Baban əmirliyi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.1
 
(2 fərqli istifadəçi tərəfindən edilmiş 1 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 25: Sətir 25:
| himni =
| himni =
| statusu = [[Sülalə]]
| statusu = [[Sülalə]]
| süqut_ili = [[1847]]
| süqut_ili = 1847
| quruluş_ili = [[1649]]
| quruluş_ili = 1649
| təxmini_əhalisi =
| təxmini_əhalisi =
| rəhbər_il11 =
| rəhbər_il11 =
Sətir 38: Sətir 38:
| sülalə =
| sülalə =
| rəhbər1 = I.Babanzadə Əhmət paşa
| rəhbər1 = I.Babanzadə Əhmət paşa
| rəhbər_il1 = ([[1649]]-[[1670]])
| rəhbər_il1 = (1649-1670)
| rəhbər2 =
| rəhbər2 =
| rəhbər_il2 =
| rəhbər_il2 =
Sətir 59: Sətir 59:
| today =
| today =
}}
}}
'''Baban Əmirliyi''' 1649-cu ildə [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şehrizor]] mərkəzində [[Baban ailəsi]]<nowiki/>nin üzvü [[Babanzadə Əhməd Paşa]] tərəfindən qurulmuşdur.
'''Baban Əmirliyi''' 1649-cu ildə [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şehrizor]] mərkəzində [[Baban ailəsi]]nin üzvü [[Babanzadə Əhməd Paşa]] tərəfindən qurulmuşdur.


Əmirlik sərhədləri [[Osmanlı İmperiyası]]<nowiki/>nın [[Şəhr-i Zor əyaləti]]<nowiki/>ni, Hal hazırda [[Hamedan (İraq)|Hamedan]] və [[Qəsri Şirin]] bölgələrini əhatə edirdi.1850-ci ildə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]<nowiki/>lar tərəfindən son qoyulmuşdur.
Əmirlik sərhədləri [[Osmanlı İmperiyası]]nın [[Şəhr-i Zor əyaləti]]ni, Hal hazırda [[Hamedan (İraq)|Hamedan]] və [[Qəsri Şirin]] bölgələrini əhatə edirdi.1850-ci ildə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]lar tərəfindən son qoyulmuşdur.


== Mənşə ==
== Mənşə ==
[[Baban ailəsi]] (1649-1850), 17-ci əsrin əvvəllərindən 1850-ci ilə qədər indiki [[İraq Kürdüstanı]] və Qərbi [[İran]] ərazilərini əhatə edən bir Kürd Əmirliyiydi. Baban Əmirliyi [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]-[[Səfəvilər|Səfəvi]], [[Əfşarlar imperiyası|Əfşarlar]] və [[Zəndlər]] qarşılaşmasında aktiv rol oynadı. Əmirliyin ailəsinin banisi [[Pşdər (İraq)|Pşdər]] bölgəsindən olan [[Əhməd Fəqih]] və ya [[Fəqi Əhməd]] olduğu düşünülür<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2 |date=2020-09-30 }}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref>. [[Baban ailəsi|Babanlar]], [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]<nowiki/>lar tərəfindən döyüşdə əsir alınan bir [[Franklar|Frank]] qadından (Keghan) mənşəli olduğu iddia edilir. [[Şərəfnamə]]<nowiki/>yə görə qəbilənin ilk başçısı 1500-cü ildə yaşadığı güman edilən [[Pir Badak Babe]] idi<ref>M. Th. Houtsma, A.J. Wensinck, H.A.R. Gibb, W. Heffening and E. Levi-Provencal, First encyclopaedia of Islam (1993), Vol.VII, p.538, BRILL Publishers</ref>.
Baban ailəsi (1649–1850), 17-ci əsrin əvvəllərindən 1850-ci ilə qədər indiki [[İraq Kürdüstanı]] və Qərbi [[İran]] ərazilərini əhatə edən bir Kürd Əmirliyiydi. Baban Əmirliyi [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]-[[Səfəvilər|Səfəvi]], [[Əfşarlar imperiyası|Əfşarlar]] və [[Zəndlər]] qarşılaşmasında aktiv rol oynadı. Əmirliyin ailəsinin banisi [[Pşdər (İraq)|Pşdər]] bölgəsindən olan Əhməd Fəqih və ya Fəqi Əhməd olduğu düşünülür.<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2|date=2020-09-30}}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref> Babanlar, [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]lar tərəfindən döyüşdə əsir alınan bir [[Franklar|Frank]] qadından (Keghan) mənşəli olduğu iddia edilir. [[Şərəfnamə]]yə görə qəbilənin ilk başçısı 1500-cü ildə yaşadığı güman edilən Pir Badak Babe idi.<ref>M. Th. Houtsma, A. J. Wensinck, H. A. R. Gibb, W. Heffening and E. Levi-Provencal, First encyclopaedia of Islam (1993), Vol. VII, p.538, BRILL Publishers</ref>

⚫
[[Dr. Alirza Özdəmir]] [[Baban ailəsi]] barədə deyir: [[Kərkük]]<nowiki/>lə [[Süleymaniyyə]] arasında yaşayırlar. Bir Bəylik quran [[Baban ailəsi|Baban Əşirəti]]<nowiki/>nin ilk siyasi mərkəzi [[Qara-Çölan]]<nowiki/>dı. 1563-cü ilinə aid bir [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] bəlgəsində, [[Atçəkən Yörükləri]]<nowiki/>ndən olan [[Bababnlu]] cəmaəti, [[Oğuz türkləri|Oğuz]]<nowiki/>un [[Büğdüz boyu]]<nowiki/>ndandır və [[Kadirli]]<nowiki/>də yaşamaqdadır. 1591 ilindəki bir başqa bəlgəyə görəysə yenə [[Büğdüz boyu]]<nowiki/>ndan olan [[Baban ailəsi|Baban cəmaəti]] [[Konya]] sancağı və [[Sivrihisar]]<nowiki/>da məskundurlar<ref>Özdemir, Alı rıza(?). Kayıp türkler, Etnik Coğrafia Bakımından Kürdleşen Türkmen Aşiretleri,5. baskı, Kripto:186</ref>.


⚫
Dr. Alirza Özdəmir Baban ailəsi barədə deyir: [[Kərkük]]lə [[Süleymaniyyə]] arasında yaşayırlar. Bir Bəylik quran Baban Əşirətinin ilk siyasi mərkəzi Qara-Çölandı. 1563-cü ilinə aid bir [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] sənədində, Atçəkən Yörüklərindən olan Bababnlu cəmaəti, [[Oğuz türkləri|Oğuz]]un [[Büğdüz boyu]]ndandır və Kadirlidə yaşamaqdadır. 1591 ilindəki bir başqa sənədə görə isə yenə [[Büğdüz boyu]]ndan olan Baban cəmaəti [[Konya]] sancağı və [[Sivrihisar]]da məskunlaşıblar.<ref>Özdemir, Alı rıza(?). Kayıp türkler, Etnik Coğrafia Bakımından Kürdleşen Türkmen Aşiretleri,5. baskı, Kripto:186</ref>


== Tarixi ==
== Tarixi ==
Baban Əmirləri [[İran]] sərhədi boyunca [[Osmanlı İmperiyası]]<nowiki/>nın təhlükəsizliyini təmin etmək müqabilində bəzi muxtariyyətlər ələ gətirdilər. Süleyman Bəy [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şəhrizor əyaləti]]<nowiki/>ni idarə edən ilk Baban əmiriydi. 1694-cü ildə [[Ərdalan xanlığı]]<nowiki/>nınn qüvvələri məğlub edərək [[Səfəvilər]]<nowiki/>ə hücum etdi<ref>Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters (2009), ''Encyclopedia of the Ottoman Empire'', p.70, Infobase Publishing, {{ISBN|9781438110257}}</ref>.
Baban Əmirləri [[İran]] sərhədi boyunca [[Osmanlı İmperiyası]]nın təhlükəsizliyini təmin etmək müqabilində bəzi muxtariyyətlər ələ gətirdilər. Süleyman Bəy [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şəhrizor əyaləti]]ni idarə edən ilk Baban əmiriydi. 1694-cü ildə [[Ərdalan xanlığı]]nınn qüvvələri məğlub edərək [[Səfəvilər]]ə hücum etdi.<ref>Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters (2009), ''Encyclopedia of the Ottoman Empire'', p.70, Infobase Publishing, {{ISBN|9781438110257}}</ref>


[[İraq]]<nowiki/>daki [[Süleymaniyyə]] şəhəri, 1781-ci ildə Baban əmiri Mahmud Paşa tərəfindən quruldu, [[Süleyman Paşa Böyük (Məmlük sülaləsi)|Süleyman Paşa]]<nowiki/>nın şərəfinə adlandırılmışdır. eyni zamanda Baban Əmirliyinin paytaxtı olaraq da tanınıb<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2 |date=2020-09-30 }}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref>.
[[İraq]]daki [[Süleymaniyyə]] şəhəri, 1781-ci ildə Baban əmiri Mahmud Paşa tərəfindən quruldu, [[Süleyman Paşa Böyük (Məmlük sülaləsi)|Süleyman Paşa]]nın şərəfinə adlandırılmışdır. eyni zamanda Baban Əmirliyinin paytaxtı olaraq da tanınıb.<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2|date=2020-09-30}}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref>

⚫
Baban Əmirləri 1723–1746-cı illərdə [[Səfəvilər|Səfəvi]]nin yıxılış tarixindəki müharibələrində [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] ordusuna kömək etdi. 1750-ci ildən 1847-ci ilə qədər Babanlar digər kürd Əmirlikləriylə rəqabət edirdi ([[Soran Əmirliyi|Soran]] və [[Botan Əmirliyi|Botan]] kimi) və [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]lar və [[Qacarlar]] tərəfindən mərkəzləşdirilməsinin qarşısı alınırdı.<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2|date=2020-09-30}}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref> 19-cu əsrin ortalarında [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] modernləşmə dövründə Əmirliyə son qoydu. Baban qiyamı üç il davam etdi, ancaq [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] qüvvələri və [[Kürdlər|kürd]] tayfaları tərəfindən qurulan koalisiyaya məğlub oldu. Son Baban hökmdarı Əhməd Paşa Baban 1847-ci ildə [[Köysancaq]] yaxınlığında məğlub oldu və [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şəhr-i Zor]] bölgəsi [[Osmanlı İmperiyası]]na ilhaq edildi.<ref>Ely Banister Soane (2007), ''To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise'', p.371, Cosimo, Inc.</ref>


⚫
Baban Əmirləri 1723-1746-cı illərdə [[Səfəvilər|Səfəvi]]<nowiki/>nin yıxılış tarixindəki müharibələrində [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] ordusuna kömək etdi. 1750-ci ildən 1847-ci ilə qədər Babanlar digər kürd Əmirlikləriylə rəqabət edirdi ([[Soran Əmirliyi|Soran]] və [[Botan Əmirliyi|Botan]] kimi) və [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]<nowiki/>lar və [[Qacarlar]] tərəfindən mərkəzləşdirilməsinin qarşısı alınırdı<ref>W. Behn, [http://www.iranicaonline.org/articles/baban-2 Baban] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200930003536/https://iranicaonline.org/articles/baban-2 |date=2020-09-30 }}, [[Encyclopaedia Iranica]]</ref>. 19-cu əsrin ortalarında [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] modernləşmə dövründə Əmirliyə son qoydu. Baban qiyamı üç il davam etdi, ancaq [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] qüvvələri və [[Kürdlər|kürd]] tayfaları tərəfindən qurulan koalisiyaya məğlub oldu. Son Baban hökmdarı Əhməd Paşa Baban 1847-ci ildə [[Köysancaq]] yaxınlığında məğlub oldu və [[Şəhr-i Zor əyaləti|Şəhr-i Zor]] bölgəsi [[Osmanlı İmperiyası]]<nowiki/>na ilhaq edildi<ref>Ely Banister Soane (2007), ''To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise'', p.371, Cosimo, Inc.</ref>.
== Baban Əmirləri ==
== Baban Əmirləri ==
⚫
# I. Babanzadə Əhmət paşa, 1649–1670

⚫
# I. Babanzadə Süleyman, 1670–1703
⚫
# I.Babanzadə Əhmət paşa, 1649–1670
⚫
# I. Məhəmməd paşa, 1721–1731
⚫
# I.Babanzadə Süleyman, 1670–1703
⚫
# I.Məhəmməd paşa, 1721–1731
# Xalid paşa, 1732–1742
# Xalid paşa, 1732–1742
# Səlim paşa, 1742–1754
# Səlim paşa, 1742–1754
# II.Süleyman paşa, 1754–1765
# II. Süleyman paşa, 1754–1765
# II.Məhəmməd paşa, 1765–1775
# II. Məhəmməd paşa, 1765–1775
# [[Abdullah Paşa (Məmlük sülaləsi)|I.Abdullah paşa]], 1775–1777 ([[Məmlük sülaləsi (İraq)|Məmlük sülaləsi]])?
# [[Abdullah Paşa (Məmlük sülaləsi)|I. Abdullah paşa]], 1775–1777 ([[Məmlük sülaləsi (İraq)|Məmlük sülaləsi]])?
# II.Əhməd paşa, 1777–1780
# II. Əhməd paşa, 1777–1780
# I.Mahmud paşa, 1780–1782
# I. Mahmud paşa, 1780–1782
# Babanzadə İbrahim paşa, 1782–1803
# Babanzadə İbrahim paşa, 1782–1803
# Abdurahman paşa, 1803–1813
# Abdurahman paşa, 1803–1813
# II.Mahmud paşa, 1813–1834
# II. Mahmud paşa, 1813–1834
# III.Süleyman paşa, 1834–1838
# III. Süleyman paşa, 1834–1838
# II.Babanzadə Əhmət paşa, 1838–1847
# II. Babanzadə Əhmət paşa, 1838–1847
# II.Abdullah paşa, 1847–1850
# II. Abdullah paşa, 1847–1850


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==

Səhifəsinin 10:23, 1 yanvar 2023 tarixinə olan son versiyası

Sülalə
Baban əmirliyi
بابانيون
← 
 →
Rəsmi dilləri Osmanlıca
Dövlət dini İslam (sunni)
İdarəetmə forması monarxiya
 • (1649-1670) I.Babanzadə Əhmət paşa

Baban Əmirliyi 1649-cu ildə Şehrizor mərkəzində Baban ailəsinin üzvü Babanzadə Əhməd Paşa tərəfindən qurulmuşdur.

Əmirlik sərhədləri Osmanlı İmperiyasının Şəhr-i Zor əyalətini, Hal hazırda Hamedan və Qəsri Şirin bölgələrini əhatə edirdi.1850-ci ildə Osmanlılar tərəfindən son qoyulmuşdur.

Mənşə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Baban ailəsi (1649–1850), 17-ci əsrin əvvəllərindən 1850-ci ilə qədər indiki İraq Kürdüstanı və Qərbi İran ərazilərini əhatə edən bir Kürd Əmirliyiydi. Baban Əmirliyi Osmanlı-Səfəvi, Əfşarlar və Zəndlər qarşılaşmasında aktiv rol oynadı. Əmirliyin ailəsinin banisi Pşdər bölgəsindən olan Əhməd Fəqih və ya Fəqi Əhməd olduğu düşünülür.[1] Babanlar, Osmanlılar tərəfindən döyüşdə əsir alınan bir Frank qadından (Keghan) mənşəli olduğu iddia edilir. Şərəfnaməyə görə qəbilənin ilk başçısı 1500-cü ildə yaşadığı güman edilən Pir Badak Babe idi.[2]

Dr. Alirza Özdəmir Baban ailəsi barədə deyir: Kərküklə Süleymaniyyə arasında yaşayırlar. Bir Bəylik quran Baban Əşirətinin ilk siyasi mərkəzi Qara-Çölandı. 1563-cü ilinə aid bir Osmanlı sənədində, Atçəkən Yörüklərindən olan Bababnlu cəmaəti, Oğuzun Büğdüz boyundandır və Kadirlidə yaşamaqdadır. 1591 ilindəki bir başqa sənədə görə isə yenə Büğdüz boyundan olan Baban cəmaəti Konya sancağı və Sivrihisarda məskunlaşıblar.[3]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Baban Əmirləri İran sərhədi boyunca Osmanlı İmperiyasının təhlükəsizliyini təmin etmək müqabilində bəzi muxtariyyətlər ələ gətirdilər. Süleyman Bəy Şəhrizor əyalətini idarə edən ilk Baban əmiriydi. 1694-cü ildə Ərdalan xanlığınınn qüvvələri məğlub edərək Səfəvilərə hücum etdi.[4]

İraqdaki Süleymaniyyə şəhəri, 1781-ci ildə Baban əmiri Mahmud Paşa tərəfindən quruldu, Süleyman Paşanın şərəfinə adlandırılmışdır. eyni zamanda Baban Əmirliyinin paytaxtı olaraq da tanınıb.[5]

Baban Əmirləri 1723–1746-cı illərdə Səfəvinin yıxılış tarixindəki müharibələrində Osmanlı ordusuna kömək etdi. 1750-ci ildən 1847-ci ilə qədər Babanlar digər kürd Əmirlikləriylə rəqabət edirdi (Soran və Botan kimi) və Osmanlılar və Qacarlar tərəfindən mərkəzləşdirilməsinin qarşısı alınırdı.[6] 19-cu əsrin ortalarında Osmanlı modernləşmə dövründə Əmirliyə son qoydu. Baban qiyamı üç il davam etdi, ancaq Osmanlı qüvvələri və kürd tayfaları tərəfindən qurulan koalisiyaya məğlub oldu. Son Baban hökmdarı Əhməd Paşa Baban 1847-ci ildə Köysancaq yaxınlığında məğlub oldu və Şəhr-i Zor bölgəsi Osmanlı İmperiyasına ilhaq edildi.[7]

Baban Əmirləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. I. Babanzadə Əhmət paşa, 1649–1670
  2. I. Babanzadə Süleyman, 1670–1703
  3. I. Məhəmməd paşa, 1721–1731
  4. Xalid paşa, 1732–1742
  5. Səlim paşa, 1742–1754
  6. II. Süleyman paşa, 1754–1765
  7. II. Məhəmməd paşa, 1765–1775
  8. I. Abdullah paşa, 1775–1777 (Məmlük sülaləsi)?
  9. II. Əhməd paşa, 1777–1780
  10. I. Mahmud paşa, 1780–1782
  11. Babanzadə İbrahim paşa, 1782–1803
  12. Abdurahman paşa, 1803–1813
  13. II. Mahmud paşa, 1813–1834
  14. III. Süleyman paşa, 1834–1838
  15. II. Babanzadə Əhmət paşa, 1838–1847
  16. II. Abdullah paşa, 1847–1850

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ W. Behn, Baban Arxivləşdirilib 2020-09-30 at the Wayback Machine, Encyclopaedia Iranica
  2. ↑ M. Th. Houtsma, A. J. Wensinck, H. A. R. Gibb, W. Heffening and E. Levi-Provencal, First encyclopaedia of Islam (1993), Vol. VII, p.538, BRILL Publishers
  3. ↑ Özdemir, Alı rıza(?). Kayıp türkler, Etnik Coğrafia Bakımından Kürdleşen Türkmen Aşiretleri,5. baskı, Kripto:186
  4. ↑ Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters (2009), Encyclopedia of the Ottoman Empire, p.70, Infobase Publishing, ISBN 9781438110257
  5. ↑ W. Behn, Baban Arxivləşdirilib 2020-09-30 at the Wayback Machine, Encyclopaedia Iranica
  6. ↑ W. Behn, Baban Arxivləşdirilib 2020-09-30 at the Wayback Machine, Encyclopaedia Iranica
  7. ↑ Ely Banister Soane (2007), To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise, p.371, Cosimo, Inc.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Baban_əmirliyi&oldid=6822845"