Vladimir Vernadski
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Vladimir Vernadski (28 fevral (12 mart) 1863[1], Sankt-Peterburq[2] – 6 yanvar 1945[2][1][…], Moskva[2]) — sovet və ukrayna dili alimi, mütəfəkkir, noosfera haqqında təlimin banisi.
| Vladimir Vernadski | |
|---|---|
| Vladimir İvanoviç Vernadski | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Sankt-Peterburq |
| Vəfat tarixi | (81 yaşında) |
| Vəfat yeri | Moskva |
| Vəfat səbəbi | insult |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | geologiya, kristalloqrafiya, mineralogiya, Geokimya, Radiogeoekologiya, biologiya, Biogeokimya, fəlsəfə |
| Elmi dərəcələri |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Elmi rəhbərləri | Vasili Dokuçayev, Andrey Artsruni |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
     |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Vladimir Vernadski 28 fevral 1863-cü ildə Sankt-Peterburqda doğulmuşdur. Onun atası Ivan Vasileviç Vernadski müqəddəs Vladimir Kiyev Universitetindən ali təhsilini almışdır; bir neçə il xaricdə siyasi iqtisadiyyatı öyrənmişdir. Bir neçə il orta məktəbdə Rus ədəbiyyatını öyrətmiş, Kiyev Universitetində siyasi iqtisadiyyat kafedrasına rəhbərlik etmiş, tanınmış Rus iqtisadçısı Nikolay Şiqayevın qızı Mariya ilə evləndikdən sonra, gənc ailə Moskvaya köçmüşdür. Orada Ivan Vasileviç Moskva Universitetində siyasi iqtisadiyyatı və statistikanı öyrətmişdir. Ailə Peterburqa köçmüş və orada I.Vernadski Əsas pedaqoji məktəbin professoru postunu tutmuşdur. Birinci həyat yoldaşı toydan 10 il sonra ölmüş və ondan oğlu Nikolay qalmışdır. İkinci dəfə İvan Vasileviç onun əmisi qızı, torpaq sahibi-zadəganın qızı Anna Petrovna Konstantinova ilə, musiqi və nəğmə müəllimi ilə evlənmişdir.
1868-ci ildə pis iqlim səbəbindən Vernadskinın ailəsi o vaxtın Rusiya İmperiyasının aparıcı elm və mədəni mərkəzlərindən biri Xarkova köçmüşdür. 1873-cü ildə Vladimir Xarkov klassik orta məktəbinin birinci sinif şagirdi oldu.
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]1885-ci ildə O. Peterburq Universitetinin fizika və riyaziyyat fakultəsini bitirmişdir. 1912-ci ildən o, Rusiya Elmlər Akademiyasının (sonrakı SSRİ Elmlər Akademiyası) akademiki oldu. Ukrayna Elmlər Akademiyasının banilərdən biri və birinci prezidenti (27 oktyabr 1918). 1920-ci ildən 1921-ci ilə kimi o, Simferopolda Tavriya Universitetinin rektoru olur. 1922-1939-cu illərdə o, özünün təşkil etdiyi Radium institutunun direktor idi. 1922-1926-cı illər ərzində o, xaricdə Praqada və Parisdə işləmişdir. Curie Parisia laboratoriyalarında tədqiqat – yanlış olaraq yeni radioaktiv element üçün qəbul edilən maddə Fransada əsas iş səbəblərindən biri olmuşdur.
1927-ci ildə o, SSRİ Elmlər Akademiyasının canlı maddələr Şöbəsini təşkil etmişdi. Hər halda "canlı maddə" termini O.B.Lepeshinskinin işlərində verilən mənadan başqa mənada istifadə edilirdi ki, biosferanın canlı orqanizmlərinin yığımı kimi.
Vernadski 700-dən çox elmi iş nəşr etmişdir.
O, yeni elmin – biogeokimyanın əsasını qoymuşdu və geokimyaya böyük töhfələr vermişdir. 1927-ci ildən ölümünə kimi o, SSRİ Elmlər Akademiyasında Biogeokimyəvi laboratoriyanın direktorunun postunu tuturdu. O, Sovet geokimyaçılarının hamısının müəllimi idi. Vernadskinin fəlsəfi irsindən ən böyük populyarlığı noosfera haqqında doktrina aldı; o, Rusiya kosmizmi kimi tanınan istiqamətin əsas mütəfəkkirlərdən biri hesab edilir.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Əli Hüseynov, Məcnun Babayev. "Məşhur biologiya alimləri", Bakı, "Maarif", 2002. səh.101
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 Виноградов А. П. Вернадский Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1971. Т. 4 : Брасос — Веш. С. 536–537.