Tofiq Köçərli
Tofiq Qasım oğlu Köçərli (11 fevral 1929, İsalı, Gədəbəy rayonu – 31 oktyabr 2007, Bakı) — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, tarix elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi[1].
| Tofiq Köçərli | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 11 fevral 1929 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 31 oktyabr 2007 (78 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Mükafatları |
  |
| kocharlitofiq.com | |
Həyatı və təhsili
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tofiq Köçərli 1929-cu il fevralın 11-də Gədəbəy rayonunun İsalı kəndində anadan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra ali təhsilini 1945–1950-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində alıb[2]. 1950-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra 1951–1952-ci illərdə Moskva Dövlət Universitetində ixtisasartırma kursları keçib. 1955-ci ildə namizədlik, 1965-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1966-cı ildə professor, 1980-ci ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, 1989-cu ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir[1].
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əmək fəaliyyətinə 1950–1951-ci illərdə Quba Müəllimlər İnstitutunda müəllim kimi başlayan Tofiq Köçərli 1952–1953-cü illərdə Ağdam Müəllimlər İnstitutunda kafedra müdiri, 1953–1956-cı illərdə Həsən bəy Zərdabi adına Gəncə Pedaqoji İnstitutunda müəllim, baş müəllim və dosent işləyib.
1957–1965-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi yanında Partiya Tarixi İnstitutunda baş elmi işçi, 1965–1972-ci illərdə Bakı Ali Partiya Məktəbinin kafedra müdiri, 1972–1990-cı illərdə rektoru, 1990–1991-ci illərdə isə professoru olub.
1993–2001-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının İctimai-siyasi Tədqiqatlar İnstitutunun elmi işçisi, 2002-ci ildən ömrünün sonunadək isə akademiyanın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun baş elmi işçisi vəzifəsini tutub.
Tofiq Köçərli müasir Azərbaycan tarixinin aktual problemlərinin tədqiqi ilə ardıcıl məşğul olmuş, onlarla kitab və monoqrafiyanın, 200-dən artıq məqalənin müəllifidir. 1950–1990-cı illərdə Tofiq Köçərlinin elmi yaradıcılığı Azərbaycanda sosialist inqilabı və sosializm quruculuğu tarixinə həsr edilmişdir. O, çoxcildlik "Sov. İKP tarixi"nin (c. 4, kitab 1–2, M., 1970–71), "Azərbaycan tarixi"nin (c.3, hissə 1, B., 1973), "Azərbaycan Kommunist Partiyası tarixinin oçerkləri" (B., 1964), "Beynəlmiləl birliyin böyük gücü" (Kiyev, 1979) və sair əsərlərin müəlliflərindəndir.
1990–2007-ci illərdə Tofiq Köçərli tərəfindən yazılmış 7 monoqrafiya, çoxsaylı məqalə və çıxışlar Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi köklərinə, erməni ekstremistlərinin xalqımıza qarşı törətdikləri cinayətlərin ifşa edilməsinə həsr edilmişdir. Onun "Qarabağ", "Naxçıvan: tarixi həqiqətlər və uydurmalar", BMT-nin Baş Katibi Kofi Annana ünvanlanmış Məktub ("Erməni saxtakarlığı"), "К истории Карабахского вопроса" və s. əsərləri Qarabağın və Naxçıvanın qədim və çağdaş tarixinə aid qiymətli sənədlərlə, dəqiq məlumatlarla zəngindir və Azərbaycan tarix elminə verilmiş qiymətli töhfələrdir[3].[4].
Siyasi fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]T. Köçərli ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. O, üç çağırış Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı, o cümlədən, Azərbaycan Respublikası Milli Şurasının üzvü olmuşdur[1][5].
Ölümü
[redaktə | mənbəni redaktə et]31 oktyabr 2007-ci ildə Bakı şəhərində dünyasını dəyişib[6].
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Azərbaycan filosofu, fəlsəfə elmləri doktoru, akademik Firudin Köçərlinin qardaşıdır.
Elmi fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Doktorluq dissertasiyasının ixtisas şifri və ixtisasın adı:07.00.01 – Sov. İKP tarixi
- Müxbir üzv seçildiyi tarix və ixtisasın adı: 1980, Sov. İKP tarixi
- Həqiqi üzv seçildiyi tarix və ixtisasın adı: 1989, tarix
- Çapdan çıxmış elmi əsərlərin ümumi sayı: 250, 8 monoqrafiya
- Xaricdə çıxmış elmi əsərlərin sayı: 4
- Əsas elmi nailiyyətləri: Birinci Azərbaycan Respublikasının (1918–1920) təşkili və fəaliyyəti. Azərbaycanın sənayeləşdirilməsi (1926–1932). Qarabağ tarixinin mühüm problemləri tədqiq olunmuşdur.
- Kadr hazırlığı: elmlər doktorlarının sayı: 2
Əsas elmi əsərlərin adları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "История Азербайджана". том 3, ч. 1 (гл XXVII 6, 4, 5) Баку, 1963
- "Великий подвиг". Баку: 1965, 13,0 п. л.
- "История КПСС". том 4, кн. I (глава 10 & 3) Москва, 1970
- "История КПСС". том 4, кн. II (глава 17 & 2) Москва, 1971
- "Tarixi saxtalaşdırmalar əleyhinə". Bakı: 1972
- "Bəli, Yalan üzərində sülh olmaz". Bakı: 1997
- "İstiqlal və suverenlik". Bakı: 1998
- "Qarabağ: yalan və həqiqət". Bakı: 1998, 15,0 ç. v.
- "Yaddan çıxmaz Qarabağ". Nəqşicahan Naxçıvan. Bakı: 1998, 29 ç. v.
- "Карабахское ханство и российская империя". Доклад. Москва: 2000
- "Erməni saxtakarlığı". Bakı: 2001, 4,7 ç. v.
- "Qarabağ". Bakı: 2002, 30 ç. v.
- "Məqalələr". Bakı: 2003–2004
- "Armenian Deception". Bakı: 2004
- "Naxçivan: Uydurmalar və Tarixi Həqiqətlər". Bakı: 2005
- "К истории Карабахского вопроса". Баку: 2009
Mükafatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tofiq Köçərli bir sıra orden və medallarla, o cümlədən Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə, təltif olunmuş, Azərbaycan SSR-nin "Əməkdar elm xadimi" fəxri adına layiq görülmüşdür. 2006-cı ildə "Ambassador for Peace" (Sülh Səfiri) Beynəlxalq Sülh Federasiyasının mükafatına layiq görülmüşdür.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 "Köçərli Tofiq Qasım oğlu". science.gov.az. 2021-02-26 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Bakı Dövlət Universitetinin dünya şöhrətli məzunları". bsu.edu.az. 2022-09-30 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Tofiq Köçərli-85: Onun yeri insanların ürəyindədir". trend.az. 10 fevral 2014. 2020-12-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "AMEA-da akademik Tofiq Köçərlinin 85 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfrans və alimin kitablarının təqdimatı keçirilmişdir". respublica-news.az. 5 mart 2014.[ölü keçid]
- ↑ "А ЗВЕЗДЫ НЕ ГАСНУТ..." (rus. ). anl.az. 14 fevral 2009.
- ↑ "ТОФИГ ГАСЫМ ОГЛУ КОЧАРЛИ" (rus. ). azertag.az. 31 oktyabr 2007. 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib.