Xrom(VI)oksid

Xrom(VI)oksid (xrom anhidridi) CrO3 — oksigenli, tünd qırmızı kristalları olan, suda asanlıqla həll olan xrom birləşməsidir. Xrom və dixromat turşusu anhidrididir.

Xrom(VI)oksid
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Kimyəvi formulu CrO₃[1]
Molyar kütlə 99,99 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq 2,8 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi 197 °S
Parçalanma temperaturu 250 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 1333-82-0
PubChem
RTECS GB6650000
ChEBI 48240
BMT nömrəsi 1463
ChemSpider

Fiziki xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xrom(VI)oksid –bənövşəyi rəngə çalan qara-qırmızı rəngli kristallardı. Hiqroskopikdi, havada yayılır. Atmosfer təzyiqində qaynamatemperaturundan aşağı parçalanır. Suda həll olması — 166 г/100 г (15 °C), 199 г/100 г (100 °C).

Xrom(VI)oksidini, sulfat turşusunu natrium dixromata təsirindən (kalium dixromata az hallarda) almaq olar:

Ball-and-stick model of chains in the crystal structure of CrO3

Kimyəvi xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

CrO3 turşu oksiddir. Suda həll edildikdə, xrom turşusu əmələ gəlir (CrO3 az olanda)

və ya dixromat turşusu (CrO3 çox olanda)

Qələvi məhlulları ilə reaksiyaya girdikdə xromatlar alınır:

250 °C-dən yuxarı qızdırıldıqda parçalanır və nəticədə xrom(III)oksid və oksigen alınır:

Bütün Cr (VI) birləşmələri kimi, CrO3 də güclü oksidləşdirici vasitədir (Cr2O3 -ə qədər reduksiya olunur). Məsələn, etanol, aseton və bir çox digər üzvi maddələr toz halına gətirildiqdən sonra xrom VI oksidi ilə təmasda olduqda öz — özünə alovlanır və ya hətta partlayır (bəzi istinad kitablarında "spirtdə və efirdə həll olunur" göstərilsə də). Yaxşı üyüdülməsə xrom anhidridi kristalları ilə təmasda olduqda spirtlərin və ketonların alovlanmasına nail olmaq mümkün deyil. Yodu, kükürdü, fosforu, kömürü oksidləşdirir: Xrom trioksidi kompleksi piridin ilə birgə spirtləri müvafiq karbonil birləşmələrinə oksidləşdirmək üçün istifadə olunur (Sarett reaksiyası).

Ball-and-stick model of the DFT-calculated structure of the CrO3 monomer

Xrom(VI)oksid üzvi kimyada oksidləşdirici vasitə kimi istifadə olunur. Xrom anhidridi məhlullarını (məs. kalium dixromat) sulfat turşusunda laboratoriya şəraitində qabları üzvi çirkləndiricilərdən təmizləmək üçün istifadə olunur.

Xrom(VI)oksidi, bir çox digər VI valentli xrom birləşmələri kimi çox zəhərli və kanserogendir. İnsan orqazizmi üçün ölümcül doza 0,08 q / kq -dır. Dəri ilə təmasda olduqda şiddətli qıcıqlanma, ekzema və dermatitə səbəb olur və həmçinin dəri xərçənginin inkişafına səbəb ola bilər. Dəridən vaxtında çıxarılsa belə, qəhvəyi ləkələr saxlayır. Xrom anhidridinin buxarıda çox təhlükəlidir. Saxlamaq üçün şüşə və ya çini möhürlənmiş qablar istifadə olunur, üzvi maddələrlə təması istisna etmək lazımdır. Onunla işləmək üçün fərdi qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək lazımdır.

  1. Редкол.:Зефиров Н.С. Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5.
  2. Неорганические соединения хрома: Справочник. — Л.: Химия, 1981
  1. Chromium trioxide (ing.).