Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi landşaf rayonu: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| (2 fərqli istifadəçi tərəfindən edilmiş 2 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
'''Sincan Qəbələ ekogeokimyəvi landşaf rayonu'''-Rayonu digər ekogeokimyəvi [[ |
'''Sincan Qəbələ ekogeokimyəvi landşaf rayonu'''-Rayonu digər ekogeokimyəvi [[landşaft]] rayonlarından fərqləndirən ən mühüm cəhət burada ekoloji gərginliyi yaradan amillər içərisində [[antropogen]] amilin üstün olmasıdır. |
||
== Ekoloji şərait == |
== Ekoloji şərait == |
||
Kimyəvi və spektral analizlərin nəticələrinə görə rayonun [[ |
Kimyəvi və spektral analizlərin nəticələrinə görə rayonun [[şərq]]ində və [[cənub]]unda kiçik lokal ərazilərdə sulfatlı-[[natrium]]lu-[[kalsium]]lu, qalan yerlərdə isə sulfatlı-natriumlu birləşmələr yayılmışdır. Bəzi yerlərdə mərgümüş,[[vanadium]],[[mis]],[[bor]] və s.mikroelementlərin konsentrasiyası klarka nisbətən azacıq yüksək olsa da ərazidə [[stronsium]]dan başqa bütün elementlərin miqdarı fon səviyyəsindən aşağıdır. |
||
| ⚫ | |||
Rayonda ekoloji gərginlik yaradan ftor çatışmazlığı,[[Sel|sellər]],[[Dolu|dolu]] düşməsi,[[Qar uçqunları|qar uçqunları]],sürüşmələr və s.bu kimi təbii amillərin təsirini də vaxtı ilə [[Qəbələ|Qəbələnin]] Soltan[[Nuxa|-Nuxa]] kəndində inşa edilmiş [[Radiolokasiya]] qurğusunun (RLQ) ətraf ərazilərin ekoloji vəziyyətinə göstərdiyi ciddi [[Antropogen|antropogen]] təsirlə müqayisə etmək olmaz.Qəbələdəki geokimyəvi şəraitin öyrənilməsi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki,bütün rayon ərazisində olduğu kimi burada da stronsiumdan başqa bütün elementlərin miqdarı regional fona nisbətən azdır.Stronsiumun miqdarının burada fon səviyyəsindən yüksək olmasına gəldikdə isə,artıq qeyd edildiyi kimi,onun miqdarı torpağın üst qatında mümkün sayıla bilən,yaxud,icazə verilə bilən həddə olduğundan bu element də ətraf mühit üçün elə bir təhlükə yaratmır. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Ekoloji şəraitin insanlara təsiri == |
== Ekoloji şəraitin insanlara təsiri == |
||
[[Qəbələ rayonu]]nun Soltan-[[Nuxa]],[[Əmirli]], Aydın-Qışlaq kəndlərində maqnit [[şüalanma]]sı intensivliyi yol verilən normadan 7–9 dəfə çox olmuşdur. |
|||
[[Maqnit]] şüalanması intensivliyinin yüksək olması isə ətraf |
[[Maqnit]] şüalanması intensivliyinin yüksək olması isə ətraf [[ərazi]]lərin [[fauna]] və [[flora]]sının öldürücü təsir göstərir. Çöl tədqiqatları zamanı ərazidə müşahidə etdiyimiz qarağacların kütləvi quruması, yerli əhalinin dediklərinə görə, arı ailələrinin beçə verməməsi, kütləvi surətdə xəstəliyə tutulub qırılması və s.bu kimi hallar göstərilən texniki qurğunun fəaliyyəti ilə əlaqədardır. |
||
Ən dəhşətlisi isə odur ki, bu Radiolokasiya qurğusunun fəaliyyət göstərdiyi illərdə Qəbələ rayonunda [[ |
Ən dəhşətlisi isə odur ki, bu Radiolokasiya qurğusunun fəaliyyət göstərdiyi illərdə Qəbələ rayonunda [[əhali]]nin ölüm faizi xeyli yüksəlmiş, doğum isə 70% azalmışdır. Maqnit şüalanmasının zərərli təsiri nəticəsində,[[rayon]] ərazisində uşaq ölümü xeyli çoxalmış, əhalinin sağlamlığı ciddi təhlükə qarşısında qalmışdır. |
||
Rayonun [[ |
Rayonun [[səhiyyə]] təşkilatlarının və [[Respublika]] Səhiyyə Nazirliyinin məlumatlarına görə Qəbələ əhalisinin 66%-i 12 müxtəlif xəstəliklə xəstələnib sağlamlıqlarını itirmişlər. Bunların arasında xərçəng,[[ürək]]-damar və qadın xəstəlikləri daha çoxdur. |
||
Burada ekoloji təhlükə törədən geokimyəvi şərait yox,[[maqnit]] şüalanması intensivliyinin yüksək olması idi ki, bu da təkcə [[Qəbələ]]nin və onun ətraf [[kənd]]lərinin deyil, bütövlükdə Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi [[landşaft]] rayonunun müasir ekoloji şəraitinə çox pis təsir göstərir və ərazidə məskunlaşmış canlıların sağlamlığını ciddi təhlükəyə məruz qoyurdu.<ref> Q. İ. Rüstəmov, A. M. Rüstəmova. Böyük Qafqazın cənub yamacı landşaftlarının ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri. Bakı.2016.189 səh.</ref> |
|||
Yerli xəstəxanalardan alınan məlumatlara görə müayinədən keçən hər 1000 nəfərdən 382-sində qadın xəstəliyinin qeydə alınması burada ekoloji şəraitin pis vəziyyətdə olduğunu və qəti meliorativ tədbirlər görülməsinin tələb olunduğunu göstərirdi. |
|||
Apardığımız tədqiqatların nəticələrinə görə deyə bilərik ki,Qəbələ,eləcə də Soltan–Nuxa ərazisindəki torpaqların üst qatında bütün elementlərin miqdarı regional fona nisbətən azdır. Buna görə də bu ərazilərin kimyəvi elementlərlə çirkləndirilməsini söyləmək olmaz.Artıq yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi burada ekoloji təhlükə törədən geokimyəvi şərait yox,maqnit şüalanması intensivliyinin yüksək olması idi ki,bu da təkcə Qəbələnin və onun ətraf kəndlərinin deyil,bütövlükdə Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi landşaft rayonunun müasir ekoloji şəraitinə çox pis təsir göstərir və ərazidə məskunlaşmış canlıların sağlamlığını ciddi təhlükəyə məruz qoyurdu.İnkar etmək olmaz ki,keçmiş [[SSRİ]]-nin hərbi [[Sənaye|sənaye]] kompleksinin ən mühüm obyektlərindən biri olan Qəbələ Radiolokasiya qurğusu Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi landşaft rayonunda ekoloji şəraiti gərginləşdirən ən başlıca antropogen amil olmaqla rayonun ekoloji şəraitinə insan fəaliyyətinin dəhşətli təsirinin bariz nümunəsidir ki,Sincan-Qəbələ kimi nadir təbiətli bir ərazi ekoloji cəhətdən gərginliyi şiddətli olan region kimi səciyyələndirilirdi. |
|||
Hazırda bu qurğunun fəaliyyətinin dayandırılması,haqqında danışdığımız ərazidə maqnit şüalanmasının aradan qaldırılması ilə nəticələnmişdir ki,bu da artıq Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi landşaft rayonunu əsasən təbii proseslərin təsiri ilə formalaşan,ekoloji şəraiti qənaətbəxş olan ekogeokimyəvi landşaft rayonu kimi səciyyələndirməyə əsas verir.<ref> Q.İ.Rüstəmov,A.M.Rüstəmova.Böyük Qafqazın cənub yamacı landşaftlarının ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri.Bakı.2016.189 səh.</ref> |
|||
== Həmçinin bax == |
== Həmçinin bax == |
||
| Sətir 21: | Sətir 18: | ||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
||
http://www.qebele-ih.gov.az/page/10.html |
* [http://www.qebele-ih.gov.az/page/10.html Rayon haqqında] |
||
== İstinadlar == |
== İstinadlar == |
||
{{İstinad siyahısı}} |
{{İstinad siyahısı}} |
||
[[Kateqoriya:Landşaft ]] |
|||
[[Kateqoriya:Qəbələ rayonu]] |
|||
Səhifəsinin 20:58, 2 mart 2024 tarixinə olan son versiyası
Sincan Qəbələ ekogeokimyəvi landşaf rayonu-Rayonu digər ekogeokimyəvi landşaft rayonlarından fərqləndirən ən mühüm cəhət burada ekoloji gərginliyi yaradan amillər içərisində antropogen amilin üstün olmasıdır.
Ekoloji şərait[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kimyəvi və spektral analizlərin nəticələrinə görə rayonun şərqində və cənubunda kiçik lokal ərazilərdə sulfatlı-natriumlu-kalsiumlu, qalan yerlərdə isə sulfatlı-natriumlu birləşmələr yayılmışdır. Bəzi yerlərdə mərgümüş,vanadium,mis,bor və s.mikroelementlərin konsentrasiyası klarka nisbətən azacıq yüksək olsa da ərazidə stronsiumdan başqa bütün elementlərin miqdarı fon səviyyəsindən aşağıdır. Qəbələdə ekoloji şəraitin pisləşməsi ətraf mühitin kimyəvi elementlərlə çirkləndirilməsindən deyil, təbii mühitə texnogen təsirlərdəndir. Söhbət burada bir vaxtlar müdafiə məqsədilə qurulan Radiolokasiya qurğusundan gedir. Tədqiq etdiyimiz ərazinin geokimyəvi şərait ilə yanaşı həm də burada yaranmış ekoloji vəziyyəti öyrənməyə cəhd etdiyimizdən bu qurğunun ətraf mühitə zərərli təsir haqqında danışmağı lazım bilirik.
Ekoloji şəraitin insanlara təsiri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qəbələ rayonunun Soltan-Nuxa,Əmirli, Aydın-Qışlaq kəndlərində maqnit şüalanması intensivliyi yol verilən normadan 7–9 dəfə çox olmuşdur. Maqnit şüalanması intensivliyinin yüksək olması isə ətraf ərazilərin fauna və florasının öldürücü təsir göstərir. Çöl tədqiqatları zamanı ərazidə müşahidə etdiyimiz qarağacların kütləvi quruması, yerli əhalinin dediklərinə görə, arı ailələrinin beçə verməməsi, kütləvi surətdə xəstəliyə tutulub qırılması və s.bu kimi hallar göstərilən texniki qurğunun fəaliyyəti ilə əlaqədardır. Ən dəhşətlisi isə odur ki, bu Radiolokasiya qurğusunun fəaliyyət göstərdiyi illərdə Qəbələ rayonunda əhalinin ölüm faizi xeyli yüksəlmiş, doğum isə 70% azalmışdır. Maqnit şüalanmasının zərərli təsiri nəticəsində,rayon ərazisində uşaq ölümü xeyli çoxalmış, əhalinin sağlamlığı ciddi təhlükə qarşısında qalmışdır. Rayonun səhiyyə təşkilatlarının və Respublika Səhiyyə Nazirliyinin məlumatlarına görə Qəbələ əhalisinin 66%-i 12 müxtəlif xəstəliklə xəstələnib sağlamlıqlarını itirmişlər. Bunların arasında xərçəng,ürək-damar və qadın xəstəlikləri daha çoxdur. Burada ekoloji təhlükə törədən geokimyəvi şərait yox,maqnit şüalanması intensivliyinin yüksək olması idi ki, bu da təkcə Qəbələnin və onun ətraf kəndlərinin deyil, bütövlükdə Sincan-Qəbələ ekogeokimyəvi landşaft rayonunun müasir ekoloji şəraitinə çox pis təsir göstərir və ərazidə məskunlaşmış canlıların sağlamlığını ciddi təhlükəyə məruz qoyurdu.[1]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Q. İ. Rüstəmov, A. M. Rüstəmova. Böyük Qafqazın cənub yamacı landşaftlarının ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri. Bakı.2016.189 səh.