Ufa (çay)

Qaraidel (başq. Ҡариҙел; rus. Караиде́ль), Ufa (başq. Өфө; rus. Уфа́) və ya Ufimka (rus. Уфи́мка) — Ural və Uralyanıda çay. Ağidelin sağ axını.[1] O, Çelyabinsk, Sverdlovsk vilayətləri və Başqırdıstan Respublikası əraziləri ilə axır.

Qaraidel
başq. Ҡариҙел
Ölkə  Rusiya
Mənbəyi Cənubi Ural, Uraltau
Mənsəbi Başqırdıstan, Ufa, Ağidel
Uzunluğu 918 km
Su sərfi 388 m³/san
Hövzəsinin sahəsi 53 100 km²
DSR[rus.] 10010200812111100020106
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Etimologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rus dilində işlənilən Ufa adı Qaraidel adından gec, Ufa şəhərin əsası qoyulduğdan sonra meydana çıxmışdı.[2] Bundan əvvəl rus dilində də baqırdcada kimi çayın adı Караидель (başq. Ҡариҙел) idi.

Qaraidel ilə Ağidel çayları qovuşanda, onların tünd və açıq axınların arasında fərq görünür.[2]

Başqırdıstan Respublikasında bu çaya Ufimka deyirlər, Sverdlovsk və Çelyabinsk vilayətlərində isə Ufa. Başqırd ilə tatarlar isə onu Qaraidel adlandırırlar.[3]

Coğrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qaraidel Ağidelin ən böyük axınıdır.[2]

Çayın əsas qolları: Ufaleyka, Kukazar, Nadı, Əy, Serqa, Yürüdən, Töy, Esem, Şarovarka, Buqalış, Bisert, Sarana, Ərtə və Şuqurovka.

Yaşayış məntəqələri: Nyazepetrovsk şəhəri, Bilən qəsəbəsi, Şamaxı qəsəbəsi, Arıslan qəsəbəsi, Krasnoufimsk şəhəri, Sarana qəsəbəsi, Mullakay kəndi, Qaraidel qəsəbəsi, Pavlovka qəsəbəsi, Çandar kəndi və Ufa şəhəri.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Faydalı qazıntılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayın yuxarı hissələrində nikel, dəmir, mis və kobalt var. Yuxarı axının qollarında isə almaz və qızıl tapılır. Vadisində isə neft, qaz, gil, qum və çınqıl var.[4]

Enerji

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1960-cı ildə çayda Pavlovka su-elektrik stansiyası (SES) tikintisi başa çatıb. Pavlovka SES-ın dambası eyniadlı su anbarı yaradır.[5]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnsanlar bu çayın sahillərində paleolit dövründən bəri yaşayırlar.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-04-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-31.
  2. ↑ 1 2 3 Три путешествия по рекам. Река Уфа Arxivləşdirilib 2019-05-22 at the Wayback Machine, По Тропам Южного Урала.
  3. ↑ Река Уфа (Караидель) Arxivləşdirilib 2019-05-14 at the Wayback Machine, Весь Южный Урал.
  4. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-17.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-09-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-31.