Поиск по словарям.

Ptiçi adası — Oxot dənizində yerləşən ada. Kamçatka yarımadasının qərb sahillərinə yaxın yerləşir. == Coğrafiyası == Ptiçi adası Xayryuzovoy çayının mənsəbindən şimal-qərbdə yerləşir. Ada 0,8 km uzunluğa, 0,35 km enə malikdir. Oxot dənizinin şimal-şərqində Kamçatka yarımadasından 7,6 km qərbdə yerləşir. İnzibati cəhətdən Kamçatka diyarı ərazisinə daxildir. == Tarix == XX əsrin 20-ci illərinə qədər adalarda heç kəs yaşamamışdır. Ancaq sahildə yaşayan itelmenlər tərəfindən tez-tez ziyarət olunurdu. Bu barədə məlumatı V. N. Tyuşov (1897) vermişdir.

Ptiçi — Saxalin adasının cənubunda, Tunayça gölünün mərkəzində yerləşən kiçik ada. İnzibati baxımından Korsakov şəhər dairəsinə daxildir. adada yaşayış yoxdur. Bununla belə tez-tez turist, balıqçı və ovçular tərəfindən ziyarət edilir.

Ptiçi adası — Şantar adaları qrupuna daxil olan ada. Ada materikdən 12 km aralıda qərarlaşır. Uzunluğu 2,5 km, eni isə ən gen hissəsə 1,5 km təşkil edir. Ada ərazisində nəhəng eynəkli təmizçi koloniyası var. Burada Uria lomvia yuva qurur. 1999-cu ildə digər adalarla birlikdə «Şantar adaları» yasaqlığına daxil edilir. 2013-cü ildən isə Şantar Adaları Milli Parkı elan edilmişdir.

Böyük Plini (lat. Plinius Maior); əsl adı Qay Plini Sekund (lat. Gaius Plinius Secundus; ən tezi 23 və ən geci 24[…] – 79[…], Stabie[d], İtaliya[d], Roma imperiyası[…]) — Qədim Roma yazıçısı və filosofu. == Təbiət tarixi == Bir çox yüzilliklər ərzində "Təbiət tarixi" (lat. Naturalis Historia) əsəri avropalıların maddi aləm haqqında aldıqları biliklərin ən mühüm mənbəyi olmuşdur. Əsər 36 kitabdan ibarətdir. Burada Plini kainatın Roma və yunan filosoflarının təssəvvür etdiyi formadakı təsvirini verirdi. Kainatı özünün gördüyü kimi təsvir edirdi. Onun birinci kitabına astronomik və fiziki müşahidələrə dair məlumatlar var idi. Növbəti 4 kitab isə coğrafiyaya aid idi.

Yevgeni Nikolayeviç Ptiçkin (rus.: Евгений Николаевич Птичкин) — rus bəstəkarı, RSFSR-in əməkdar incəsənət xadimi (1978), RSFSR-in xalq artisti (1988). == Həyatı == Yevgeni Ptiçkin 1 iyun 1930-cu ildə Moskvada anadan olmuşdur. 1957-ci ildə Musiqili-pedaqoji institutunun kompozisiya sinfini bitirmişdir. Bir vaxtlar səs rejissoru çalışan Y. Ptiçkin sonralar peşəkar bəstəkara çevrilir. 1960-cı illərin əvvəllərindən kinoda çalışmışdır. Ona ən böyük şöhrəti 1970-ci ildə çəkilmiş "Mənim küçəm" filminə yazdığı mahnı gətirmişdir. Yevgeni Nikolayeviç Ptiçkinin musiqiləri 70-dən artıq bədii və animasiya filmlərində səslənmişdir. Bu mahnıları məşhur müğənnilər – Anna German, İosif Kobzon, Mayya Kristalinskaya, Lüdmila Qurçenko ifa etmişlər. Bəstəkar Yevgeni Nikolayeviç Ptiçkin 28 noyabr 1993-cü ildə doğulduğu Moskva şəhərində vəfat etmişdir.

Cırtdan zirehli (lat. Zaedyus pichiy) — məməlilər sinfinə, zirehlilər fəsiləsinə daxil olan növ. Zaedyus cinsinin yeganə nümayəndəsidir. == Görünüşü == Bədənin uzunluğu 26 ilə 33 sm arasındadır. Bunun 10–14 sm quyruğudur. Təxminən 12 sm hündürlüyə malikdir. Qulaqları 13 mm-dir. Çəkiləri 900 qramdır. Tünd qəhvəyi zirehə və yaxşı inkişaf etmiş pənçələrə malikdir. Təhdid edildikdə zirehli balaca qabığına sıxılır.

Piçay Sundararajan, ən çox tanınan adı ilə Sundar Piçay (10 iyul 1972, Maduray[d], Tamilnad) — hind əsilli amerikan biznes meneceri. O, Alphabet və onun törəmə şirkəti Google-un baş icraçı direktorudur (CEO). Piçay karyerasına materialşünas olaraq başlayıb. McKinsey & Company menecment konsaltinq firmasında qısa müddətdə işlədikdən sonra 2004-cü ildə Google-a qoşuldu və burada Google Chrome və ChromeOS daxil olmaqla, Google-un müştəri proqram məhsulları dəsti üçün məhsulun idarə edilməsi və innovasiya səylərinə rəhbərlik edirdi, həmçinin Google Drive-da böyük məsuliyyət daşıyırdı. Bundan əlavə, o, Gmail və Google Maps kimi digər proqramların tərtibatına nəzarət etməyə davam edirdi. 2010-cu ildə Piçay həmçinin Google-un yeni video kodeksi olan VP8-in açıq mənbə olduğunu elan etdi və yeni video formatı olan WebM-i təqdim etdi. Chromebook 2012-ci ildə buraxıldı. 2013-cü ildə Piçay Android-i öz nəzarət etdiyi Google məhsulları siyahısına əlavə etdi. Piçay, əvvəllər CEO Larri Peyc tərəfindən baş məhsul rəhbəri təyin edildikdən sonra 10 avqust 2015-ci ildə Google-un növbəti CEO-su olmaq üçün seçildi. 24 oktyabr 2015-ci ildə Google şirkətlər ailəsi üçün yeni holdinq şirkəti olan Alphabet-in formalaşması başa çatdıqdan sonra yeni vəzifəyə qədəm qoydu.

Utiçi adası — Şantar adaları qrupuna daxil olan kiçik ada. Böyük Şantar adasında yerləşən Radujnı burnundan 8 km aralıda yerləşir. Adanın uzunluğu 2,5 km, eni isə 500 m təşkil edir. Ada ərazisində Şantar adaları arasında ən böyük eynəkli təmizçi koloniyası vardır. 1991-92-ci illər ərzində 17500 çüt quş qeydə alınmışdır. Suiti yerləşim yerləri vardır. 1999-cu ildə digər adalarla birlikdə «Şantar adaları» yasaqlığına daxil edilir. 2013-cü ildən isə Şantar Adaları Milli Parkı elan edilmişdir.

Volodimir Viktoroviç Tixiy (ukr. Володимир Вікторович Тихий; 25 fevral 1970, Çervonoqrad[d], Lvov vilayəti, Ukrayna SSR, SSRİ) — Ukrayna kinorejissoru, ssenaristi və prodüseri . Sənədli və bədii filmlər çəkir. O, Ukrayna Kinematoqrafçılar İttifaqının üzvüdür, eləcə də, Ləyaqət inqilabı haqqında bir sıra tarixi və sənədli filmlərə görə 2018-ci ildə Taras Şevçenko adına Ukrayna Milli Mükafatının laureatıdır. == Həyatı == Volodimir 25 fevral 1970-ci ildə Lvov vilayətinin Çervonoqrad şəhərində anadan olmuşdur. Liseyi bitirdikdən sonra Volodimir 1987-ci ildə Çervonoqrad Mədənçilik Texnikumuna daxil olmuşdur. 1989–1991-ci illərdə Sovet ordusunun tərkibində olmuş, Belarusda dəniz aviasiyasına xidmət göstərmişdir. Daha sonra 1992-ci ildə Karpenko-Kari adına Kiyev Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun rejissorluq fakültəsinə daxil olmuş, 1997-ci ildə məzun olmuşdur. O, "Studio 1+1" və "Danapris-Film" kimi telestudiyalarda işləmiş və Verka Serduçka ilə həmin dövrün məşhur olan bir verilişin rejissoru olmuşdur. Daha sonra telefilm və teleseriallar rejissorluğuna başlamışdır.

Atıcı (ing. shooter) — ABŞ-nin USA Network kanalında 15 Noyabr 2016-cı ildən etibarən yayınlanmağa başlanan serial. Serialın rejissoru John Hlavn eyni zamanda ssenarisini də qələmə almışdır. Teleserial, Stephen Hunter'ın 1993-ci ildə çıxan Point of Impact adlı gərginlik romanından uyğunlaşdırılmışdır. 2007 istehsalı eyni adlı filmdən də ilhamlanan dizi, böyük bir maraqla izlənilir. Serialın inzibati prodüserliyini Shooter filmində baş rolda olan məşhur aktyor Mark Wahlberg boynuna götürmüşdür. == Süjet == Shooter dizisi Vyetnam müharibəsində tapşırıq alan snayper Bob Lee Swagger xarakterini mərkəzə almışdır. Bu xarakter eyni zamanda gerçək həyatda Vyetnam Döyüşünə qatılan və uzun məsafəli müvəffəqiyyətli atışlarıyla tanınan snayper Carlos Hatchcock'u əks etdirir. Keçmişini geridə buraxmaq istəyən Bob, sakit bir qəsəbədə sıravi bir həyat sürməkdədir. Ancaq onun üçün son bir vəzifə daha vardır.Tapşırığa qayıtması üçün çağırılan Bob, birdən ABŞ başçısına təşkil edilən bir sui-qəsd tələsinin içinə düşər.

Birinci şəxs atıcı və ya 3D-shooter — Kompüter oyununda janr, ilk tam üçölçülü birinci şəxs tərəfindən atışı (şuter) janrı. Janrın adı 3D üçölçülü qrafik ilə "shooter" (atıcı) ifadələrinin qarışığından yaranmışdır. Son zamanlar "şuter" ifadəsi kompüter oyunlarının janrını dəqiq göstərmək üçün daha tez-tez istifadə edilir. == Ümumi prinsiplər == Oyunçu üçölçülü fəzada olur və müəyyən hərəkət azadlığına malikdir. Tutaq ki, müəyyən məhdudiyyət çərçivəsində olan labirint vardır ki, bu labirintdə düşmənlər, müttəfiqlər və neytral qüvvələr yerləşmişlər. == Oyun prosesi == Oyun zamanı istifadəçi kifayət qədər düşmən məhv etməlidir. Bunun üçün personaja (istifadəçiyə) müxtəlif silahlar təklif olunur. 3D-atıcı və ya Birinci-şəxs atıcı janrı digər janrlara nisbətən qrafik sistemlərə, daha doğrusu kadr tezliyinə (saniyədə kadrların sayı) daha həssasdırlar. Oyun zamanı saniyədə 30 kadr tələb olunur .

Birinci şəxs atıcı və ya 3D-shooter — Kompüter oyununda janr, ilk tam üçölçülü birinci şəxs tərəfindən atışı (şuter) janrı. Janrın adı 3D üçölçülü qrafik ilə "shooter" (atıcı) ifadələrinin qarışığından yaranmışdır. Son zamanlar "şuter" ifadəsi kompüter oyunlarının janrını dəqiq göstərmək üçün daha tez-tez istifadə edilir. == Ümumi prinsiplər == Oyunçu üçölçülü fəzada olur və müəyyən hərəkət azadlığına malikdir. Tutaq ki, müəyyən məhdudiyyət çərçivəsində olan labirint vardır ki, bu labirintdə düşmənlər, müttəfiqlər və neytral qüvvələr yerləşmişlər. == Oyun prosesi == Oyun zamanı istifadəçi kifayət qədər düşmən məhv etməlidir. Bunun üçün personaja (istifadəçiyə) müxtəlif silahlar təklif olunur. 3D-atıcı və ya Birinci-şəxs atıcı janrı digər janrlara nisbətən qrafik sistemlərə, daha doğrusu kadr tezliyinə (saniyədə kadrların sayı) daha həssasdırlar. Oyun zamanı saniyədə 30 kadr tələb olunur .

Üçüncü şəxs atıcı (ing. Third-person shooter, TPS) — oyunçu tərəfindən idarə olunan personajın ekranda göründüyü və geympleyin əsas hissəsi atışlardan ibarət olduğu videooyun janrı, üçölçülü atıcı oyun növü. Bu halda, virtual kamera, bir qayda olaraq, personajın arxasında yerləşir. == Tərifi == Üçüncü şəxs atıcı atıcılıq üzərində strukturlaşmış və oyunçunun burada idarə etdiyi personajı üçüncü şəxs baxış bucağında gördüyü videooyundur. Üçüncü şəxs atıcılar immersiya baxımından birinci şəxs atıcılara analoqdur.

388-ci atıcı diviziya — Böyük Vətən Müharibəsi və Sovet-yapon müharibələri dövründə SSRİ-nin hərbi birləşməsi. == Tarixi == 12 sentyabr 1944-cü ildə 6-cı tank ordusunun tərkibində yaradılıb. Korsun-Şevçenkov (24 yanvar-17 fevral 1944), Umman-Botoşan (5 mart-17 aprel), Yassı-Kişinyov (20–29 avqust 1944) əməliyyatlarında iştirak edib. 9 avqust 1945-ci ildə 388-ci zenit-artilleriya qvardiya polkuna cevrilib.

402-cı Azərbaycan atıcı diviziyası — İkinci Dünya Müharibəsi illərində Azərbaycan SSR-də yaradılan SSRİ Silahlı Qüvvələrinin tərkibində hərbi birləşmə. == Tarixi == === Yaranması === Diviziya Xalq Müdafiə Komissarlığının 11 avqust 1941-ci il tarixli göstərişi əsasında yaradılmışdı. Hərbi birləşmənin yaranma müddəti sentyabrın 15-nə təyin edilmişdi. 1941-ci il avqustun 26-da Zaqafqaziya Cəbhəsinin komandanı 402-ci Piyada Diviziyasının yaradılması haqqında direktiv imzaladı. Avqustun 28-də Azərbaycan SSR-də Xankəndi (o vaxt Stepanakert) şəhərində diviziyanın yaradılması başladı. İrana getmədən əvvəl bölmənin şəxsi heyəti: Zabitlər: 1295 nəfər Kiçik zabit heyəti: 1088 nəfər Sıravi heyət: 8104 nəfər Diviziyanın tərkibi 9400 döyüşçüdən ibarət idi. Şəxsi heyətin 90% -ni milliyyətcə azərbaycanlılar təşkil edirdi. Diviziya 4095 tüfəng, 1330 pulemyot, 197 yüngül pulemyot, 40 dəzgah pulemyotu, 205 tank əleyhinə tüfəng, 295 silah, 197 minaatan, 83 maşın və digər növ hərbi texnika və nəqliyyat vasitələri ilə silahlanmışdır. == Heyəti == 833-cü atıcı alayı 838-cu atıcı alayı 840-cı atıcı alayı 960-cı artilleriya alayı Ayrıca təlim-atıcı batalyonu 184-cü fərdi tank əleyhinə (özüyeriyən artilleriya) divizionu 188-ci zenit batalyonu (11.12.42-ci ilə qədər) 672-ci minaatan batalyonu (30.11.42-ci ilə qədər) 459-cu kəşfiyyat rotası 678-ci fərdi sapyor batalyonu 848-ci fərdi kommunikasiya batalyonu (697-ci ayrı rabitə rotası) 482-ci tibb-sanitar batalyonu 475-ci fərdi kimya müdafiə rotası 512-ci avtonəqliyyat rotası 247-ci sahə çörəkxanası 822-ci diviziya baytar tibb məntəqəsi 1456-ci sahə poçt stansiyası Dövlət bankının 304-cü sahə bilet şöbəsi == Döyüş yolu == 1941-ci ilin oktyabrından 1942-ci ilin aprelinə qədər nəqliyyatın təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə "cənub marşrutu" ilə silah tədarüküylə bağlı Sovet-İngiltərə və Sovet-İran müqavilələrindən sonra dviziya İrana soxulmaqda iştirak edir. 1942-ci ilin may ayında hərbi birləşmə Naxçıvan Muxtar Respublikasına köçürüldü.

416-cı atıcı diviziya (rus. 416-я стрелковая Таганрогская Краснознамённая Ордена Суворова дивизия) — Böyük Vətən müharibəsində hərbi birləşmə. == Tarixi == === Yaranması === Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin komandanlığının əmrinə əsasən 1942-ci ilin 22 fevral tarixdən Azərbaycan SSR-in Ucar rayonunda 416-cı atıcı diviziyanın formalaşdırılmasına başlanılmışdır. 1054-cü və 1374-cü alay Ağdamda, 1373-cü alay Göyçayda, 1368-ci alay Sumqayıtda yaradılmışdır. Həmin ilin martın 22-də diviziyanın şəxsi heyəti hərbi andiçmə mərasimində iştirak edib. Diviziyanın heyətinə 11,050 azərbaycanlı, 291 rus, 225 erməni, 110 gürcü, 99 ukraynalı, 72 tatar, 28 yəhudi, 23 belarus, eləcə də digər millətlərin hərbi qulluqçuları daxil idi. Bölmə 5156 tüfəng, 1022 avtomat, 167 əl pulemyotu, 50 ağır pulemyot, 217 tank əleyhinə tüfəng, 308 ədəd top, 181 minaatan, 65 avtomobil ilə silahlanmışdır. == Heyəti == 1368-cı atıcı alayı 1373-cü atıcı alayı 1374-cü atıcı alayı 1054-cü artilleriya alayı 444-cü fərdi tank əleyhinə (özüyeriyən artilleriya) diviziyası 222-ci fərdi kəşfiyyat rotası 348-ci fərdi sapyor batalyonu 921-ci fərdi kommunikasiya batalyonu (337-ci ayrı rabitə rotası) 519-cu tibb-sanitar batalyonu 223-cü fərdi kimya müdafiə rotası 569-cu avtonəqliyyat rotası 480-ci sahə çörəkxanası 584-cü diviziya baytar tibb məntəqəsi 1868-ci sahə poçt stansiyası Milli bankın 1185-ci sahə bilet şöbəsi === Tabeliyi === === Diviziyanın komandirləri === 15.03.1942–06.07.1942 — polkovnik Semyon Storojilov 7.07.1942–14.10.1942 — polkovnik Vasiliy Maslov 15.10.1942–19.11.1942 — polkovnik Tərlan Əliyarbəyov 20.11.1942–19.12.1942 — polkovnik Mark Karakoz 20.12.1942 — ??.04.1946 — polkovnik, 01.09.1943-cü ildən general-mayor Dmitriy Sızranov === Mükafatlar və adları === === Məşhur döyüşçüləri və bölmə komandirləri === === Maraqlı faktlar === Diviziyanın heyətində Birinci Dünya müharibəsi və Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin veteranı Kamil Qasımov döyüşüb. Diviziyanın heyətində Sovet yazıçısı və ədəbiyyatşünası Vitaliy Zakrutkin döyüşüb. === İrsi === == İstinadlar == == Diviziyanın formalaşdırılması == Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin komandanlığının əmrinə əsasən 1942-ci ilin 22 fevral tarixdən Azərbaycan SSR-in Ucar rayonunda 416-cı milli diviziyanın formalaşdırılmasına başlanılmışdır.

907-ci atıcı alay — SSRİ-nin Böyük Vətən Müharibəsində iştirak etmiş hərbi hissəsi. 244-cü atıcı diviziyanın tərkibində idi. == Yaranma tarixi == SSRİ Mülki Məcəlləsinin Baş Qərargahının 29 iyun 1941-ci il tarixli 00100 nömrəli "NKVD qoşunlarının şəxsi heyətindən atıcı və mexanikləşdirilmiş diviziyaların formalaşdırılması haqqında" əmrinə uyğun olaraq, Lavrenti Beriyaya 15 yeni hərbi hissənin formalaşdırılması tapşırığı verilmişdi. Alay müharibənin ilk aylarında Dmitrov şəhərində yaradılmışdı və 1941-ci ilin iyulunda 244-cü diviziyanın tərkibində cəbhəyə göndərildi.

Active Shooter, Revived Games və Acid Publishing Group adları altında işləyən rus video oyun tərtibatçısı Anton Makarevskiy və naşir Ata Berdyev tərəfindən hazırlanmış birinci şəxs atıcı video oyunudur. İlk dəfə 6 iyun 2018-ci ildə Steam platforması vasitəsilə buraxılması planlaşdırılırdı. Valve naşiri platformadan çıxardıqdan sonra, tərtibatçı oyunu müstəqil olaraq erkən giriş adı olaraq buraxdı. == Gameplay == Oyun məktəbdəki atışmanı təsvir edir və oyunçulara aktiv atıcı (başlıq ekranında "hücumçu" kimi xatırlanır), insidentə cavab verən SWAT üzvü və ya münaqişədən qaçmağı seçə bilən mülki şəxs rolunu öz üzərinə götürməyə imkan verir və ya atıcı ilə vuruşur. Hücumçu kimi oyunçular silah, qumbara və ya bıçaqla hücum etməyi seçə bilir. Həmçinin mülki, mühafizəçi və polis ölümlərinin sayı ekranda hesablanır. == Arqument == Active Shooter, 2018-ci ilin may ayında Steam səhifəsi dərc edildikdən sonra mübahisələrə səbəb oldu, Stounman Duqlas Liseyinin atışma qurbanlarının valideynləri oyuna qarşı onlayn kampaniya apardılar. Oyun ləğv edilənə qədər onlayn petisiya 100.000 imza toplamışdı. Daha sonra 2018-ci ilin iyun ayında PayPal, oyunun onların Məqbul İstifadə Siyasətini pozduğunu əsas gətirərək, Acid Software hesabını bağladı. Indiegogo da eyni vaxtda xidmətlərindən titulunu itirdi.

396-cı milli atıcı diviziya — II Dünya müharibəsi illərində təşkil olunmuş milli atıcı diviziya. 396-cı atıcı diviziya 1941-ci ilin avqustunda İranda 44-cü ordunun tərkibində olmuşdur. Həmin ilin sonunda diviziya respublikanın Quba bölgəsinə gətirilmiş və Şimali Qafqaza göndərilmək üçün hazırlanırdı. Diviziyanın ilk komandiri Q.Korçakov, komandir müavini polkovnik Əsədullayev: komissarı polkovnik Xavər Vəliyev olmuşdur. Diviziyanın şəxsi heyətinin əksəriyyəti azərbaycanlılardan ibarət idi. 1941-ci ilin son günlərində diviziya Krım yarımadasına desant yolu ilə göndərildi və 51-ci Ordunun tərkibinə daxil edildi. 396-cı diviziyanın tərkibində 803-cü, 816-cı, 819-cu atıcı alayları və 957-ci artilleriya alayı (komandir Musa Heybətov) olmuşdur. Digər alayların komandirləri isə polkovnik Abdullayev və polkovnik Əsədullayev idi. 1942-ci ilin may döyüşləri ərəfəsində Krımda 44-cü, 47-ci və 51-ci Sovet Orduları yerləşdirilmişdi. Mayın 7-də faşist ordusunun genişmiqyaslı hücumları nəticəsində 44-cü Sovet Ordusu hissələri böyük itki ilə geri çəkilməyə məcbur oldular.

416-cı atıcı diviziya (rus. 416-я стрелковая Таганрогская Краснознамённая Ордена Суворова дивизия) — Böyük Vətən müharibəsində hərbi birləşmə. == Tarixi == === Yaranması === Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin komandanlığının əmrinə əsasən 1942-ci ilin 22 fevral tarixdən Azərbaycan SSR-in Ucar rayonunda 416-cı atıcı diviziyanın formalaşdırılmasına başlanılmışdır. 1054-cü və 1374-cü alay Ağdamda, 1373-cü alay Göyçayda, 1368-ci alay Sumqayıtda yaradılmışdır. Həmin ilin martın 22-də diviziyanın şəxsi heyəti hərbi andiçmə mərasimində iştirak edib. Diviziyanın heyətinə 11,050 azərbaycanlı, 291 rus, 225 erməni, 110 gürcü, 99 ukraynalı, 72 tatar, 28 yəhudi, 23 belarus, eləcə də digər millətlərin hərbi qulluqçuları daxil idi. Bölmə 5156 tüfəng, 1022 avtomat, 167 əl pulemyotu, 50 ağır pulemyot, 217 tank əleyhinə tüfəng, 308 ədəd top, 181 minaatan, 65 avtomobil ilə silahlanmışdır. == Heyəti == 1368-cı atıcı alayı 1373-cü atıcı alayı 1374-cü atıcı alayı 1054-cü artilleriya alayı 444-cü fərdi tank əleyhinə (özüyeriyən artilleriya) diviziyası 222-ci fərdi kəşfiyyat rotası 348-ci fərdi sapyor batalyonu 921-ci fərdi kommunikasiya batalyonu (337-ci ayrı rabitə rotası) 519-cu tibb-sanitar batalyonu 223-cü fərdi kimya müdafiə rotası 569-cu avtonəqliyyat rotası 480-ci sahə çörəkxanası 584-cü diviziya baytar tibb məntəqəsi 1868-ci sahə poçt stansiyası Milli bankın 1185-ci sahə bilet şöbəsi === Tabeliyi === === Diviziyanın komandirləri === 15.03.1942–06.07.1942 — polkovnik Semyon Storojilov 7.07.1942–14.10.1942 — polkovnik Vasiliy Maslov 15.10.1942–19.11.1942 — polkovnik Tərlan Əliyarbəyov 20.11.1942–19.12.1942 — polkovnik Mark Karakoz 20.12.1942 — ??.04.1946 — polkovnik, 01.09.1943-cü ildən general-mayor Dmitriy Sızranov === Mükafatlar və adları === === Məşhur döyüşçüləri və bölmə komandirləri === === Maraqlı faktlar === Diviziyanın heyətində Birinci Dünya müharibəsi və Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin veteranı Kamil Qasımov döyüşüb. Diviziyanın heyətində Sovet yazıçısı və ədəbiyyatşünası Vitaliy Zakrutkin döyüşüb. === İrsi === == İstinadlar == == Diviziyanın formalaşdırılması == Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin komandanlığının əmrinə əsasən 1942-ci ilin 22 fevral tarixdən Azərbaycan SSR-in Ucar rayonunda 416-cı milli diviziyanın formalaşdırılmasına başlanılmışdır.

811 saylı Laçın dağ-atıcı alayı və yaxud Laçın alayı — Qarabağ müharibəsində Laçın rayonunda dislokasiya olunmuş hərbi hissə. 27 mart 1992-ci il tarixində Laçın ərazi özünümüdafiə batalyonunun bazasında yaradılıb. 30 aprel 1992-ci il tarixinə kimi mövcud olmuş hərbi hissənin komandiri Arif Paşa, qərargah rəisi Rafiq Nağıyev olub. 811 saylı Laçın alayı Laçının işğalından 18 gün əvvəl 1992-ci il aprelin 30-da müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin 0151 saylı əmri ilə ləğv edilərək 704 saylı briqadanın komandiri, ərazi üzrə məsul komendant Elbrus Orucova tabe etdirilib. Rəhim Qazıyev alayın ləğvi barədə bunları deyir: Arif Paşanın bildirdiyinə görə alayın de-yure ləğvindən sonra da fəaliyyətlərini davam etdirmişlər.

223-cü Qırmızı Bayraqlı Belqrad diviziyası — İkinci Dünya Müharibəsi illərində SSRİ Silahlı Qüvvələrinin tərkibində milli Azərbaycan hərbi birləşməsi. == Tarixi == SSRİ Dövlət Müdafiə Komitəsinin 1941-ci il oktyabrın 14-də 0104 nömrəli əmri ilə Zaqafqaziya Cəbhəsində 14 oktyabr 1941-ci il 795ss nömrəli qərarı ilə arxa cəbhə hissələrinin şəxsi heyətindən (168-ci ehtiyat atıcı alayı əsasında) yaradılmışdır. Əvvəlcə hərbi birləşmə Sumqayıtda yerləşmişdi. Diviziyanın şəxsi heyətinin komplektləşməsi Azərbaycan SSR ərazisində Quba — Sarvan — Çarxı — Qusar — Dəvəçi rayonlarında aparılmışdır. Baş Qərargahın 2 yanvar 1942-ci il tarixli 170005 nömrəli göstərişi ilə Mahaçqala bölgəsinə yeridilmişdir. === Qafqaz cəbhəsi === SSRİ Dövlət Müdafiə Komitəsinin 03.03.1942-ci il tarixli Org / 2/534 göstərişi ilə Azərbaycan milli diviziyasına çevrilmişdir. 05.15.1942-ci ildə müntəzəm ordu tərkibinə (Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin cəbhəyə çevrilməsi ilə) daxil oldu. Baş Qərargahın 06.07.1942-ci il tarixli 170441 nömrəli direktivi əsasında Bakı istiqamətini müdafiə etmək üçün Mahaçqala rayonu ərazisinə yerləşdirilən 44-cü Ordunun sərəncamına verildi. Baş Qərargahın 07.30.1942-ci il tarixli 170536 nömrəli göstərişi ilə diviziya Dərbənd və Samur mövqelərini, 09.09.1942-ci il tarixli 170628 nömrəli göstərişlə isə Terekin cənub sahili boyunca müdafiə mövqeləri tutdu. 1942-ci il sentyabrın 16-da 44-cü Ordunun komandanı general-mayor İ. Petrov diviziyada olarkən komandir polkovnik Heybət Heybətova və alay komissarı Ə. Məmmədova 100–110 km-lik yürüş üçün hazırlıqlara başlamağı əmr etdi.

Serqo Orjonikidze adına Suvorov Ordenli Qırmızı Bayraqlı 77-ci atıcı Simferopol Diviziyası — II Dünya Müharibəsi və müharibədən sonrakı dövrdə SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Azərbaycanda yaradılmış hərbi birləşməsi. == Tarix == Diviziya Azərbaycan SSR-də yaradılmışdır. === Döyüş yolu === Müntəzəm ordunun tərkibində 19 oktyabr 1942-ci ildən 24 yanvar 1944-cü ilədək, 25 fevral 1944-cü ildən 20 may 1944-cü ilədək və 1944-cü il iyulun 1-dən 1945-ci il mayın 9-dək fəaliyyət göstərmişdir. ==== Qafqaz Cəbhəsi ==== 1942-ci il noyabrın 20-də diviziya 58-ci Ordunun tərkibinə daxil edilmiş və dekabrın 31-də dəmir yolu ilə İşyorskaya stansiyası ərazisinə köçürülür. Oradan qısa müddətdə Mozdok, Mineralnıye Vodı, Stavropol, Tixoretskdən Novo-Nikolayevskə qədər 850 km məsafəni əhatə edən 37 günlük yürüşə başladı. 1943-cü il fevralın 14-də sonuncu yaşayış məntəqəsi olan Lebedi uğrunda döyüşə girdi. 1943-cü il fevralın 19-da Lebedi qəsəbəsi tamamilə almanlardan təmizləndi, amma qarşıda yeni bir vəzifə Vasilçenkovo xoturunu almaq dururdu. Fevralın 22-dək davam edən xotor uğrunda gedən döyüşlərdə, şəxsən hücuma rəhbərlik edən diviziya komandiri Anatoli Mixayloviç Kaşkin həlak oldu. 1943-cü il yanvarın 1-dən iyunun 20-dək diviziyada 594 nəfər mükafata layiq görüldü. 1943-cü ilin yaz-yay aylarında diviziya Azərbaycandan 1500 döyüşçü və komandirdən ibarət dəstək aldı.

S.Orjonikidze adına Qırmızı Bayraqlı Suvorov ordenli 77-ci atıcı Simferopol Diviziyasının əsgərlərinə abidə — İkinci Dünya Müharibəsi illərində Krımın azad edilməsində və Sapun dağına hücumda iştirak edən milli 77-ci atıcı diviziyasının azərbaycanlı döyüşçülərinin şərəfinə Sevastopol şəhərində Sapun dağında quraşdırılmış xatirə kompleksi. == Tarixi hadisələr == 1943-cü ilin yaz-yay aylarında milli 77-ci atıcı diviziyası Azərbaycandan 1500 döyüşçü və komandirdən ibarət dəstə ilə möhkəmləndirildi. 1944-cü il aprelin 13-də 77-ci atıcı diviziya Qırmızı Ordunun digər hərbi birləşmələri və hissələri ilə birlikdə minə yaxın nasisti əsir götürərək Simferopolu azad etdi. SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə bu qəhrəmanlığa görə diviziyaya "Simferopol" fəxri adı verildi. Hərbi hissənin 613 döyüşçü və diviziya komandiri SSRİ-nin orden və medallarına layiq görüldü. 1944-cü il mayın 7-də səhər 10.30-da Sovet qoşunları Sapundağ - Karan ərazisinə hücum etdi. Bütün cəbhəboyu qanlı döyüşlər başladı. Döyüş hər xəndək üçün saatlarla davam etdiyi Sapundağı bölgəsində xüsusilə şiddətli idi. Saat 19.30-da 77-ci və 32-ci Qvardiya atıcı diviziyalarının əsgərləri ilk olaraq Sapun dağının zirvəsinə çatdılar. 77-ci diviziyanın döyüşçüsü Əbdüləziz Qurbanov düşmən atəşi altında hücum zamanı zirvəyə çatdı və Sapundağının üstünə Qırmızı Bayraq sancdı.