Yusup Xappalayev (22 iyun 1916, Lak rayonu – 2006, Mahaçqala) — Lak şairi, Lak, Dağıstan, Sovet poeziyasının banisi, XX əsrin ən böyük Dağıstan şairlərindən biri, Dağıstan MSSR xalq şairi (1966). Əsərlərini lak dilində yazmışdır.
| Yusup Xappalayev | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 22 iyun 1916 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2006 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
Yusup Ramazanoviç Xappalayev 22 iyun 1916-cı ildə Xurukra kəndində kəndli ailəsində anadan olmuşdur[1]. Atasını erkən itirmiş və anasının səyi nəticəsində ayağa qalxmışdır[2]. 1933-cü ildə Yusuf Qumuq Pedaqoji Məktəbini bitirir, kənd məktəbində müəllim və direktor olaraq çalışır, "Novıy Put" rayon qəzetinin redaksiyasında, Dağıstan Dövlət Nəşriyyatında işləyir[3].
Əsas əsərləri lak dilində nəşr edilmişdir.
Yusup Xappalaev lak folklorunun, xüsusən də lak qəhrəmanlıq dastanının əla bilicisidir. O, "Xan Murtazəli" və "Udrida" poemalarının müəllifidir. Onun bir çox şeir və poemalar kitabları Moskva nəşriyyatlarında "Bir dostun isti ürəyi", "Mahnı sözləri", "Çaxmaq çaxmaq və bənövşə", "Toxumlar qucaqda yatır", "Mən taxılam" kimi başlıqlı adlarla nəşr olunmuşdur. Happalayevin şeirlərini rus dilinə Yakov Kozlovski, Naum Qrebnev, İrina Ozerova, Yakov Helemski, Vladimir Sokolov, Larisa Şçasnaya, Vera Zvyaqintseva, Vladimir Derjavin, Mark Maksimov və başqaları kimi söz ustaları tərcümə etmişdir.
Şair şeir və poemaların lak dilinə tərcümə olunmasına böyük diqqət yetirirdi. Lak xalqı onun tərcümələri sayəsində erməni xalqının "Sasunlu David" dastanı, hind dastanı "Mahabharata", gürcü ədəbiyyatının klassiki Şota Rustavelinin "Pələng dərisi geymiş pəhləvan" poemaları ilə tanış olur. Xappalayevin təxminən iyirmi il işlədiyi tərcümə fəaliyyəti vardır. Aleksandr Puşkin, Mixail Lermontov, Vladimir Mayakovski, Anna Axmatova, Taras Şevçenko, Lesya Ukraynka, Xafiz, İvan Franko, Yanka Kupala, Kosta Xetaqurov, Lu Sin, Saadi, Ömər Xəyyam, Nizami Gəncəvi, Yeqişe Raynis, Yanis Maksim, Tank, Cambul Cabayev, Nazim Hikmət, Səməd Vurğun, Alim Keşokov, Batıray Omarla, Süleyman Stalski, Qamzat Sadası və bir çox başqalarının əsərlərini tərcümə etmişdir.
Vətəndaş şeirlərində xalqlar dostluğu fəal şəkildə təriflənir. Kuba haqqında Amerikalı qaradərililərin hüquqları uğrunda mübarizə aparan Ceyms Meredit, pakistanlı şair Faiz Əhməd Faiz haqqında şeirləri vardır. Xappalayev Dağıstan və gürcü xalqlarının dostluğuna bir sıra şeirlər həsr edir. Bunların arasında “Gürcülərə! Vaja Pşavelanın yüz illiyində " adlı şeirində şair dağıstanlıların gürcülərə olan səmimi dostluq və sevgi hisslərini dilə gətirir. Şeir gürcü ədəbiyyatının klassikası Vaja Pşavelanın ildönümü şərəfinə yazılmışdır.
İki dəfə "Şərəf nişanı" ordeni.