Lüğətlərdə axtarış.

Axtarışın nəticələri

  • остылый

    -ая, -ое.; нар.-разг. 1) Остывший, холодный. Остылый чай, суп. * Встаёт испуганный жених, С лица катится пот остылый (Пушкин). 2) Ставший равнодушным,

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ОСТЫЛЫЙ

    прил. köhn. 1. soyumuş; 2. məc. usandırıcı, darıxdırıcı

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСТЫВШИЙ

    прич. soyumuş

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • остистый

    ...тж. остистость Обильный остью, с остью. О-ые сорта пшеницы. Остистый колосок. Остистый бобёр.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ослиный

    -ая, -ое. 1) к осёл О-ая шкура. О-ые уши (также: о недостатках, ошибках, которые не удаётся скрыть). 2) Такой, как у осла. О-ое упрямство.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ослизлый

    ...слизью, мокрый и скользкий. О-ые дороги. Ослизлый гриб. Ослизлый пень.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • осиплый

    ...-ое. см. тж. осипло, осиплость Ставший сиплым. Осиплый голос. Осиплый фагот. Осиплый петух.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ОЩУТИМЫЙ

    прил. bax ощутительный

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОТСТАЛЫЙ

    прил. geridə qalmış, dalda qalmış

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • оседлый

    ...племена. О-ое население. б) отт. Связанный с жизнью на одном, постоянном месте. Оседлый образ жизни. О-ое скотоводство. О-ая жизнь.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ОСТИСТЫЙ

    прил. qılçıqlı; остистый колос qılçıqlı sünbül.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСЛИЗЛЫЙ

    прил. 1. selikli; 2. batıq; 3. sürüşkən

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСИПЛЫЙ

    прил. boğuq, tutqun, xırıltılı (səs)

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСЕДЛЫЙ

    са чкадал ацукьнавай, са чкадал ацукьна яшамиш жезвай, куьчери тушир

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСЕДЛЫЙ

    прил. oturaq; оседлое население oturaq əhali

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОТСТАЛЫЙ

    кьулухъ галамай; кьулухъ галумукьай

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСЛИНЫЙ

    ламран; ламарин

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСИПЛЫЙ

    см. осипший

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСЛИНЫЙ

    прил. eşşək -i[-ı]; ослиное упрямство eşşək tərsliyi

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ПОСТЫЛЫЙ

    прил. dan. zəhlə aparan, usandırıcı, təngə gətirən, mənfur, iyrənc

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ПОСТЫЛЫЙ

    разг. вичикай икрагь (карагь) хьанвай; бизар хьанвай; вич такIан хьанвай; гзаф такIан

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • постылый

    ...разг. см. тж. постылость а) Надоевший, нелюбимый. П-ая жена. Постылый муж. б) отт. Вызывающий неприязнь, отвращение. П-ая жизнь. П-ая комната. Мне вс

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • стылый

    -ая, -ое.; разг. см. тж. стыло, стылость 1) Холодный, студёный. Стылый воздух. С-ая луна. 2) Остывший, охладившийся. Стылый чугун. 3) Холодный, отчужд

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • СТЫЛЫЙ

    прил. məh. soyumuş, soyuq

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • отсталый

    ...Обнаруживающий несовременные взгляды, воззрения (о человеке) Отсталый ты человек, батя! б) отт. Свойственный такому человеку; устарелый, косный. О-ая

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ощутимый

    ...ощущается, чувствуется. Ощутимый мороз. О-ая прохлада. О-ая боль. Ощутимый запах. 2) Значительный, заметный. Ощутимый пробел в знаниях. О-ые результа

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • осиный

    см. оса; -ая, -ое. Осиный укус. Осиный рой. О-ое гнездо (также: о скоплении исполненных злобы, враждебно настроенных людей, недоброжелателей). О-ая та

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • острый

    ...пряностей, специй; едкий, пряный. О-ые блюда. Острый сыр. Острый перец. О-ая горчица. Острый соус. О-ая пища. О-ая приправа. 7) Очень сильный по свое

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • осилить

    ...Одержать верх в борьбе, схватке, битве; побороть, одолеть. Осилить противника. Осилить медведя. Крепость неприятелю не осилить. Тревога осилила кого-

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ОСТРЫЙ

    прил. 1. iti; острая сабля iti qılınc; 2. sivri, şiş; острый угол sivri (iti) bucaq; острый нос şiş burun; 3. iti; kəskin; острый ум iti ağıl; у него

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСТРЫЙ

    1. Iti; 2. Sivri, şiş; 3. Kəskin; 4. Tünd; 5. Məc. Acı, istehzalı; 6. Məc. Şiddətli, bərk, gərgin, ağır

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСИЛИТЬ

    кIаник кутун; кIудун; гуж акъалдрун, тIем акьалдрун, тIем акакьрун, тIем акакьун

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСИНЫЙ

    хузран; хузарин (чIуру чIижерин)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСТРЫЙ

    1. хци. 2. хъсан кIвенкI алай. 3. туьнт (мес. недай затIунин дад). 4. чукIулди атIудай хьтин, ара-ара чкIул чIугур хьтин (тIал)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСИЛИТЬ

    сов. üstün gəlmək, qalib gəlmək, basmaq, öhdəsindən gəlmək

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ОСИНЫЙ

    прил. eşşəkarısı -i[-ı]; ◊ осиное гнездо 1) eşşəkarısı yuvası; 2) məc. canilər (düşmənlər) yuvası

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • УСТАЛЫЙ

    галатнавай, юргъун

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • İSTİLİK

    qızdırma — hərarət

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • İSTİLİK

    mehribanlıq — səmimiyyət

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • İSTİLİK

    istilik bax hərarət 1, 2

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • İSTİLİK

    İSTİLİK – SOYUQLUQ Alnımda bir istilik hiss edər-etməz gözlərimi açdım (M.S.Ordubadi); Azacıq sonra isə həmin soyuqluq isindi (İ.Şıxlı).

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti
  • İSTİLİK

    ...dərəcə ~ 35 degrees above zero; ~vermək to give* out warmth; Soba istilik vermir The stove gives out no warmth II. s. thermal; heat (attr.); ~ mühərr

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • ГОСТИНЫЙ

    прил. гостиный двор köhn. rastabazar.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ЛЬСТИВЫЙ

    прил. yaltaq

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ЗАСТЫЛЫЙ

    прил. dan. soyumuş, laxtalanmış, pıxtalaşmış

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • СТИЛЬНЫЙ

    прил. 1. müəyyən üslubda olan; 2. dan. modabaz

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • УСТАЛЫЙ

    прил. yorğun

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ШТИЛЬНЫЙ

    bax штилевой

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • HOSTILITY

    n 1. düşmənçilik, ədavət, kin, düşmən münasibəti, antaqonizm; perpetual ~ ardı-arası kəsilməyən düşmənçilik; ~ to / against smth

    Tam oxu »
    İngiliscə-azərbaycanca lüğət
  • istilik

    ısı

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-türkcə lüğət
  • istilik

    is. chaleur f ; fièvre f chaude ; ~ vermək donner de la chaleur

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-fransızca lüğət
  • İSTİLİK

    ...istiliyi гьавадин чимивал; 3. ифин, температура (мес. азарлудан); istilik gəlmək (basmaq) ифин хкаж хьун; чими хьун, чим акъатун (бедендиз); 4. пер.

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • istilik

    istilik

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • гостиный

    -ая, -ое. - гостиный двор

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • застылый

    ...тж. застыло, застылость = застывший 1), 2), 3), 4) З-ая земля. Застылый кисель. З-ая вода. Застылый взгляд. Застылый часовой. З-ая усмешка.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • костыльный

    см. костыль; -ая, -ое.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • İSTİLİK

    ...İstiliyin mexaniki ekvivalenti механический эквивалент теплоты, istilik reaksiyası реакция теплоты, istilik ayrılması выделение теплоты, istilik ölçü

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • льстивый

    ...льстивость а) Такой, который льстит кому-л., склонен к этому. Льстивый человек. б) отт. Содержащий в себе лесть, выражающий лесть. Л-ые слова. Л-ая у

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • СТИЛЬНЫЙ

    стилдин, са тайин стилда раснавай

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • İSTİLİK

    1. теплота; 2. жар, горячка;

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • İSTİLİK

    ...edən enerji növü. İstilik vahidi. Ərimə istiliyi. Kimyəvi enerjinin istiliyə çevrilməsi. 2. Bir şeyin qızğınlıq halı; isti, yaxud qızdırılmış şeydən

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • ЛЬСТИВЫЙ

    1. ялтахвилин, ччинал тариф ийидай (гафар). 2. ялтахвал ийидай, ччинал тариф ийидай (кас)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОЩУТИМЫЙ, ОЩУТИТЕЛЬНЫЙ

    1. вичикай хабар гудай, бедендиз хабар жедай; гьисс жедай. 2. пер. виле аквадай, еке, бегьем

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ЗЮЙД-ОСТОВЫЙ

    прил. dəniz. cənub-şərq -i[-ı]; зюйд-остовый пассат cənub-şərq küləyi.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • НОРД-ОСТОВЫЙ

    прил. dəniz. şimal-şərq -i[-ı]; норд-остовый ветер şimal-şərq küləyi.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • зюйд-остовый

    см. зюйд-ост; -ая, -ое. Зюйд-остовый пассат.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • норд-остовый

    см. норд-ост 1); -ая, -ое. Норд-остовый ветер.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • нож острый

    кому;

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • TİMİK

    острый угол, острый выступ

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • QILÇIQLI

    прил. 1. с усиками, остистый. Qılçıqlı sünbül остистый колос, qılçıqlı çiçək остистый цветок 2. костистый. Qılçıqlı balıq костистая рыба

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • BÜLÖVLÜ

    прил. наточенный, острый. Bülövlü bıçaq острый, наточенный нож

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • KƏMAĞIL

    прил. полоумный, малоумный, скудоумный, умственно отсталый. Kəmağıl uşaq пед. умственно отсталый ребенок

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • острейший

    см. острый

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • SİVRİ

    острый, остроконечный

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • OTURAQ

    1. сидячий; 2. оседлый; 3. постамент, пьедестал;

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • OTURAQLIQ

    оседлость, оседлый образ жизни

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ощутимость

    см. ощутимый; -и; ж.

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • TÜNDMƏZƏ

    прил. острый на вкус. Tündməzə narşərab острый на вкус наршараб

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • SİVRİ

    прил. острый (суживающийся к концу). Sivri burun острый нос, sivri çənə острый подбородок, sivri bucaq мат. острый угол; sivri yarpaq лес. острый лист

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ОСИЛИВАТЬ

    несов., см. осилить.

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ОСИЛИВАТЬ

    несов. bax осилить.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
OBASTAN VİKİ
İstilik
İstilik — fiziki kəmiyyət olub, materialın halını xarakterizə edir. O kinetik enerjinin köməyi ilə mikroskopik və termodinamikanın köməyi ilə makroskopik təyin edilə bilir. Termodinamikada istilik bir sərhəddən başqasına enerjini nəql etdirir. İstilik temperatur qardiyenti verildikdə proses parametri kimi işlənə bilir. Ümumilikdə istilik çox vaxt istilik enerjisi və ya temperatur ilə dəyişik salınır. İstilik bir sərhəddən başqasına keçdikdə heç də həmişə temperatur dəyişikliyi baş vermir. istiliyin maddəyə daxil olması çox vaxt hal dəyişikliyi ilə müşayət olunur. İstiliyin verilməsi temperaturun qalxmasına təsir edə və bununla hal dəyişiliyini yarad bilər (məsələn, buzun əriməsi) və təzyiqinin dəyişməsinə təsir edə bilər. İstilik və temperatur bir-biri ilə entropiya ilə əlaqələndirilir.
Tull Hostili
Tull Hostili (lat. Tullus Hostilius) - Qədim Romanın III çarı. == Haqqında == Deyilənlərə görə, Tull Hostili də atası kimi hərbi məharəti sevən adam olmuşdu. Tull Alba-Lonqa şəhərini Romaya birləşdirmişdi. Sonra sabel tayfaları ilə müvəffəqiyyətsiz vuruşlar keçirmişdi. == Mənbə == Y. Həsənov. Qədim Roma tarixi. Bakı, 1975.
İstilik balansı
== Radiasiya balansı == Yer səthində və atmosferada eyni zamanda istər qısa dalğalı (düz və səpələnən) və istərsə də uzun dalğalı (Yerin və atmosferanın şüalanması) radiasiya axınları müşahidə edilir. Deməli hər hansı bir anda yer səthində radiasiyanın gəliri və çıxarı vardır. == İstilik balansı == Radiasiya balansı istilik balansının ən əsas üzvlərindən biri olub belə sadə düsturla idarə olunur: B=LE+V+P B — radiasiya balansı LE — buxarlanmaya sərf olunan istilik, V — səth örtüyü ilə hava arasında istilik mübadiləsi, P — torpaqda istilik axınıdır İstiliyin gəlir və çıxarına uyğun olaraq istilik balansı ünsürləri müsbət və ya mənfi kəmiyyətlərə malik ola bilər. Çoxillik nəticədə torpaqğın yuxarı təbəqələrinin və Dünya okeanının suyunun orta çoxillik temperaturası daimi hesab edilir. Ona görə də torpaqda və Dünya okeanında üfiqi və şaquli istilik mübadiləsi təcrübi olaraq sıfıra bərabər hesab edilir. Ümumiyyətlə bütün yer kürəsi üçün buxarlanmaya sərf olunan istiliyin illik miqdarı quru üçün 25, okean üçün 59 kkal/sm2-ə bərabərdir. Bu rəqəmlər quru və okeanın radiasiya balansının uyğun olaraq 51 və 82%-ni təşkil edir. Bu rəqəmlərdən aydın olur ki, il ərzində quru səthindən 41 sm, okeanların səthindən isə 100 sm su buxarlanır.
İstilik dövranı
== Atmosfer prosesləri == Atmosfer proseslərinin üç əsas tsikli var ki, onlar havanın formalaşmasına və iqlimin yaranmasında iştirak edirlər. Bunlar iqliməmələgətirən proseslərdir; istilik dövranı rütubət dövranı atmosfer sirkulyasiyası == İstilik dövranı == İstilik dövranı məfhümu mürəkkəb prosesi, yəni yer-atmosfer sistemində istilik almağı, verməyi, daşımağı və istiliyi itirməyi təsvir edir. Günəşdən Yerə gələn günəş radiasiyası axını, qismən atmosfer fəzaya əks etdirir. Bu enerji Yer kürəsi üçün itmiş sayılır. Digər qismi atmosferi keçir və onun bir hisssəsini atmosfer udub istiliyə çevirir. Digər hissəsi səpələnir və spektral tərkibi dəyişir. Düz günəş radiasiyası və səpələnən radiasiya yer səthinə düşür, qismən əks olunur, ancaq böyük bir hissəsini udaraq istiliyə çevrilərək torpağı və sututarların üst qatını qızdırır. Yer səthinin özü infraqırmızı şüa buraxır ki, onun böyük hissəsini atmosfer udaraq qızır. Atmosfer de öz növbəsində infraqırmızı şüa buraxır ki, onun böyük hissəsini yer səthi udur. İstilik dövranında vacib proseslərdən birihava axını ilə istiliyin bir yerdən digər yerə aparılmasıdır.
İstilik dəyişdirici
İstilik dəyişdirici — istiliyin iki və daha artıq maye və ya qaz arasında ötürülməsini təmin edən sistemdir. İstilik dəyişdiricilər həm isitmə, həm də soyutma sistemlərində istifadə olunur. İstilik dəyişdiricidəki maye və ya qaz, qarışmasının qarşını almaq üçün bərk divarla ayrıla bilər və ya birbaşa təmasda ola bilər. Onlar, məkanların qızdırılmasında, soyuducularda, hava sistemlərində, elektrik stansiyalarında, kimyəvi zavodlarda, neft emalı zavodları, təbii qaz emalı və kanalizasiya təmizlənməsi sistemlərində istifadə olunur. == Təsnifatı == === Axının tənzimlənməsinə görə === İstilik dəyişdiricilərinin axın tənzimləmələrinə görə üç əsas təsnifatı var. Paralel axan istilik dəyişdiricilərində iki maye eyni anda dəyişdiriciyə daxil olur və bir-birinə paralel olaraq digər tərəfə keçir. Əks axın istilik dəyişdiricilərində mayelər əks istiqamətdən dəyişdiriciyə daxil olur. Maye və ya qazın vahid kütləsinə düşən ötürülən istilik miqdarı cəhətdən əks cərəyan dizaynı ən səmərəli dizayndır. Bu, əks axındakı istənilən iki nöqtə arasındakı orta temperatur cəminin paralel axına nisbətən daha çox olması ilə əlaqədardır. Çarpaz axını olan bir istilik dəyişdiricisində isə maye və ya qazlar bir-birinə təxminən perpendikulyar istiqamətdə hərəkət edir.
İstilik dəyişdiricisi
İstilik dəyişdirici — istiliyin iki və daha artıq maye və ya qaz arasında ötürülməsini təmin edən sistemdir. İstilik dəyişdiricilər həm isitmə, həm də soyutma sistemlərində istifadə olunur. İstilik dəyişdiricidəki maye və ya qaz, qarışmasının qarşını almaq üçün bərk divarla ayrıla bilər və ya birbaşa təmasda ola bilər. Onlar, məkanların qızdırılmasında, soyuducularda, hava sistemlərində, elektrik stansiyalarında, kimyəvi zavodlarda, neft emalı zavodları, təbii qaz emalı və kanalizasiya təmizlənməsi sistemlərində istifadə olunur. == Təsnifatı == === Axının tənzimlənməsinə görə === İstilik dəyişdiricilərinin axın tənzimləmələrinə görə üç əsas təsnifatı var. Paralel axan istilik dəyişdiricilərində iki maye eyni anda dəyişdiriciyə daxil olur və bir-birinə paralel olaraq digər tərəfə keçir. Əks axın istilik dəyişdiricilərində mayelər əks istiqamətdən dəyişdiriciyə daxil olur. Maye və ya qazın vahid kütləsinə düşən ötürülən istilik miqdarı cəhətdən əks cərəyan dizaynı ən səmərəli dizayndır. Bu, əks axındakı istənilən iki nöqtə arasındakı orta temperatur cəminin paralel axına nisbətən daha çox olması ilə əlaqədardır. Çarpaz axını olan bir istilik dəyişdiricisində isə maye və ya qazlar bir-birinə təxminən perpendikulyar istiqamətdə hərəkət edir.
İstilik enerjisi
İstilik enerjisi (İE) - kömür, odun, neft, təbii qaz kimi yanacaqların yandırılmasıyla istilik enerjisi ortaya çıxmaqdadır. Əldə edilən istilik enerjisi əvvəlcə turbinlər köməyiylə mexaniki enerjiyə, daha sonra da generatorlar köməyiylə elektrik enerjisinə çevrilmək xüsusiyyəti vardır. İnsanlar gündəlik həyatlarında evlərdə, qışda istilənmək zamanı, mətbəxdə və ya yemək bişirmək üçün istilik enerjisindən tez-tez istifadə edirlər.
İstilik miqdarı
Cisimlər arasında istilik vermə ilə baş verən daxili enerjinin dəyişmə prosesi istilik miqdarı adlanan fiziki kəmiyyətlə xarakterizə edilir. İstilik miqdarı - istilik mübadiləsi zamanı cismin aldığı və ya verdiyi enerjidir. İstilik miqdarı "Q" hərfi ilə işarə olunur.
İstilik mübadiləsi
İstilik mübadiləsi — İqlimin vacib cəhətlərindən olan atmosferin istilik rejimi atmosfer havası və ətraf mühit arasındakı istilik mübadiləsi ilə müəyyən olunur. Bu zaman ətraf mühit kimi kosmik fəza və qonşu hava kütləsi və yer səthi başa düşülür. İstilik mübadiləsi radiasiya yolu ilə, başqa sözlə havadan şüalanma və Günəş radiasiyasının hava ilə udulması yolu ilə reallaşır. Digər tərəfdən bu hava və yer səthi arasında istilikkeçirmə və atmosfer daxilində turbulentlik vasitəsilə baş verir. Yer səthi və atmosfer arasında istilik mübadiləsi həm də buxarlanma və növbəti kondensasiya zamanı baş verə bilər. == Turbulent istilikkeçirmə == Troposferdə günəş radiasiyasının birbaşa udulması çox azdır, belə ki, o havanın temperaturunu gün ərzində 0,50C qaldıra bilər. Havadan uzundalğalı şüalanma vasitəsilə istiliyin itməsi bir qədər daha çoxdur. Atmosferin istilik rejimi üçün istilikkeçirmə vasitəsilə yer səthi ilə istilik mübadiləsi həlledici əhəmiyyət daşıyır. Yer səthi ilə birbaşa təmasda olan hava kütləsi onunla molekulyar istilikkeçirmə yolu ilə istilik mübadiləsi edir. Atmosferdə daha effektiv istilik mübadiləsi turbulent istilikkeçirmə yolu ilə gedir.
İstilik releləri
Bimetal — iki və ya daha çox müxtəlif metallardan hazırlanmış layların birləşməsindən əldə olunan material. Elektrik avadanlıqlarının hazırlanmasında istifadə olunur. == Bimetallik element == Elektrik avadanlıqlarının uzunömürlülüyü yüksək dərəcədə onların artıq yüklənməsindən asılıdır. Elektrik avadanlıqları artıq yüklənmə cərəyanlarından mühafizə etmək üçün bimetallik elementli istilik releləri geniş yayılmışdır. Bimetallik element müxtəlif xətti genişlənmə əmsalına α malik olan iki lövhədən ibarətdir. Onlar bir-biri üzərinə qoyular və sərt bərkidilir və ya qaynaq olunur. Əgər belə elementi tərpənməz bərkitsək və qızdırsaq, onda onun α əmsalı aşağı olan materiala tərəf əyilməsi baş verir. Artıq yük cərəyanının təsiri altında bimetallik lövhənin belə qızması və əyilməsi sayəsində lövhənin sərbəst ucuna bərkidilmiş kontakt açılır və avadanlığın idarə dövrəsini qızdıraraq, onu artıq yüklənmədən mühafizə edir.
İstilik sistemi
İstilik sistemi — Süni qızdırmadır. İstilik sistemlərində kompensasiya məqsədi ilə Yer Verilmiş səviyyədə İstilik keçirmə Xüsusiyyəti var. İstilik sistemində həmçinin bu funksiyanı yerinə yetirən qurğular və sistemlər də var. == İstilik sisteminin Xüsusiyyətləri == İstilik keçirmə xüsusiyyəti üstünlük olan üsulundan asılı olaraq yerləşdirmələrin istilik sistemi Konveksiyalı və Şüalı ola bilər. === Konveksiyalı istilik sistemi === İstilik sisteminin növü, isti və soyuq havanın həcmlərinin qarışdırılması nəticəsində isti ötürülür. Konveksiyalı istilik sisteminin çatışmazlıqlarına içəridə (havanın yüksək temperaturu yuxarı və aşağı) və qeyri-mümkünlüyü temperaturların böyük fərqinə aiddir. === Şüalı istilik sistemi === İstilik sisteminin əsas növü, şüayla örtülür. İstilik sistemi üçün cihazlar bilavasitə altında və ya qızdırılan zonanın üstündə yerləşir (Polda və ya tavana quraşdırıb keçirilmiş, həmçinin divarlara və ya tavanın altında möhkəm bərkidilə bilərlər.
İstilik tutumu
İstilik tutumu və ya istilik sığışması bir maddənin istiliyinin 1 °C dəyişdirmək üçün tələb olunan istilik miqdarıdır, başqa sözlə, bir cismin istiliyinin temperaturuna görə törəməsidir. Cismin kütləsi ilə öz istiliyinin hasilinə bərabərdir. (m.c) C = ( δ Q d T ) {\displaystyle C=\left({\frac {\delta Q}{dT}}\right)} ifadəsi ilə göstərilir. Bu ifadədə δ Q {\displaystyle \delta Q} istilik dəyişməsi, δ T {\displaystyle \delta T} temperatur dəyişməsidir. SL sistemində vahidi coul/Kelvindir Bir cismin vahid kütləsinin temperaturunu vahid dərəcə ilə dəyişdirmək üçün tələb olunan istiliyə xüsusi istilik tutumu və ya xüsusi istilik deyilir. SI sistemindəki vahidi joule/qram kelvindir. İstilik tutumu maddələr üçün fərqləndirici bir xüsusiyyət deyildir.
İstilik şüalanması
İstilik şüalanması — temperaturu mütləq sıfırdan fərqli olan istənilən cisim elektromaqnit dalğaları şüalandırır. Belə şüalanma həmin cismin istilik enerjisinin ehtiyatı hesabına baş verir. Şüalanan cismə kənardan əlavə enerji verilmədiyi halda onun enerji ehtiyatı azaldığından temperaturu get-gedə aşağı düşür. Digər tərəfdən, bu şüalanma hər hansı cisim tərəfindən udulduqda onun istilik enerjisi ehtiyatını artırır - cisim qızır. Elə bunlara görə də həmin şüalanma istilik şüalanması, yaxud temperatur şüalanması adlanır. İstilik şüalanması bütün digər növ şüalanmalardan fərqli olaraq tarazlıqlı şüalanmadır. Kimyəvi reaksiyalar nəticəsində meydana gələn şüalanma müstəsna olmaqla bütün şüalanma növlərində şüaburaxma, sistemin həyəcanlanmış haldan əsas hala keçməsi nəticəsində baş verir. İstilik şüalanmasını digər növ şüalanmalardan, məsələn lüminesensiyadan fərqləndirən cəhət şüalanma nəticəsində sistemin itirdiyi enerjinin yerini doldurma (şüalanma mənbəyini həyəcanlanmış hala gətirmə) mexanizmidir. İstilik şüalanması zamanı həyəcanlanmış hala keçmə istilik hərəkəti hesabına toqquşan hissəciklərin (atom və molekulların) öz enerjisinin müəyyən hissəsini digər hissəciklərə verməsi nəticəsində baş verir. İstilik şüalanmasının xarakteri haqqında təsəvvür əldə etmək üçün divarı elektromaqnit dalğalarını keçirməyən qapalı qab daxilində müxtəlif temperaturlu iki cisim fərz edək.
İstilik mühərriki
İstilik mühərriki — xarici mənbələrdəki (xarici yanma mühərriki) istilikdən istifadə edən və ya onu mexaniki enerjiyə çevirmək üçün mühərrikin daxilində (yanma kamerasında və ya daxili yanma mühərrikinin silindrlərində) yanacağın yanmasından əldə edilən istilik mühərriki. Termodinamikanın qanunlarına uyğun olaraq, belə mühərriklərin səmərəlilik əmsalı birdən azdır, bu da istiliyin mexaniki enerjiyə tam çevrilməməsi deməkdir. Mühərrikin dizaynından asılı olaraq 40%-dən daxil olan (və ya buraxılan) enerjinin 80%-ə qədəri avtomobili aşağı temperaturlu istilik şəklində tərk edir ki, bu da bəzi hallarda salonun (yerüstü nəqliyyatın), yaşayış binalarının və tikililərinin (stasionar mühərriklər üçün) qızdırılması üçün istifadə olunur və ya sadəcə atmosferə buraxılır (təyyarə mühərrikləri, əl alətlərinin aşağı güclü mühərrikləri, qayıq mühərrikləri və s.). Belə hallarda yanacaq istiliyindən istifadə əmsalı haqqında danışırlar ki, bu da mühərrikin özünün səmərəliliyindən daha yüksəkdir . Hər hansı bir istilik mühərrikinin əsas cəhəti onun istehlak etdiyi yanacağın növü və miqdarı və bunun nəticəsində ətraf mühitin çirklənməsidir. Buxar elektrik stansiyaları ( Renkine tsikli ilə işləyən istilik mühərrikləri), nüvə reaktorunun istiliyini çevirən (və ya geotermal enerjidən istifadə etməklə), termodinamik radioizotop generatorları ( Stirlinq mühərriki və ya həmçinin Rankine tsiklindən istifadə etməklə və radioaktiv mənbədən çox istiliyi qəbul edən) yüksək aktivlik) və günəş elektrik stansiyaları termodinamik yanacaq növü yandırılmır, qalan hissəsi isə bir çox hallarda uzaqdan daşınan mövcud enerji resurslarından asılıdır. Dövlətdə mövcud olan istilik mühərriklərinin (ikinci dərəcəli mühərriklər üçün enerjiyə çevrilən, adətən elektrik), yanacaq istehsalı yerlərinin və onun daşınması üçün nəqliyyat infrastrukturunun məcmusuna yanacaq-energetika kompleksi deyilir. İstilik mühərrikləri ikinci dərəcəli mühərriklərdən (elektrik, hidravlik mühərriklər və əsaslardan enerji alan başqalarından) fərqli olaraq birinci dərəcəlidir .
Ostrıy adası
Ostrıy — Şimal Torpağı arxipelaqı ərazisinə daxildir. İnzibati cəhətdən Krasnoyarsk diyarının Taymır Dolqan-Nenes rayonu ərazisinə yerləşir. == Yerləşməsi == Laptevlər dənizini ərazisində, Şimal Torpağı Arxipelaqının şərq hissəsində, Axmatov körfəzinin şimal-şərqində yerləşir. Bolşevik adasında yerləşən Dalnı burnundan 1 km aralıda yerləşir. Ostrıy adasının ətrafında Şimal Torpağına daxil iki ada vardır: Cənub adası (700 m) və Nizkiy adası (1,3 km). Ada uzunsov formaya malikdir və 300 metrən artıq məsafədə uzanır. Adada seçilən yüksəklik yoxdur.
İstili (Sərab)
İstili (fars. اسطلو‎) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 304 nəfər yaşayır (62 ailə).
Xüsusi istilik tutumu
Xüsusi istilik tutumu —Ədədi qiymətcə 1kq kütləli maddəni 1K və ya 1°C qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarına bərabər olan fiziki kəmiyyət. Xüsusi istilik tutumu- kiçik "c" hərfi ilə işarə olunur. Xüsusi istilik tutumu- maddənin enerji uddma qabiliyyətini xarakterizə edir. c=Q/mΔt Q=cmΔt Q-istilik miqdarı c-xüsusi istilik miqdarı Δt - (t2-t1) tempratur dəyişməsi m - maddənin kütləsi Burada Q-istilik miqdarı, Δt-temperatur dəyişməsi, m-isə cismin kütləsidir. “c”-nin BS-də vahidi kiloqram kelvində couldur: [c]=[Q]/[m][ΔT] =1C/1kq*1K=1C/kq*K/1m2/K*san2 Xüsusi istilik tutumu yalnız maddənin növündən və aqreqat halından asılıdır. Suyun istilik tutumu 4200 C/kq*K-dir, bu göstərir ki, 1kq suyu qızdırmaq üçün ona 4200 C istilik miqdarı vemək lazımdır. Buzun xüsusi istilik tutumu suyun 2100 C/kq*K-dir. Dəmir maddələrin xüsusi istilik tutumu daha az olduğu üçün onlar daha az istilik miqdarı tələb edir. Məsələn: Mis(400 C), Qızıl (130 C) və s.
Xüsusi ərimə istiliyi
Xüsusi ərimə istiliyi — ərimə temperaturunda kütləsi 1 kq olan bərk kristal maddəni mayeyə çevirmək üçün lazım olan istilik miqdarına deyilir, λ=Q/m. Burada λ - xüsusi ərimə istiliyi, Q - istilik miqdarı, m - maddənin kütləsidir. BS-də ölçü vahidi 1 C\kq-dır. Xüsusi ərimə istiliyi maddənin növündən asılıdır. Ərimə nöqtəsi bərk və ya duru maddənin bəlli bir isti və ya soyuqluğa yetşəndə duru yada bərk bir maddəyə dönməsinə deyilir. Ərimə nöqtəsi ən məşhur olan maddə sudur. Xüsusi kristallaşma istiliyi - bərkimə temperaturunda 1 kq maddənin kristallaşması zamanı ayrılan istiliyə deyilir. İşarə olunması ,qiyməti və ölçü vahidi xüsusi ərimə istiliyi ilə eynidir. Maddənin bərk kristal halı daxili enerjinin minimumuna uyğundur. Kristala istilik verdikcə onun temperaturu yüksəlir.
İstilik elektrik stansiyası
İstilik elektrik stansiyası (İES) ― üzvi yanacağın (neft, qaz, daş kömür, biokütlə və s.) enerjisini elektrik enerjisinə çevirən elektrik stansiyadır. == İstilik elektrik stansiyaların tipləri == İES-lər aşağıdakı amillərə görə bir-birindən fərqlənirlər. === Buraxılan enerjiyə görə === Bu əlamətə görə İES-lər kondensasiyalı elektrik stansiyası (KES) və istilik elektrik mərkəzlərinə (İEM) ayrılırlar. KES-lərdə kondensasiyalı turbinlər qoyulur və ancaq elektrik enerjisi istehsal edirlər. KES-lərdən fərqli olaraq İEM-lər tələbatçıları həm elektrik enerjisi, həm də ki, istilik enerjisi (buxar və isti su) ilə təmin edirlər. Belə stansiyalarda təzyiqə görə tənzimləmə ayrımı olan kondensasiyalı turbinlər və yaxud da əks təzyiqli turbinlər qoyulur. İstilik tələbatına görə İEM-lər sənaye tipli, istiləşdirmə tipli və sənaye-istiləşdirmə tipli istilik elektrik mərkəzlərinə ayrılırlar. İES-lərdə istehsal olunan elektrik enerjisinin təxminən 2/3 hissəsi KES-lərdə və 1/3 hissəsi isə İEM-lərdə hasil edilir. === İES-lərdə qoyulan turbinlərin tiplərinə görə === Bu əlamətə görə İES-lər buxar turbinli, qaz turbinli və buxar-qaz turbinli stansiyalara ayrılırlar. Buxar turbinli stansiyalardakı turbinlərin gücü 150 (160), 200 (210), 300, 500, 800 və 1200 MVt olur.
Kainatın istilik ölümü
Kainatın istilik ölümü, həmçinin Böyük Donma (ing. Big Freeze) — termodinamikanın ikinci qanununun bütün Kainata ekstrapolyasiyası əsasında 1865-ci ildə alman fizik Rudolf Klauzius tərəfindən irəli sürülmüş fərziyyə. Klauziusun fikrincə, zaman keçdikcə kainat nəhayət termodinamik tarazlıq vəziyyətinə və ya “termal ölüm” (istənilən qapalı termodinamik sistemin son vəziyyətini təsvir edən termin) vəziyyətinə gəlməlidir. Əgər Kainat düz və ya açıqdırsa, o, əbədi olaraq genişlənəcək və belə bir təkamül nəticəsində onun “istilik ölümü” vəziyyətinə çatacağı gözlənilir. Əgər kosmoloji konstant müsbət olarsa, son müşahidələrin göstərdiyi kimi, kainat sonda maksimal entropiya vəziyyətinə yaxınlaşacaq..
Adam stili
Adam stili (və ya Adamesk və "Adam qardaşlarının üslubu") — 18-ci əsrə aid neoklassik interyer dizaynı və memarlıq stili. Şotlandiyalı üç qardaş, Con Adam (1721-1792), Robert Adam (1728-1792) və Ceyms Adam (1732-1794) tərəfindən tətbiq olunmuşdur. Onlardan son ikisi bu sahədə daha məşhur idilər. Adam qardaşları, ilk dəfə olaraq memarlıq və interyer üçün kompleks stil təklif etmişdilər: divarlar, tavanlar, kaminlər, mebellər, çilçıraqlar və xalçalar Adam qardaşları tərəfindən vahid ortaq sxem əsasında hazırlanırdı. Əksər hallarda, səhvən "Adams stili" adı ilə tanınsa da, bu memarlıq və mebel stili üçün düzgün termin "Adam qardaşlarının üslubu"dur (ing. Style of the Adam Brothers). Adam stili 1760-cı illərin sonlarından etibarən 18-ci əsr İngiltərə, Şotlandiya və Rusiyasında ali və orta təbəqəyə aid iqamətgahlarda və İstiqlal müharibəsindən sonra ABŞ-də özünə yer tapdı. Rusiyada bu stil şotland memarı Çarlz Kameron tərəfindən təqdim edilmişdi, ABŞ-də isə Federal stil adı ilə tanınmağa başladı və fərqli xüsusiyyətlər qazandı. 1795-ci ildən etibarən Adam stili Regent stili və fransız ampir stili ilə əvəz olundu. == Təsirlənib == Adam stili əsasən aşağıdakılardan təsirlənmişdir: Qazıntılar zamanı yenicə tapılan Qədim Roma dövrünə aid Pompeya və Herkulanum şəhərlərindəki freskalar və divar rəsmləri; Qazıntılar zamanı tapılan çoxsaylı qara və qırmızı etrusk yunan vazaları; Britaniyada Ceyms Stüart və Nikolas Revetin 1762-ci ildə nəşr olunan "Afina qədimlikləri" kitabından və digər bu kimi nəşrlərdən məlum olan klassik yunan memarlığı.
Arxitektura stili
Memarlıq üslubu — memarlıq xüsusiyyətlərin və əlamətlərinin məcmusudur. Memarlıq üslubunu, müəyyən dövrün və yerin xarakterik xüsusiyyətləri, funksional, konstruktiv və incəsənət tərəflərinin fərqliliyi formalaşdırır və onun ikişafı iqlim, dini və mədəni amillərdən asılıdır. Memarlığın inkişafı zamandan birbaşa asılı olmasına baxmayaraq, həmişə üslublar ardıcıllıqla dəyişmir. Müəyyən dövrlərdə, fərqli üslubların eyni zamanda mövcudluğu tarixdə müşahidə olunmuşdur (məsələn, barokko və klassisizm, modern və eklektika, funksionalizm, konstruktivizm və ar-deko).
Tyudor stili
Tüdor stili — York sülaləsi əvəz edən Tüdorlar İngiltərəni 1485–1603-cü illərdə idarə edib. Bu dövrdə meydana gələn memarlıq stili, binaların təsvirini əsaslı şəkildə dəyişərək yeni səviyyəyə gətirdi. Bu stildə tikilmiş bəzi evlər, dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Tüdor stili üçün xarakterik cəhətlər — qara tirlər və ağ divar panelləridir. Bu, memarların seçimi deyildi, hər şeyi inşaatçıların seçdiyi materiallar müəyyən edirdi. XV–XVI əsrlərdə bütün İngiltərə meşə ilə əhatə olunmuşdu, buna görə də ağac, həmçinin gil tapmaq çətin deyildi. Alternativ olaraq bəzi evlərdə kərpicdən istifadə edirdilər, lakin binanın həndəsi quruluşunu müəyyən edən tirlər yenə də qalırdı. Sauthemptonda yerləşən Tüdorlar memarlıq muzeyi bu stilin səciyyəvi əlamətlərini nümayiş etdirir: yuxarı mərtəbələr aşağı mərtəbənin sərhədindən kənara çıxır, pəncərə və qapı girişləri yastı tağlarla bəzədilib. Nisbətən sadə fasad, interyerin detalları ilə kontrastdadır. XIX əsrin sonlarında Tüdorlar öz intibah dövrünü yaşadılar.
Tüdor stili
Tüdor stili — York sülaləsi əvəz edən Tüdorlar İngiltərəni 1485–1603-cü illərdə idarə edib. Bu dövrdə meydana gələn memarlıq stili, binaların təsvirini əsaslı şəkildə dəyişərək yeni səviyyəyə gətirdi. Bu stildə tikilmiş bəzi evlər, dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Tüdor stili üçün xarakterik cəhətlər — qara tirlər və ağ divar panelləridir. Bu, memarların seçimi deyildi, hər şeyi inşaatçıların seçdiyi materiallar müəyyən edirdi. XV–XVI əsrlərdə bütün İngiltərə meşə ilə əhatə olunmuşdu, buna görə də ağac, həmçinin gil tapmaq çətin deyildi. Alternativ olaraq bəzi evlərdə kərpicdən istifadə edirdilər, lakin binanın həndəsi quruluşunu müəyyən edən tirlər yenə də qalırdı. Sauthemptonda yerləşən Tüdorlar memarlıq muzeyi bu stilin səciyyəvi əlamətlərini nümayiş etdirir: yuxarı mərtəbələr aşağı mərtəbənin sərhədindən kənara çıxır, pəncərə və qapı girişləri yastı tağlarla bəzədilib. Nisbətən sadə fasad, interyerin detalları ilə kontrastdadır. XIX əsrin sonlarında Tüdorlar öz intibah dövrünü yaşadılar.
Viktorian stili
Viktorian stili — kraliça Viktoriyanın (1837–1901) şərəfinə adlandırılsa da, həmin dövrdə kraliça Anna stili, kral Yakov stili, italyan və neoqotika stilləri yayılmışdı. Bunlardan başqa, memarlar materiallarla eksperimentlər edərək, müxtəlif stillərin elementlərini qarışdırırdılar – məsələn, dik tyudor damları ilə qotik oxvari tağlar. Viktorian stili Avstraliya istisna olmamaqla, bütün Britaniya imperiyasında geniş yayılmışdı. 1885-ci ildə memar Harri Kent, Çarlz B. Feyrfaks üçün, hazırda Sidneydə tarixi abidə sayılan Kaerleon evini layihələndirdi. 45 dərəcə bucaqlıq dam, erker kimi detallar və daş astarlı qırmızı kərpic divarları, vitraj şüşələr və verandanın XIX əsrin ikinci yarısında Avstraliyada yayılmış kraliça Anna stilinə işarə edən çuqun dayaqları tamamlayır. Viktorian stilini yerli xüsusiyyətlərlə adaptasiya etmək asan idi. Bu stilin dəyişkən elementləri var idi və o, müxtəlif miqyaslı və müxtəlif tipli binaların layihəsi üçün uyğun idi. Memarların əvvəlki stillərin konstruktiv məhdudiyyətlərindən yan keçmələri ictimaiyyətin o qədər xoşuna gəldi ki, viktorian dizaynı demək olar ki, universal oldu. San Fransiskoda XIX əsrin ortalarında və ikinci yarısında tikilən viktorian evləri buna nümunə ola bilər. Britaniyalı memarlar, bir qayda olaraq, qırmızı kərpic və ağ daş astardan istifadə etmişdilərsə, onların amerikan kolleqaları bəzi detalları ağ rənglə ayırdılar və onların aralarındakı panelləri müxtəlif rənglərlə boyadılar.