlar, standart Xorvat lüğətlərində artıq olmayan arxaik xorvat-slavyan sözlərindən yaranmışdır. Buna görər də bu sözlərin mənası da birmənalı deyil.

Çex aylarının adları, Polşa, Xorvat, Ukrayn və Belaruscada da olduğu kimi, əksər Avropa dillərində istifadə olunan Latın adlarına əsaslanmır. -en şəkilçisi ayların çoxuna əlavə olunur.

• Yanvar - leden ( led – buz)
• Fevral - únor (yəqin ki, nořit sözündən törəmiş nor-kök sözündən yaranmışdır və göl səthinin altındakı buz kütləsi mənasında işlənmişdir)
• Mart - březen (ağcaqayın mənasını verən bříza və ya hamiləlik mənasını verən březí sözündən götürülmüşdür – bu dövrdə bir çox meşə heyvanları, xüsusən də dovşanlar hamilə olur)^[5]
• Aprel - duben ( dub – palıd sözündən götürülmüşdür)
• May - květen ( květ – çiçək sözündən törəmişdir )
• İyun - červen (qırmızı mənasında işlənən červený və ya soyuq mənasını verən červ sözündən törəmişdir və hər iki məna meyvə ilə bağlıdır)
• İyul - červenec (červen ilə eyni mənadadır, sadəcə -ec şəkilçisi qəbul edib)
• Avqust - srpen ( srp – oraq sözündən )
• Sentyabr - září (lİşıq saçır)
• Oktyabr - říjen (říje- adət sözündən törəyib)
• Noyabr - listopad ("yarpaqların düşməsi" deməkdir)
• Dekabr - prosinec (yalvarmaq, soruşmaq mənasında işlənən prosit və ya daha böyük ehtimalla prosinalý–solğun sözündən törəyib. Çünki bu ayda səma solğun olur.)

Makedon dilində Qreqori təqviminin aylarının iki dəst adları var. Ən çox istifadə olunan adlar dəsti Latınca ay adlarından yaranmışdır və bunlar Makedoniya əhalisinin böyük əksəriyyəti tərəfindən istifadə olunur. Bununla birlikdə, on iki aylıq slavyan mənşəli köhnə adlar da mövcuddur ki, Latınca adlarından fərqlənir. Buna baxmayaraq onların istifadəsi arxaikləşmiş və əsasən Makedoniya Pravoslav Kilsəsi tərəfindən verilmiş xalq ədəbiyyatı və dini təqvimlərlə məhdudlaşdırılmışdır.

Makedonca ay adlarının mənşəyi müvafiq dövrdə baş verən kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri və ya həmin dövr üçün ümumi olan hava şəraiti ilə sıx bağlıdır. Bəzi aylar üçün fərqli bölgələrdə alternativ adlar var. Makedonlar arasında müasir Latınca ay adlarının istifadəsi 19-cu əsrin sonlarına, kütləvi maarifləndirmə nəticəsində başladı.

No.	Ay	Latınca adı	Makedon dilində kiril qrafikası ilə	Makedon dilində latın adları	Makedonca qədim adlar	Tələffüzü	Mənası
1.	Yanvar	Ianuarius	Јануари	Januari	Коложег	Koložeg	Yanan ağac göcdələri ayı
2.	Fevral	Februarius	Февруари	Fevruari	Сечко	Sečko	Buz ayı
3.	Mart	Martius	Март	Mart	Цутар	Cutar	Çiçəkləmək ayı
4.	Aprel	Aprilis	Април	April	Тревен	Treven	Ot ayı
5.	May	Maius	Мај	Maj	Косар	Kosar	Çiçəkli otlar və kolların vaxtı
6.	İyun	Iunius	Јуни	Juni	Жетвар	Žetvar	Meyvələrin ilk məhsulunun yetişdiyi vaxt
7.	İyul	Iulius	Јули	Juli	Златец	Zlatec	Qızıl ay
8.	Avqust	Augustus	Август	Avgust	Житар	Žitar	Buğda ayı
9.	Sentyabr	September	Септември	Septemvri	Гроздобер	Grozdober	Üzüm yığımı ayı
10.	Oktyabr	October	Октомври	Oktomvri	Листопад	Listopad	Yarpaqların düşdüyü ay
11.	Noyabr	November	Ноември	Noemvri	Студен	Studen	Soyuq ayı
12.	Dekabr	December	Декември	Dekemvri	Снежник	Snežnik	Qar ayı

• Yuli təqvimi

1. ↑ croDict."sijeći"
2. ↑ cro.Dict. "trava"^{[ölü keçid]}
3. ↑ Cro.Dict."srp"^{[ölü keçid]}
4. ↑ Cro.Dict. "kolo"
5. ↑ "Cro.Dict. "voziti"". 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07.
6. ↑ Cro.Dict. "list"
7. ↑ Cro.Dict."studen"
8. ↑ Cro..Dict "sinuti"

• Slavyan və Baltikyanı ay adlarının hərtərəfli cədvəli və fransız dilində izahat.
• Ukraynca ay adaları (ingilizcə)