Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 6 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.1
 
(3 istifadəçi tərəfindən edilmiş 4 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{iş gedir}}
{{Universitet
{{Universitet
|Ad = Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası
|Ad = Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası
|Abreviatura =
|Abreviatura =
|Şəkil = Gimasium-Tiflis.jpg
|Şəkil = Gimasium-Tiflis.jpg
|Şəklin ölçüsü = 300
|Şəklin ölçüsü = 300
|Şəklin izahı = Memar Melnikovun layihəsi əsasında tikilmiş Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binası
|Şəklin izahı = Memar Melnikovun layihəsi əsasında tikilmiş Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binası
|Orijinal ad = {{dil-ka|თბილისის კლასიკური გიმნაზია}}
|Orijinal ad = {{dil-ka|თბილისის კლასიკური გიმნაზია}}
|Beynalxalq adı =
|Beynalxalq adı =
|Əvvəlki adları =
|Əvvəlki adları =
|Şüar =
|Şüar =
|Əsası qoyulub = 1830
|Əsası qoyulub = 1830
|Bağlanıb = 1924
|Bağlanıb = 1924
|Yenidən təşkil olunub =
|Yenidən təşkil olunub =
|Tip = gimnaziya
|Tip = gimnaziya
|Direktor =
|Direktor =
|Tələbə sayı =
|Tələbə sayı =
|Müəllim sayı =
|Müəllim sayı =
|Şəhər = [[Tiflis]]
|Şəhər = [[Tiflis]]
|Ölkə = [[Fayl:Flag of Russia.svg|25px]] [[Rusiya imperiyası]]
|Ölkə = [[Fayl:Flag of Russia.svg|25px]] [[Rusiya imperiyası]]
|Ünvan = [[Tiflis]] Çarskaya küçəsi, Qolovin prospekti (hazırda [[Rustaveli prospekti]])
|Ünvan = [[Tiflis]] Çarskaya küçəsi, Qolovin prospekti (hazırda [[Rustaveli prospekti]])
|Metro =
|Metro =
|Sayt =
|Sayt =
|Vikianbar =
|Vikianbar =
}}
}}
'''Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası''' və ya '''Birinci Tiflis Zadəgan Məktəbi''' ({{dil-ka|თბილისის კლასიკური გიმნაზია}}) — 1804-cü ildə [[Tiflis]] şəhərində qurulan nəcib kişilər məktəbi əsasında yaradılmışdır. Daha sonra bu məktəb 1-ci Tiflis kişi gimnaziyası adlandırıldı. Gimnaziya, kvotalara görə Rusiya imperiyasının ali təhsil müəssisələrinə daxil olan məzunlar hazırlayırdı.
'''Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası''' və ya '''Birinci Tiflis Zadəgan Məktəbi''' ({{dil-ka|თბილისის კლასიკური გიმნაზია}}) — 1804-cü ildə [[Tiflis]] şəhərində qurulan nəcib kişilər məktəbi əsasında yaradılmışdır. Daha sonra bu məktəb 1-ci Tiflis kişi gimnaziyası adlandırıldı. Gimnaziya, kvotalara görə Rusiya imperiyasının ali təhsil müəssisələrinə daxil olan məzunlar hazırlayırdı.

[[Mirzə Fətəli Axundov]] və [[Mirzə Şəfi Vazeh]] gimnaziyada Azərbaycan və fars dili müəllimləri kimi çalışmışdılar. Gimnaziyanın məşhur məzunları arasında [[Əlimərdan bəy Topçubaşov|Əlimərdan bəy Topşubaşov]] və Fətəli bəy Sultanov da olmuşdur.

⚫
1924-cü ildə gimnaziya orta məktəbə çevrilib.


⚫
1924-cü ildə gimnaziya orta məktəbə çevrildi.
== Tarixi ==
== Tarixi ==
[[Fayl:Yet Another Rustaveli Building.jpg|250px|thumb|left|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binasının qarşısı]]
[[Fayl:Yet Another Rustaveli Building.jpg|250px|thumb|left|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binasının qarşısı]]
1827-ci ildə [[Aleksandr Qriboyedov]] o zamankı məktəbin direktoru tərəfindən ona verilən "Tiflis zadəgan məktəbi haqqında məlumat" tərtib etdi. Bu məktub 8 avqust 1803-cü ildə ən yüksək rəsmi şəxs knyaz [[Pavel Sisianov]]a təqdim edildi. Onun tərəfindən təsdiqlənmiş layihəyə görə 21 may 1804-cü ildə Tiflisdə [[Rus dili|rus]] və [[Gürcü dili|gürcü]] dillərinin tədrisi üçün yeni növ məktəb quruldu. 1807-ci ildə, tədris edilən elmlərə əlavə olaraq, [[Alman dili|alman]] və [[Latın dili|latın]] dilləri də öyrənilməyə başlandı. Bundan əlavə, məktəbi bitirənlər təhsilini davam etdirmək üçün xəzinə hesabına Moskva Universiteti Zadəganlar İnternat Məktəbində daxil olmaq hüququ əldə edirdilər.
1827-ci ildə [[Aleksandr Qriboyedov]] o zamankı məktəbin direktoru tərəfindən ona verilən "Tiflis zadəgan məktəbi haqqında məlumat" tərtib etdi. Bu məktub 8 avqust 1803-cü ildə ən yüksək rəsmi şəxs knyaz [[Pavel Sisianov]]a təqdim edildi. Onun tərəfindən təsdiqlənmiş layihəyə görə 21 may 1804-cü ildə Tiflisdə [[Rus dili|rus]] və [[Gürcü dili|gürcü]] dillərinin tədrisi üçün yeni növ məktəb quruldu. 1807-ci ildə, tədris edilən elmlərə əlavə olaraq, [[Alman dili|alman]] və [[Latın dili|latın]] dilləri də öyrənilməyə başlandı. Bundan əlavə, məktəbi bitirənlər təhsilini davam etdirmək üçün xəzinə hesabına Moskva Universiteti Zadəganlar İnternat Məktəbində daxil olmaq hüququ əldə edirdilər.


1818-ci ildə məktəbdə 50-60 şagird təhsil alırdı. 1819-cu ildə məktəb kitabxanası yaradıldı.{{sfn|Тбилисцы|2010|с=3—4}}
1818-ci ildə məktəbdə 50–60 şagird təhsil alırdı. 1819-cu ildə məktəb kitabxanası yaradıldı.{{sfn|Тбилисцы|2010|с=3—4}}


26 il ərzində Tiflis Zadəgan Məktəbi Gürcüstanda yeganə dünyəvi məktəb idi. Bu zaman [[Solomon Dodaşvili]] və [[Dimitri Kipiani]] və [[Giorgi Eristavi]] burada təhsil alırdılar.
26 il ərzində Tiflis Zadəgan Məktəbi Gürcüstanda yeganə dünyəvi məktəb idi. Bu zaman [[Solomon Dodaşvili]] və [[Dimitri Kipiani]] və [[Giorgi Eristavi]] burada təhsil alırdılar.
Sətir 41: Sətir 43:
1820-ci ildə məktəbdə Allahın Qanunu, rus, gürcü, türk (Azərbaycan), erməni, latın və alman dilləri, riyaziyyat, cəbr, həndəsə, Rusiya və Gürcüstanın tarixi, dünya tarixi, ümumi coğrafiya və rəsm dərsləri keçirilirdi.
1820-ci ildə məktəbdə Allahın Qanunu, rus, gürcü, türk (Azərbaycan), erməni, latın və alman dilləri, riyaziyyat, cəbr, həndəsə, Rusiya və Gürcüstanın tarixi, dünya tarixi, ümumi coğrafiya və rəsm dərsləri keçirilirdi.


Gimnaziya yarandığı gündən dərslik və dərsdənkənar ədəbiyyatla yaxşı təmin olunmuşdu. Gimnaziya kitabxanası İdarə Heyəti üzvlərinin xüsusi qayğısı altında idi. Məktəbdə XIX əsrin 80-ci illərinin ortalarında kitab fondu 15766 nüsxə təşkil edirdi. Çoxlu sayda kitablar xarici dillərdə idi; gimnaziyanın [[Leypsiq]]dəki kitab ticarəti şirkəti ilə birbaşa əlaqələri var idi. Bundan əlavə gimnaziya şagirdləri xarici dillərdə tamaşalar hazırlayırdılar. Orta məktəb şagirdlərindən ibarət orkestr mövcud idi. 1850 -ci ildə gürcü teatrının qurucusu Georgi
Gimnaziya yarandığı gündən dərslik və dərsdənkənar ədəbiyyatla yaxşı təmin olunmuşdu. Gimnaziya kitabxanası İdarə Heyəti üzvlərinin xüsusi qayğısı altında idi. Məktəbdə XIX əsrin 80-ci illərinin ortalarında kitab fondu 15766 nüsxə təşkil edirdi. Çoxlu sayda kitablar xarici dillərdə idi; gimnaziyanın [[Leypsiq]]dəki kitab ticarəti şirkəti ilə birbaşa əlaqələri var idi. Bundan əlavə gimnaziya şagirdləri xarici dillərdə tamaşalar hazırlayırdılar. Orta məktəb şagirdlərindən ibarət orkestr mövcud idi. 1850-ci ildə gürcü teatrının qurucusu Georgi
Eristavinin "Bölmə" əsəri ilk dəfə gimnaziyanın səhnəsində nümayiş etdirildi.
Eristavinin "Bölmə" əsəri ilk dəfə gimnaziyanın səhnəsində nümayiş etdirildi.


Sətir 48: Sətir 50:
Gimnaziyada hər kəs bilik əldə edə bilərdi, lakin tələbələrin sayı yüksək maaş və rus dilini yaxşı bilmək tələbi ilə məhdudlaşırdı.
Gimnaziyada hər kəs bilik əldə edə bilərdi, lakin tələbələrin sayı yüksək maaş və rus dilini yaxşı bilmək tələbi ilə məhdudlaşırdı.


1901-ci ildə tələbələrin ümumi sayı 890 nəfər idi. Onlardan ruslar - 358, gürcülər - 178, ermənilər - 239, azərbaycanlılar - 37, yəhudilər - 38, digər millətlərdən olanlar - 40 nəfər idilər. 1906-cı ildə gimnaziyada<ref>Почётным попечителем в 1906 году был Статский Советник Камергер Двора Его Императорского Величества князь Николай Васильевич Аргутинский-Долгорукий</ref> 918 şagird, 1913-cü ildə - 890 şagird təhsil almışdır.
1901-ci ildə tələbələrin ümumi sayı 890 nəfər idi. Onlardan ruslar — 358, gürcülər — 178, ermənilər — 239, azərbaycanlılar — 37, yəhudilər — 38, digər millətlərdən olanlar — 40 nəfər idilər. 1906-cı ildə gimnaziyada<ref>Почётным попечителем в 1906 году был Статский Советник Камергер Двора Его Императорского Величества князь Николай Васильевич Аргутинский-Долгорукий</ref> 918 şagird, 1913-cü ildə — 890 şagird təhsil almışdır.


== Ali məktəblərə qəbul hazırlığı ==
== Ali məktəblərə qəbul hazırlığı ==
Tiflis gimnaziyası kvotalara görə, [[Rusiya imperiyası]]nın ali təhsil müəssisələrinə daxil olan şagirdlər hazırlayırdı. Belə ki, 1846-cı il üçün "Qafqaz təqvimi" nə görə, hər il dövlət hesabına Tiflis gimnaziyasından 5 məzun "İmperator Məktəbinə", "Moskva Lazarev İnstitutuna və Sankt -Peterburq Universitetinin Şərq Dilləri Şöbəsinə daxil olurdular. Eyni zamanda, 3 məzun "Dəmiryolları İnstitutu"na, 6-sı İnşaat Məktəbinə, 15-i "Konstantinovski Torpaq Araşdırma İnstitutu"na və Moskva Universitetinin Tibb Fakültəsinə 10 nəfər qəbul edilirdi.<ref>Тифлисская гимназия/ Состояние учебной части в Закавказ3ском крае/Отделение третье/Кавказский календарь на 1846 год. — Тифлис, 1845. — стр. 142</ref>
Tiflis gimnaziyası kvotalara görə, [[Rusiya imperiyası]]nın ali təhsil müəssisələrinə daxil olan şagirdlər hazırlayırdı. Belə ki, 1846-cı il üçün "Qafqaz təqvimi" nə görə, hər il dövlət hesabına Tiflis gimnaziyasından 5 məzun "İmperator Məktəbinə", "Moskva Lazarev İnstitutuna və Sankt -Peterburq Universitetinin Şərq Dilləri Şöbəsinə daxil olurdular. Eyni zamanda, 3 məzun "Dəmiryolları İnstitutu"na, 6-sı İnşaat Məktəbinə, 15-i "Konstantinovski Torpaq Araşdırma İnstitutu"na və Moskva Universitetinin Tibb Fakültəsinə 10 nəfər qəbul edilirdi.<ref>Тифлисская гимназия/ Состояние учебной части в Закавказ3ском крае/Отделение третье/Кавказский календарь на 1846 год. — Тифлис, 1845. — стр. 142</ref>

== Binası ==
== Binası ==
[[Fayl:Alimerdan bey Topchubashov 4.jpg|200px|thumb|left|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məzunu [[Əlimərdan bəy Topçubaşov]]]]
[[Fayl:Alimerdan bey Topchubashov 4.jpg|200px|thumb|left|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məzunu [[Əlimərdan bəy Topçubaşov]]]]
1825-1831-ci illərdə şəhərin mərkəzində, keçmiş Çarskaya Meydanında A.İ.Melnikovun layihəsinə görə gimnaziya üçün bina inşa edilmişdir.<ref>Затем Головинский проспект, ныне [[Проспект Руставели (Тбилиси)|проспект Руставели]]</ref> А.Melnikovun layihəsi ətrafdakı binalar ilə kəskin ziddiyyət təşkil etmişdir, çünki Tiflisdə 1830-cu illərdə [[Klassisizm|klassizm]] üslubunda tikilmiş sütunları, kilid daşları, tağları olan ayrı-ayrı binalar çoxluq təşkil edirdilər. Bu səbəbdən gimnaziyanın binası sonradan əhəmiyyətli dərəcədə yenidən qurulmuş formada qorunub saxlanılmışdır.
1825–1831-ci illərdə şəhərin mərkəzində, keçmiş Çarskaya Meydanında A.İ.Melnikovun layihəsinə görə gimnaziya üçün bina inşa edilmişdir.<ref>Затем Головинский проспект, ныне [[Проспект Руставели (Тбилиси)|проспект Руставели]]</ref> А.Melnikovun layihəsi ətrafdakı binalar ilə kəskin ziddiyyət təşkil etmişdir, çünki Tiflisdə 1830-cu illərdə [[Klassisizm|klassizm]] üslubunda tikilmiş sütunları, kilid daşları, tağları olan ayrı-ayrı binalar çoxluq təşkil edirdilər. Bu səbəbdən gimnaziyanın binası sonradan əhəmiyyətli dərəcədə yenidən qurulmuş formada qorunub saxlanılmışdır.


Mühəndis-poruçik Lixaryev tərəfindən tərtib edilmiş kişi gimnaziyasının ilkin layihəsi, nizamlı forması olmayan şəklində bir-birinə paralel olaraq yerləşən üç iki mərtəbəli binanın inşasını nəzərdə tuturdu. Tikililərin hər iki tərəfi əlavə tikililərlə əhatə olunmalı idi. Bu tikililərdə gimnaziyanın təsərrüfat bölməsi yerləşməli idi.
Mühəndis-poruçik Lixaryev tərəfindən tərtib edilmiş kişi gimnaziyasının ilkin layihəsi, nizamlı forması olmayan şəklində bir-birinə paralel olaraq yerləşən üç iki mərtəbəli binanın inşasını nəzərdə tuturdu. Tikililərin hər iki tərəfi əlavə tikililərlə əhatə olunmalı idi. Bu tikililərdə gimnaziyanın təsərrüfat bölməsi yerləşməli idi.


Melnikov, Lixaryevdən fərqli olaraq, gimnaziyanın ehtiyacları üçün lazım olan bütün əsas binaları ustalıqla birləşdirərək üç mərtəbəli gimnaziya binası hazırlayır. Həyət hissəsi iki yan həyətə və mərkəzi "təmiz" həyətə bölünürdü ki, oradan bağçaya aparan keçid var idi. Gimnaziyada bəzi şagirdlər üçün pansionat da vardı. Bu xüsusiyyət daxili binaların funksional qruplaşdırılması üçün əsas idi. Geniş zirzəmi mərtəbəsi xidmət işçilərinə, xörək bişirmək və anbarlar üçün ayrılmışdır. Birinci mərtəbədə, ön foyedə əlavə olaraq, iş otaqları, mətbəx, yemək otağı, kitab mağazası və digər otaqlar var idi. İkinci mərtəbə təhsil məqsədi üçün idi. Ortada ön fasad tərəfdən akt zalı, dəhlizin digər tərəfində sinif otaqları var idi. Üçüncü mərtəbə şagirdlərin yataq otaqları və digər ikinci dərəcəli məqsədlər üçün otaqlar yerləşirdi. Üçüncü mərtəbədəki pilləkən xüsusi bəzəklərlə bəzədilmişdi. Dəhlizlər onların sonunda olan üç hissədən ibarət böyük pəncərələrlə işıqlandırılırdı. İkinci təhsil mərtəbəsində, pəncərələr yarımdairəvi ucları ilə genişləndirilmişdi.<ref>[http://www.univer.ws/index.php/kniga/arhitektura/297-2009-12-27-07-50-08.html Архитектурно-строительная жизнь России.]</ref>
Melnikov, Lixaryevdən fərqli olaraq, gimnaziyanın ehtiyacları üçün lazım olan bütün əsas binaları ustalıqla birləşdirərək üç mərtəbəli gimnaziya binası hazırlayır. Həyət hissəsi iki yan həyətə və mərkəzi "təmiz" həyətə bölünürdü ki, oradan bağçaya aparan keçid var idi. Gimnaziyada bəzi şagirdlər üçün pansionat da vardı. Bu xüsusiyyət daxili binaların funksional qruplaşdırılması üçün əsas idi. Geniş zirzəmi mərtəbəsi xidmət işçilərinə, xörək bişirmək və anbarlar üçün ayrılmışdır. Birinci mərtəbədə, ön foyedə əlavə olaraq, iş otaqları, mətbəx, yemək otağı, kitab mağazası və digər otaqlar var idi. İkinci mərtəbə təhsil məqsədi üçün idi. Ortada ön fasad tərəfdən akt zalı, dəhlizin digər tərəfində sinif otaqları var idi. Üçüncü mərtəbə şagirdlərin yataq otaqları və digər ikinci dərəcəli məqsədlər üçün otaqlar yerləşirdi. Üçüncü mərtəbədəki pilləkən xüsusi bəzəklərlə bəzədilmişdi. Dəhlizlər onların sonunda olan üç hissədən ibarət böyük pəncərələrlə işıqlandırılırdı. İkinci təhsil mərtəbəsində, pəncərələr yarımdairəvi ucları ilə genişləndirilmişdi.<ref>{{Cite web |title=Архитектурно-строительная жизнь России. |url=http://www.univer.ws/index.php/kniga/arhitektura/297-2009-12-27-07-50-08.html |access-date=2021-10-16 |archive-date=2011-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810102916/http://www.univer.ws/index.php/kniga/arhitektura/297-2009-12-27-07-50-08.html |url-status=live }}</ref>


== Məşhur məzunları ==
== Məşhur məzunları ==
Gimnaziyada təhsil alanlar:<ref>Грузинская советская энциклопедия. Т 4. — Т, 1979. — С. 610—611.</ref>
Gimnaziyada təhsil alanlar:<ref>Грузинская советская энциклопедия. Т 4. — Т, 1979. — С. 610–611.</ref>
{{sütunlar}}
{{sütunlar}}
{{sütun}}
{{sütun}}
Sətir 102: Sətir 105:
* İvan Lordkipanidze
* İvan Lordkipanidze
{{sütun/son}}
{{sütun/son}}
Həmçinin Dmitri və Nikolay Qumilyov (1900-1903) də gimnaziyada təhsil alıblar (qardaşlar əvvəlcə 2-ci Tiflis gimnaziyasına daxil oldular və çox keçmədən 1-ciyə keçdilər).<ref name="gumilev">[http://www.gumilev.ru/biography/18/ Тифлисские друзья Гумилёва. (Вашингтонские находки)]</ref><ref>[http://kfinkelshteyn.narod.ru/Tzarskoye_Selo/Uch_zav/Nik_Gimn/NGU_DGum.htm Гумилёв Дмитрий степанович]</ref>.
Həmçinin Dmitri və Nikolay Qumilyov (1900–1903) də gimnaziyada təhsil alıblar (qardaşlar əvvəlcə 2-ci Tiflis gimnaziyasına daxil oldular və çox keçmədən 1-ciyə keçdilər).<ref name="gumilev">{{Cite web |title=Тифлисские друзья Гумилёва. (Вашингтонские находки) |url=http://www.gumilev.ru/biography/18/ |access-date=2021-10-16 |archive-date=2015-03-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150317013636/http://gumilev.ru/biography/18/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Гумилёв Дмитрий степанович |url=http://kfinkelshteyn.narod.ru/Tzarskoye_Selo/Uch_zav/Nik_Gimn/NGU_DGum.htm |access-date=2021-10-16 |archive-date=2012-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120404222820/http://kfinkelshteyn.narod.ru/Tzarskoye_Selo/Uch_zav/Nik_Gimn/NGU_DGum.htm |url-status=live }}</ref>.


== Direktorlar ==
== Direktorlar ==
[[Fayl:Kipiani by roinashvili.jpg|200px|thumb|right|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məşhur məzunu gürcü siyasətçisi, publisist, yazıçı və tərcüməçisi knyaz [[Dimitri Kipiani]]]]
[[Fayl:Kipiani by roinashvili.jpg|200px|thumb|right|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məşhur məzunu gürcü siyasətçisi, publisist, yazıçı və tərcüməçisi knyaz [[Dimitri Kipiani]]]]
* 1841-1843, 1847-1849: İvan Vasiliyeviç Roskovşenko
* 1841–1843, 1847–1849: İvan Vasiliyeviç Roskovşenko
* 1843-1847: İvan Grigorieviç Kuljinskyi
* 1843–1847: İvan Grigorieviç Kuljinskyi
* 1849-1860: Karl Leontieviç Çermak
* 1849–1860: Karl Leontieviç Çermak
* 1861-1862: Nikolay Timofeyeviç Dementyev
* 1861–1862: Nikolay Timofeyeviç Dementyev
* 1864-1868: Feodosi Dmitrieviç İlllyaşenko
* 1864–1868: Feodosi Dmitrieviç İlllyaşenko
* 1868-1874: Vladimir İvanoviç Jelixovski<ref>[https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003825031?page=559 Кавказский календарь на 1870 год.]</ref><!-- В Кавказском календаре на 1859 году указан учителем естественных наук в Тифлисской губернской гимназии -->
* 1868–1874: Vladimir İvanoviç Jelixovski<ref>{{Cite web |title=Кавказский календарь на 1870 год. |url=https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003825031?page=559 |access-date=2021-10-16 |archive-date=2021-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211016184148/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003825031?page=559 |url-status=live }}</ref><!-- В Кавказском календаре на 1859 году указан учителем естественных наук в Тифлисской губернской гимназии -->
* 1874-1902: Lev Lvoviç Markov<ref>[[:Ru:Действительный статский советник]] Лев Львович Марков (1837, [[:Ru:Щигровский уезд]], [[:Ru:Курская губерния]] — 1911, Тифлис) — прозаик, публицист и краевед; брат [[:Ru:Марков, Евгений Львович|Е. Л. Маркова]]. Печатался в «[[:Ru:Отечественные записки|Отечественных записках]]», газете «Кавказ». Оставил рукопись «Воспоминаний».</ref>
* 1874–1902: Lev Lvoviç Markov<ref>[[:Ru:Действительный статский советник]] Лев Львович Марков (1837, [[:Ru:Щигровский уезд]], [[:Ru:Курская губерния]] — 1911, Тифлис) — прозаик, публицист и краевед; брат [[:Ru:Марков, Евгений Львович|Е. Л. Маркова]]. Печатался в "[[:Ru:Отечественные записки|Отечественных записках]]", газете "Кавказ". Оставил рукопись "Воспоминаний".</ref>
* 1902-1905: Yevgeni Fedoroviç Nyubling<ref>За подписью исполняющего обязанность директора гимназии [[:Ru:Карпинский, Михаил Петрович|М. Карпинского]] было выдано свидетельство № 1320 от 21 августа 1903 года об учении в 1-й Тифлисской гимназии Н. Гумилёва — см. ''Лукницкая В.'' [http://gumilev.ouc.ru/materialy-k-biografii-n-gumileva-chast-pervaa.html Материалы к биографии Н. Гумилёва.] {{Wayback|url=http://gumilev.ouc.ru/materialy-k-biografii-n-gumileva-chast-pervaa.html |date=20121016211729 }}</ref>
* 1902–1905: Yevgeni Fedoroviç Nyubling<ref>За подписью исполняющего обязанность директора гимназии [[:Ru:Карпинский, Михаил Петрович|М. Карпинского]] было выдано свидетельство № 1320 от 21 августа 1903 года об учении в 1-й Тифлисской гимназии Н. Гумилёва — см. ''Лукницкая В.'' [http://gumilev.ouc.ru/materialy-k-biografii-n-gumileva-chast-pervaa.html Материалы к биографии Н. Гумилёва.] {{Vebarxiv
| url = https://web.archive.org/web/20121016211729/http://gumilev.ouc.ru/materialy-k-biografii-n-gumileva-chast-pervaa.html
| date = 2012-10-16
}}</ref>
* 1905-1911: İvan Evdokimoviç Gamkrelidze
* 1905–1911: İvan Evdokimoviç Gamkrelidze
* 1911-1913: Alman Germanoviç Genkel
* 1911–1913: Alman Germanoviç Genkel
* 1913-1916: Leonard İvanoviç Zubalov
* 1913–1916: Leonard İvanoviç Zubalov
* 1916-1921: Yakov Solomonoviç Guladze<ref>Был переведён сюда с должности директора 5-й мужской Тифлисской гимназии — см. [https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003412876?page=937 Список гражданским чинам IV класса. Исправлен по 1-е сентября 1915 года.]</ref>
* 1916–1921: Yakov Solomonoviç Guladze<ref>Был переведён сюда с должности директора 5-й мужской Тифлисской гимназии — см. [https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003412876?page=937 Список гражданским чинам IV класса. Исправлен по 1-е сентября 1915 года.] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20211016185649/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003412876?page=937 |date=2021-10-16 }}</ref>


== Müəllimlər ==
== Müəllimlər ==
[[Fayl:Mirza Shafi Vazeh 1850.png|200px|thumb|right|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasında Azərbaycan və [[Fars dili|fars]] dilləri müəllimi işləmiş [[Mirzə Şəfi Vazeh]]]]
[[Fayl:Mirza Shafi Vazeh 1850.png|200px|thumb|right|Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasında Azərbaycan və [[Fars dili|fars]] dilləri müəllimi işləmiş [[Mirzə Şəfi Vazeh]]]]
* [[Mirzə Fətəli Axundov]] ([[Azərbaycan dili]] müəllimi)
* [[Mirzə Fətəli Axundov]] ([[Azərbaycan dili]] müəllimi)
* İvan İvanoviç Vostorgov (hüquq müəllimi, 1898 -ci ilin avqustundan)
* İvan İvanoviç Vostorgov (hüquq müəllimi, 1898-ci ilin avqustundan)
* Karl Fedoroviç Gahn ([[Yunan dili|yunan]] və [[Alman dili|alman]] dili müəllimi; 1874 -cü ildən)
* Karl Fedoroviç Gahn ([[Yunan dili|yunan]] və [[Alman dili|alman]] dili müəllimi; 1874-cü ildən)
* Leonard Petrovich Zagursky (tarix və coğrafiya müəllimi; 1850 -ci ildən)
* Leonard Petrovich Zagursky (tarix və coğrafiya müəllimi; 1850-ci ildən)
* Mixail Andreevich Zdanevich (1880-ci illərdə - [[fransız dili]] müəllimi; dərsliklərin müəllifi)<ref>{{Cite web|url=http://www.nm1925.ru/Archive/Journal6_2015_10/Content/Publication6_6138/Default.aspx|title=Анабазис футуриста| author=Юрьев О. А.|website=|date= |publisher=}}</ref>
* Mixail Andreevich Zdanevich (1880-ci illərdə — [[fransız dili]] müəllimi; dərsliklərin müəllifi)<ref>{{Cite web
| url = http://www.nm1925.ru/Archive/Journal6_2015_10/Content/Publication6_6138/Default.aspx
| title = Анабазис футуриста
| author = Юрьев О. А.
| website =
| date =
| publisher =
| access-date = 2021-10-16
| archive-date = 2020-02-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200204013718/http://www.nm1925.ru/Archive/Journal6_2015_10/Content/Publication6_6138/Default.aspx
| url-status = live
}}</ref>
* İvan Kereselidze ([[rus dili]] və ədəbiyyatı)
* İvan Kereselidze ([[rus dili]] və ədəbiyyatı)
* Aleksandr İliç Lilov (Rus ədəbiyyatı; 1867-1868)
* Aleksandr İliç Lilov (Rus ədəbiyyatı; 1867–1868)
* [[Mirzə Şəfi Vazeh]] (Azərbaycan dili və [[Fars dili|fars dil]]ləri)
* [[Mirzə Şəfi Vazeh]] (Azərbaycan dili və [[Fars dili|fars dill]]əri)
* Yoahim Konstantinoviç Romanov (Allahın Qanunu)
* Yoahim Konstantinoviç Romanov (Allahın Qanunu)
* Nikolay Vasileviç Sklifosovski (rəsm)
* Nikolay Vasileviç Sklifosovski (rəsm)
* Pyotr İosifoviç Umikov ([[gürcü dili]])
* Pyotr İosifoviç Umikov ([[gürcü dili]])
* Nikolay Fyodoroviç Fokkov (Latın; 1868-1870)
* Nikolay Fyodoroviç Fokkov (Latın; 1868–1870)
* İ. A. Şestakov<ref>Был рекомендован директором первой в Грузии [[Тифлисская физическая обсерватория|метеорологической обсерватории]].</ref>
* İ. A. Şestakov<ref>Был рекомендован директором первой в Грузии [[Тифлисская физическая обсерватория|метеорологической обсерватории]].</ref>
* Viktor Antonoviç Martynovski (1870-ci illərdə - ədəbiyyat müəllimi; 1886-1890-cı illərdə - müfəttiş).<ref>{{Cite web|url=https://rgia.su/old/showObject.do?object=657544563&viewMode=B_10341&link=1|title=Персоны  /  Мартыновский Виктор Антонович инспектор Тифлисской прогимназии на 1886 г. :: РГИА|publisher=rgia.su|accessdate=2020-04-21}}</ref>
* Viktor Antonoviç Martynovski (1870-ci illərdə — ədəbiyyat müəllimi; 1886–1890-cı illərdə — müfəttiş).<ref>{{Cite web
| url = https://rgia.su/old/showObject.do?object=657544563&viewMode=B_10341&link=1
| title = Персоны  /  Мартыновский Виктор Антонович инспектор Тифлисской прогимназии на 1886 г. :: РГИА
| publisher = rgia.su
| accessdate = 2020-04-21
}}{{Dead link
| date = January 2022
| bot = InternetArchiveBot
}}</ref>


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}

== Ədəbiyyat ==
== Ədəbiyyat ==
* {{məqalə
* {{məqalə|автор=Бабаджанова Аида|заглавие=Возвращение в Тифлис. Учебные заведения|ссылка=http://www.davidsshield.net/PAPERS/Tbilistsi/PDFS/20.pdf|язык=ru|издание=Тбилисцы|тип=|год=2010|том=|номер=20|страницы=3—4|doi=|issn=|ref=Тбилисцы}}
| автор = Бабаджанова Аида
| заглавие = Возвращение в Тифлис. Учебные заведения
| ссылка = http://www.davidsshield.net/PAPERS/Tbilistsi/PDFS/20.pdf
| язык = ru
| издание = Тбилисцы
| тип =
| год = 2010
| том =
| номер = 20
| страницы = 3—4
| doi =
| issn =
| ref = Тбилисцы
}}
[[Kateqoriya:Qafqaz təhsil dairəsi]]
[[Kateqoriya:Qafqaz təhsil dairəsi]]
[[Kateqoriya:Rusiya imperiyasının gimnaziyaları]]
[[Kateqoriya:Rusiya imperiyasının gimnaziyaları]]

Səhifəsinin 19:35, 10 sentyabr 2022 tarixinə olan son versiyası

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası
gürc. თბილისის კლასიკური გიმნაზია
Memar Melnikovun layihəsi əsasında tikilmiş Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binası
Memar Melnikovun layihəsi əsasında tikilmiş Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binası
Xəritə
41°41′51″ şm. e. 44°47′52″ ş. u.
Əsası qoyulub 1830
Bağlanıb 1924
Tip gimnaziya
Şəhər Tiflis
Ölkə
Ünvan Tiflis Çarskaya küçəsi, Qolovin prospekti (hazırda Rustaveli prospekti)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyası və ya Birinci Tiflis Zadəgan Məktəbi (gürc. თბილისის კლასიკური გიმნაზია) — 1804-cü ildə Tiflis şəhərində qurulan nəcib kişilər məktəbi əsasında yaradılmışdır. Daha sonra bu məktəb 1-ci Tiflis kişi gimnaziyası adlandırıldı. Gimnaziya, kvotalara görə Rusiya imperiyasının ali təhsil müəssisələrinə daxil olan məzunlar hazırlayırdı.

Mirzə Fətəli Axundov və Mirzə Şəfi Vazeh gimnaziyada Azərbaycan və fars dili müəllimləri kimi çalışmışdılar. Gimnaziyanın məşhur məzunları arasında Əlimərdan bəy Topşubaşov və Fətəli bəy Sultanov da olmuşdur.

1924-cü ildə gimnaziya orta məktəbə çevrilib.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının binasının qarşısı

1827-ci ildə Aleksandr Qriboyedov o zamankı məktəbin direktoru tərəfindən ona verilən "Tiflis zadəgan məktəbi haqqında məlumat" tərtib etdi. Bu məktub 8 avqust 1803-cü ildə ən yüksək rəsmi şəxs knyaz Pavel Sisianova təqdim edildi. Onun tərəfindən təsdiqlənmiş layihəyə görə 21 may 1804-cü ildə Tiflisdə rus və gürcü dillərinin tədrisi üçün yeni növ məktəb quruldu. 1807-ci ildə, tədris edilən elmlərə əlavə olaraq, alman və latın dilləri də öyrənilməyə başlandı. Bundan əlavə, məktəbi bitirənlər təhsilini davam etdirmək üçün xəzinə hesabına Moskva Universiteti Zadəganlar İnternat Məktəbində daxil olmaq hüququ əldə edirdilər.

1818-ci ildə məktəbdə 50–60 şagird təhsil alırdı. 1819-cu ildə məktəb kitabxanası yaradıldı.[1]

26 il ərzində Tiflis Zadəgan Məktəbi Gürcüstanda yeganə dünyəvi məktəb idi. Bu zaman Solomon Dodaşvili və Dimitri Kipiani və Giorgi Eristavi burada təhsil alırdılar.

1830-cu ildə gimnaziya yaradılanda onun nəzdində pansionat açıldı və daha sonra gimnaziya şagirdlərinə təhsil ləvazimatları vermək üçün xeyriyyə cəmiyyəti yaradıldı.

Təhsilin təşkili[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasında Azərbaycan dili müəllimi işləmiş Mirzə Fətəli Axundov

1820-ci ildə məktəbdə Allahın Qanunu, rus, gürcü, türk (Azərbaycan), erməni, latın və alman dilləri, riyaziyyat, cəbr, həndəsə, Rusiya və Gürcüstanın tarixi, dünya tarixi, ümumi coğrafiya və rəsm dərsləri keçirilirdi.

Gimnaziya yarandığı gündən dərslik və dərsdənkənar ədəbiyyatla yaxşı təmin olunmuşdu. Gimnaziya kitabxanası İdarə Heyəti üzvlərinin xüsusi qayğısı altında idi. Məktəbdə XIX əsrin 80-ci illərinin ortalarında kitab fondu 15766 nüsxə təşkil edirdi. Çoxlu sayda kitablar xarici dillərdə idi; gimnaziyanın Leypsiqdəki kitab ticarəti şirkəti ilə birbaşa əlaqələri var idi. Bundan əlavə gimnaziya şagirdləri xarici dillərdə tamaşalar hazırlayırdılar. Orta məktəb şagirdlərindən ibarət orkestr mövcud idi. 1850-ci ildə gürcü teatrının qurucusu Georgi Eristavinin "Bölmə" əsəri ilk dəfə gimnaziyanın səhnəsində nümayiş etdirildi.

Ümumi fənlərə əlavə olaraq, gimnaziyada musiqi və rəqs, gimnastika və qılıncoynatma dərsləri keçirilirdi. Pravoslav və Erməni Qriqorian keşişləri, Roma Katolik və Lüteran pastorları, Yəhudi və İslam dini nümayəndələri dini dərslər tədris edirdilər.

Gimnaziyada hər kəs bilik əldə edə bilərdi, lakin tələbələrin sayı yüksək maaş və rus dilini yaxşı bilmək tələbi ilə məhdudlaşırdı.

1901-ci ildə tələbələrin ümumi sayı 890 nəfər idi. Onlardan ruslar — 358, gürcülər — 178, ermənilər — 239, azərbaycanlılar — 37, yəhudilər — 38, digər millətlərdən olanlar — 40 nəfər idilər. 1906-cı ildə gimnaziyada[2] 918 şagird, 1913-cü ildə — 890 şagird təhsil almışdır.

Ali məktəblərə qəbul hazırlığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tiflis gimnaziyası kvotalara görə, Rusiya imperiyasının ali təhsil müəssisələrinə daxil olan şagirdlər hazırlayırdı. Belə ki, 1846-cı il üçün "Qafqaz təqvimi" nə görə, hər il dövlət hesabına Tiflis gimnaziyasından 5 məzun "İmperator Məktəbinə", "Moskva Lazarev İnstitutuna və Sankt -Peterburq Universitetinin Şərq Dilləri Şöbəsinə daxil olurdular. Eyni zamanda, 3 məzun "Dəmiryolları İnstitutu"na, 6-sı İnşaat Məktəbinə, 15-i "Konstantinovski Torpaq Araşdırma İnstitutu"na və Moskva Universitetinin Tibb Fakültəsinə 10 nəfər qəbul edilirdi.[3]

Binası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məzunu Əlimərdan bəy Topçubaşov

1825–1831-ci illərdə şəhərin mərkəzində, keçmiş Çarskaya Meydanında A.İ.Melnikovun layihəsinə görə gimnaziya üçün bina inşa edilmişdir.[4] А.Melnikovun layihəsi ətrafdakı binalar ilə kəskin ziddiyyət təşkil etmişdir, çünki Tiflisdə 1830-cu illərdə klassizm üslubunda tikilmiş sütunları, kilid daşları, tağları olan ayrı-ayrı binalar çoxluq təşkil edirdilər. Bu səbəbdən gimnaziyanın binası sonradan əhəmiyyətli dərəcədə yenidən qurulmuş formada qorunub saxlanılmışdır.

Mühəndis-poruçik Lixaryev tərəfindən tərtib edilmiş kişi gimnaziyasının ilkin layihəsi, nizamlı forması olmayan şəklində bir-birinə paralel olaraq yerləşən üç iki mərtəbəli binanın inşasını nəzərdə tuturdu. Tikililərin hər iki tərəfi əlavə tikililərlə əhatə olunmalı idi. Bu tikililərdə gimnaziyanın təsərrüfat bölməsi yerləşməli idi.

Melnikov, Lixaryevdən fərqli olaraq, gimnaziyanın ehtiyacları üçün lazım olan bütün əsas binaları ustalıqla birləşdirərək üç mərtəbəli gimnaziya binası hazırlayır. Həyət hissəsi iki yan həyətə və mərkəzi "təmiz" həyətə bölünürdü ki, oradan bağçaya aparan keçid var idi. Gimnaziyada bəzi şagirdlər üçün pansionat da vardı. Bu xüsusiyyət daxili binaların funksional qruplaşdırılması üçün əsas idi. Geniş zirzəmi mərtəbəsi xidmət işçilərinə, xörək bişirmək və anbarlar üçün ayrılmışdır. Birinci mərtəbədə, ön foyedə əlavə olaraq, iş otaqları, mətbəx, yemək otağı, kitab mağazası və digər otaqlar var idi. İkinci mərtəbə təhsil məqsədi üçün idi. Ortada ön fasad tərəfdən akt zalı, dəhlizin digər tərəfində sinif otaqları var idi. Üçüncü mərtəbə şagirdlərin yataq otaqları və digər ikinci dərəcəli məqsədlər üçün otaqlar yerləşirdi. Üçüncü mərtəbədəki pilləkən xüsusi bəzəklərlə bəzədilmişdi. Dəhlizlər onların sonunda olan üç hissədən ibarət böyük pəncərələrlə işıqlandırılırdı. İkinci təhsil mərtəbəsində, pəncərələr yarımdairəvi ucları ilə genişləndirilmişdi.[5]

Məşhur məzunları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Gimnaziyada təhsil alanlar:[6]

Həmçinin Dmitri və Nikolay Qumilyov (1900–1903) də gimnaziyada təhsil alıblar (qardaşlar əvvəlcə 2-ci Tiflis gimnaziyasına daxil oldular və çox keçmədən 1-ciyə keçdilər).[7][8].

Direktorlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasının məşhur məzunu gürcü siyasətçisi, publisist, yazıçı və tərcüməçisi knyaz Dimitri Kipiani
  • 1841–1843, 1847–1849: İvan Vasiliyeviç Roskovşenko
  • 1843–1847: İvan Grigorieviç Kuljinskyi
  • 1849–1860: Karl Leontieviç Çermak
  • 1861–1862: Nikolay Timofeyeviç Dementyev
  • 1864–1868: Feodosi Dmitrieviç İlllyaşenko
  • 1868–1874: Vladimir İvanoviç Jelixovski[9]
  • 1874–1902: Lev Lvoviç Markov[10]
  • 1902–1905: Yevgeni Fedoroviç Nyubling[11]
  • 1905–1911: İvan Evdokimoviç Gamkrelidze
  • 1911–1913: Alman Germanoviç Genkel
  • 1913–1916: Leonard İvanoviç Zubalov
  • 1916–1921: Yakov Solomonoviç Guladze[12]

Müəllimlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasında Azərbaycan və fars dilləri müəllimi işləmiş Mirzə Şəfi Vazeh
  • Mirzə Fətəli Axundov (Azərbaycan dili müəllimi)
  • İvan İvanoviç Vostorgov (hüquq müəllimi, 1898-ci ilin avqustundan)
  • Karl Fedoroviç Gahn (yunan və alman dili müəllimi; 1874-cü ildən)
  • Leonard Petrovich Zagursky (tarix və coğrafiya müəllimi; 1850-ci ildən)
  • Mixail Andreevich Zdanevich (1880-ci illərdə — fransız dili müəllimi; dərsliklərin müəllifi)[13]
  • İvan Kereselidze (rus dili və ədəbiyyatı)
  • Aleksandr İliç Lilov (Rus ədəbiyyatı; 1867–1868)
  • Mirzə Şəfi Vazeh (Azərbaycan dili və fars dilləri)
  • Yoahim Konstantinoviç Romanov (Allahın Qanunu)
  • Nikolay Vasileviç Sklifosovski (rəsm)
  • Pyotr İosifoviç Umikov (gürcü dili)
  • Nikolay Fyodoroviç Fokkov (Latın; 1868–1870)
  • İ. A. Şestakov[14]
  • Viktor Antonoviç Martynovski (1870-ci illərdə — ədəbiyyat müəllimi; 1886–1890-cı illərdə — müfəttiş).[15]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Тбилисцы, 2010
  2. ↑ Почётным попечителем в 1906 году был Статский Советник Камергер Двора Его Императорского Величества князь Николай Васильевич Аргутинский-Долгорукий
  3. ↑ Тифлисская гимназия/ Состояние учебной части в Закавказ3ском крае/Отделение третье/Кавказский календарь на 1846 год. — Тифлис, 1845. — стр. 142
  4. ↑ Затем Головинский проспект, ныне проспект Руставели
  5. ↑ "Архитектурно-строительная жизнь России". 2011-08-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-16.
  6. ↑ Грузинская советская энциклопедия. Т 4. — Т, 1979. — С. 610–611.
  7. ↑ "Тифлисские друзья Гумилёва. (Вашингтонские находки)". 2015-03-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-16.
  8. ↑ "Гумилёв Дмитрий степанович". 2012-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-16.
  9. ↑ "Кавказский календарь на 1870 год". 2021-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-16.
  10. ↑ Ru:Действительный статский советник Лев Львович Марков (1837, Ru:Щигровский уезд, Ru:Курская губерния — 1911, Тифлис) — прозаик, публицист и краевед; брат Е. Л. Маркова. Печатался в "Отечественных записках", газете "Кавказ". Оставил рукопись "Воспоминаний".
  11. ↑ За подписью исполняющего обязанность директора гимназии М. Карпинского было выдано свидетельство № 1320 от 21 августа 1903 года об учении в 1-й Тифлисской гимназии Н. Гумилёва — см. Лукницкая В. Материалы к биографии Н. Гумилёва. Arxivləşdirilib 2012-10-16 at the Wayback Machine
  12. ↑ Был переведён сюда с должности директора 5-й мужской Тифлисской гимназии — см. Список гражданским чинам IV класса. Исправлен по 1-е сентября 1915 года. Arxivləşdirilib 2021-10-16 at the Wayback Machine
  13. ↑ Юрьев О. А. "Анабазис футуриста". 2020-02-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-16.
  14. ↑ Был рекомендован директором первой в Грузии метеорологической обсерватории.
  15. ↑ "Персоны  /  Мартыновский Виктор Антонович инспектор Тифлисской прогимназии на 1886 г. :: РГИА". rgia.su. İstifadə tarixi: 2020-04-21.[ölü keçid]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Birinci_Tiflis_Kişi_Gimnaziyası&oldid=6631666"