Tor (zenit-raket kompleksi)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Tor.

Tor zenit-raket kompleksi — istənilən hava şəraitində aşağı və orta hündürlükdə uçuş həyata keçirən təyyarə, helikopter, qanadlı raket, yüksək dəqiqlikli idarəolunan raketlər, pilotsuz uçuş aparatları və qısa mənzilli ballistik raketlərə qarşı mübarizə aparmaq imkanına sahib olan özüyeriyən qısa mənzilli zenit-raket kompleksidir. Sovet İttifaqı tərəfindən istehsalına başlanılan bu sistemin NATO kod adı SA-15 "Gauntlet"dir. Bu sistemin 3K95 "Kinjal" adı altında istehsal olunan dəniz variantı isə NATO tərəfindən SA-N-9 "Gauntlet" adlanır. Tor, həmçinin AGM-86 kimi yüksək dəqiqlikli idarəolunan raketləri gecə və gündüz, istənilən hava şəraitində və radioelektron mübarizə mühitində məhv etməyi bacaran ilk hava hücumundan müdafiə sistemidir.[1] 1986-cı ildə silahlanmaya qəbul edilib. Postsovet məkanında ən mükəmməl HHM sistemlərindən hesab olunur.[2] Kompleksin modernizasiya edilmiş variantı olan "Tor-M2" müxtəlif tipli döyüş vertolyotlarına və cəbhə aviasiyasına qarşı tətbiq edilmək üçün nəzərdə tutulub. Eyni vaxtda 4 hədəfə atəş aça bilər, atəş radiusu 10 metrdən 10 kilometrə qədər hündürlük, 15 kilometrə qədər məsəfədə təşkil edir. Kompleksin modernləşdirilmiş variantı ona hərəkətdə olanda da hədəfləri izləməyə və atəş açmağa imkan verir. Buraxılış qurğusunda 16 döyüş raketi olur.

9K330 Tor
Tipi Zenit-raket kompleksi
Ölkə
İstismar tarixçəsi
İstismar illəri 1986 – davam edir
İstismara başlanması 1986
İstismar edənlər İstifadəçilər siyahısına bax
İstifadə edilən döyüşlər Rusiya-Gürcüstan müharibəsi
İstehsal tarixçəsi
Konstruktor

Almaz-Antey:

  • Antey konstruksiya bürosu (baş konstruktor)
  • MKB Fakel (raket konstruktoru)
  • MNIIRE Altair (dəniz variantının konstruktoru)
Konstruksiya tarixi 1975
İstehsal illəri 1983 – davam edir
Variantları Tor, Tor-M1, Tor-M2, Tor-M1-2U
Xüsusiyyətləri
Ağırlığı 34 ton
Sürət 65 km/s
Əsas silah 9M330, 9M331 raketi
Uzunluğu 7.5 m
Eni 3.3 m
Hündürlüyü 5.1 m
Ekipaj 3 nəfər
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İstifadəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

8 yanvar 2020-ci il tarixində yerli vaxtla saat 06:44-də İranın İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun HHM qüvvələrinə məxsus Tor M-1 raket sistemi tərəfindən Tehran İmam Xomeyni beynəlxalq hava limanından qalxan və Tehran-Kiyev reysini həyata keçirən Ukrayna Beynəlxalq Hava Yollarına məxsus Boeing 737-800 sərnişin təyyarəsi yerdən 2400 metr yüksəklikdə vurulmuş, hadisə nəticəsində 176 nəfər, o cümlədən 9 nəfər heyət üzvü həlak olmuşdur.

İran rəsmiləri hadisədən 3 gün sonra 11 yanvar tarixində hadisənin "insan səhvi nəticəsində" baş verdiyini etiraf etmişdir.

İstifadəçilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tor zenit-raket kompleksinin (3K95) hal-hazırkı istifadəçilər mavi, keçmiş istifadəçiləri isə qırmızı rəngdə göstərilmişdir.
  • Azərbaycan Azərbaycan: Bir neçə "Tor-M2E" batareyası[3][4][5]
  • Ermənistan Ermənistan: 2019-cu ildə Rusiya tərəfindən yeni istehsal olunan "Tor-M2KM" zenit-raket kompleksləri Ermənistan ordusunun silahlanmasına daxil olub, lakin onun miqdarı açıqlanmayıb.[6]
  • Belarus Belarus: Hər batareyada 4 ədəd buraxıcı qurğu olmaqla, 5 batareya "Tor-M2K"[7][8][9]
  • Rusiya Rusiya: 120-dən çox 9K330, 9K331, 9K332 kompleksi
  • Venesuela Venesuela: 2012-ci ildə 12 kompleks "Tor-M1" silahlanmada idi. Daha 26 kompleks sifariş verilmişdir.[10][11]
  • Yunanıstan Yunanıstan: 25 kompleks "Tor-M1"
  • Misir Misir: 10 kompleks "Tor-M1"[12][13]
  • Çin ÇXR: 24 kompleks "Tor-M1"
  • Kipr Kipr: 6 kompleks "Tor-M1"[14]
  • İran İran: 29 kompleks "Tor-M1"[15]
  • Ukrayna Ukrayna: Bilinməyən sayda. 24 avqust 2017-ci il tarixində Kiyevdə baş tutan hərbi parad zamanı 1 ədəd "Tor" zenit-raket kompleksi nümayiş etdirilib.[16]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Российские зенитные ракетные комплексы «Тор» на международной авиационно- космической выставке «Аэрошоу Чайна – 2014»". dokwar.ru. 29 March 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  2. ↑ Ermənistanı qorxuya salan Azərbaycanın zenit-raket kompleksi[ölü keçid]
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2016-06-20 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.
  4. ↑ Алексей Никольский. "Россия вооружает Азербайджан". Газета «Ведомости». 2013-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  5. ↑ "Стал известен список военной техники, которая будет продемонстрированa Вооружёнными силами Азербайджана на военном параде" (rus). «Агентство Азери-Пресс (АПА)». 12 iyun 2013. 2013-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  6. ↑ "Rusiya Ermənistana "Tor" zenit-raket kompleksləri verdi". 2021-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-21.
  7. ↑ "Гвардейский 1146-й зенитный ракетный полк возрожден в Беларуси". 2018-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.
  8. ↑ "На подходе новая батарея ЗРК «Тор-М2»". 2019-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.
  9. ↑ "Заключен контракт на поставку в белорусскую армию батареи зенитного ракетного комплекса "Тор-М2"". 2022-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.
  10. ↑ The Military Balance 2012. — P. 405.
  11. ↑ The Military Balance 2012. — P. 406.
  12. ↑ "Tor-M1". www.deagel.com. 28 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  13. ↑ "Минобороны Египта на учениях продемонстрировало ЗРК «Бук-М2», утверждает «Джейнс»". vpk.name. 27 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  14. ↑ "Греция заменит на Кипре С-300 на ЗРК «Тор-М1» и САУ «Сюзанна». — ВОЙНА и МИР". 2013-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.
  15. ↑ "Russia Iran successfully tests Russian TOR-M1 missiles". RIA Novosti. 2007-02-07. 2013-06-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2018.
  16. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-21.