Ulu Ata

Ulu Ata — türk mifologiyasında yaradıcı tanrı. Ulu (Olı, Olu, Olo, Ulı) Ede olaraq da bilinər. Ulu Toyun və ya Ulu Tüyer olaraq da xatırlanar. Böyük Yaradıcı gücü ifadə edir. Yaradıcı gücün əsas istiqamətini işarələr. Mücərrəd bir varlıqdır. Ancaq zaman-zaman Ağ Ata yerinə istifadə edildiyi kimi, bəzən də Ağ Ana, Od Ana, Kün Ana, Torpaq Ana, Göy Ana (və ya Yel Ana) kimi yaradıcı qüvvələrin hamısını da özündə birləşdirir. Avropa və Hind-İran mədəniyyətində təbiətin ünsürləri dörd dənə olduğu halda Türk mədəniyyətində bu sayı beş olaraq ortaya çıxar: 1.Su, 2.Od (Atəş), 3.Göy (Hava), 4.Torpaq, 5.Gün (İşıq). Sür olaraq bilinən ruhu və şamanları yer üzünə o göndərmişdir. Ulu sözü şumer dilində də bənzər mənalar daşıyır.

Yakutların inanışlarındakı ən qarışıq quruluşlu motivlərdən biridir. Bir görüşə görə, Ürüng Ay Toyonun qardaşıdır. Digər bir görüşə görə isə itkin və naməlum göy ruhlarının lideridir. Ulu Toyon şamanların qoruyucusu olduğu bildirilir. Çox köhnə zamanlardan bəri "Ayıhı" olaraq bilinən yaxşı ruhların başıdır. [1] "Sür" olaraq bilinən ruhu, atəşi və şamanları insanlara göndərən odur. İstədiyində Abası ruhlarının qılığına bürünebilir. Səmanın yeddinci qatında yaşayan Ulu Toyon, bir çox Yaqut boyunun şamanlarının da qoruyucu ruhudur. Onun bir çox oğulu olduğu, bu oğlanların adlarının heyvan adlarına bənzədiyi və onların ağ və ya boz atlarla səmadan yerə endikləri deyilər.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Ul/Ol) kökündən törəmişdir. Uca, böyük, çox, görkəmli deməkdir. Ululamaq, hörmətlə xatırlamaq deməkdir. Bundan başqa ulumak sözü də qurdun müqəddəsliyi ilə əlaqəlidir. Monqolcada olon çoxluq və çoxluq bildirir. Tunqus dillərində ulen isə yaxşılıq mənası daşıyır.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.