Siffeyn döyüşü: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Geri qaytarıldı Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
k 46.32.174.3 (müzakirə) tərəfindən edilmiş 2 redaktə geri qaytarılaraq Qolcomaq tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu Teq: Geri qaytarma |
||
| (8 istifadəçi tərəfindən edilmiş 16 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{qaralama}} |
|||
{{Hərbi münaqişə |
{{Hərbi münaqişə |
||
|münaqişə = Siffeyn döyüşü <br> {{Dil-ar|وقعة صفين}} |
|münaqişə = Siffeyn döyüşü <br> {{Dil-ar|وقعة صفين}} |
||
|aiddir = |
|aiddir = Birinci fitnə |
||
|şəkil = [[Fayl:Balami - Tarikhnama - Battle of Siffin (cropped).jpg|300px]] |
|şəkil = [[Fayl:Balami - Tarikhnama - Battle of Siffin (cropped).jpg|300px]] |
||
|şəklin ölçüsü = |
|şəklin ölçüsü = |
||
|şəklin izahı = Siffeyn döyüşü |
|şəklin izahı = Siffeyn döyüşü |
||
|tarixi = |
|tarixi = 657-ci il 26 iyuldan 28 iyuladək. |
||
|yeri = Siffeyn ([[Raqqa mühafəzəsi]] yaxınlığındakı müasir Əbu Hureyrə kəndi), [[Suriya]] |
|yeri = Siffeyn ([[Raqqa mühafəzəsi]] yaxınlığındakı müasir Əbu Hureyrə kəndi), [[Suriya]] |
||
|səbəbi = |
|səbəbi = |
||
| Sətir 13: | Sətir 12: | ||
|ərazi = |
|ərazi = |
||
|tərəf1 = [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Rəşidi xilafəti]] |
|tərəf1 = [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Rəşidi xilafəti]] |
||
|tərəf2 = [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Əməvilər]] və |
|tərəf2 = [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Əməvilər]] və tərəfdarları |
||
|tərəf3 = |
|tərəf3 = |
||
|tərəf4 = |
|tərəf4 = |
||
|komandan1 = [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] '''[[Əli ibn Əbu Talib]]''' <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Malik Əştər]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Həsən ibn Əli]] <br> |
|komandan1 = [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] '''[[Əli ibn Əbu Talib]]''' <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Malik Əştər]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Həsən ibn Əli]] <br> |
||
[[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Hüseyn ibn Əli]] <br> |
[[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Hüseyn ibn Əli]] <br> |
||
[[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Əmmar ibn Yasir]] [[Döyüş zamanı ölüm|☪]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Məhəmməd ibn Əbubəkr <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Məhəmməd ibn əl-Hənəfiyyə <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Abdullah ibn Abbas]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Qeys ibn Səəd <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Xuzeymə ibn Sabit [[Döyüş zamanı ölüm|☪]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Abbas ibn Əli]] <br> |
[[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Əmmar ibn Yasir]] [[Döyüş zamanı ölüm|☪]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Məhəmməd ibn Əbubəkr <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Məhəmməd ibn əl-Hənəfiyyə <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Abdullah ibn Abbas]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Qeys ibn Səəd <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Xuzeymə ibn Sabit [[Döyüş zamanı ölüm|☪]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] [[Abbas ibn Əli]] <br> [[Fayl:Imamah Flag.png|20px]] Haşim ibn Ütbə [[Döyüş zamanı ölüm|☪]] |
||
|komandan2 = [[Fayl:Black flag.svg|20px]] '''[[I Muaviyə|Muaviyə ibn Əbu Sufyan]]''' <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Əmr ibn As]] |
|komandan2 = [[Fayl:Black flag.svg|20px]] '''[[I Muaviyə|Muaviyə ibn Əbu Sufyan]]''' <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Əmr ibn As]] |
||
<br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Mərvan ibn Həkəm]] <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] Valid ibn Üqbə <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] Əbu əl-Əvar <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Həbib ibn Məsləmə]] |
<br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Mərvan ibn Həkəm]] <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] Valid ibn Üqbə <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] Əbu əl-Əvar <br> [[Fayl:Black flag.svg|20px]] [[Həbib ibn Məsləmə]] |
||
| Sətir 28: | Sətir 27: | ||
|qüvvə4 = |
|qüvvə4 = |
||
|itkilər1 = 25.000<ref name="The Caliphate, Its Rise and Fall">{{cite book |last1=Muir |first1=William |title=The Caliphate, its Rise and Fall |date=1891 |publisher=William Muir |location=London |page=261}}</ref> |
|itkilər1 = 25.000<ref name="The Caliphate, Its Rise and Fall">{{cite book |last1=Muir |first1=William |title=The Caliphate, its Rise and Fall |date=1891 |publisher=William Muir |location=London |page=261}}</ref> |
||
|itkilər2 = 40.000<ref name="The Caliphate, Its Rise and Fall" |
|itkilər2 = 40.000<ref name="The Caliphate, Its Rise and Fall"/> |
||
|itkilər3 = |
|itkilər3 = |
||
|itkilər4 = |
|itkilər4 = |
||
| Sətir 34: | Sətir 33: | ||
|vikianbar = |
|vikianbar = |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Siffeyn döyüşü''' ({{Dil-ar|وقعة صفين}}) — [[Xəlifə Əli]] ilə İslam dövlətinin Suriya valisi [[I Müaviyə|Müaviyə ibn Əbu Süfyan]] arasında Siffeyndə 657-ci ildə baş verən döyüş. Siffeyn indiki [[Suriya]]da, Fəratın sahilindəki [[Rəqqə]] şəhərinin şərqində yerləşir. |
||
Üç aya yaxın davam edən və ən böyük döyüşü 657-ci il iyulun 26–28-də baş verən müharibədə bir nəticəyə gəlinmir. Hər iki tərəfin razılığı ilə qurulmuş hakim heyətindəndə heç bir nəticə əldə olunmur. İslam tarixi baxımından Siffeyn döyüşü; Müsəlman cəmiyyətində Əlinin nüfuzunu sarsıdan, [[xaricilər]] (sonralar Əlini öldürəcəklər) adlı qrupun yaranmasına səbəb olan və Əməvilər sülaləsinin yolunu açan mühüm hadisədir. |
|||
== Tarixi == |
|||
== |
== Döyüşə gedən yol == |
||
Suriya valisi Müaviyə inb Əbu Süfyan asilər tərəfindən öldürülən 3-cü xəlifə Osmanın qohumu idi. O, Əlinin Osmanın qətlində günahkar ola biləcək bəzi şəxslərdən dəstək aldığını və bu səbəbdən də bu qətli araşdırmaqdan çəkindiyini düşünür. Buna görə də Əliyə qarşı qiyam qaldırır. [[Əli]]nin üsyanı yatırmaq cəhdi Siffeyn döyüşü adlanan uzun toqquşmalara səbəb olur. |
|||
[[Cəməl döyüşü]]ndən sonra Əli 657-ci ilin yanvarında [[Bəsrə]]dən [[Kufə]]yə qayıdır. Əlinin elçilər göndərmək və Müaviyəni razı salmaq cəhdləri nəticəsiz qalır. Əli İslam Dövlətinin mərkəzini [[Mədinə]]dən Kufəyə köçürür. Bu səbəb Əlinin Kufədə tərəfdarlarının çox olması və Kufə daha mərkəzdə mövqedə tutması ilə əlaqədar idi. Əli Kufədə topladığı ordu ilə Müaviyənin nəzarəti altında olan Suriya vilayətini ələ keçirir. İki ordu Fərat çayı boyunca Siffeyndə üz-üzə gəlir. |
|||
== Hakim olayı == |
|||
Aylarla davam edən kiçik toqquşmalar, atəşkəslər və meydan döyüşlərindən sonra müharibənin zirvəsini təşkil edən Quran hadisəsi baş verir. Müaviyənin əsgərləri nizələrinin ucuna Qurandan parçalar taxırlar ki, bu da yəqin ki, döyüşün nəticəsini Allahın qərar verəcəyi anlamına gəlirdi. Əli Qurana əsaslanan hakim heyətinin yaradılmasına razılıq verir və [[Əbu Musa əl-Əşari]]ni nümayəndə təyin edir. [[Əmr ibn As]]da Müaviyəni təmsil edirdi. |
|||
Əlinin hakim heyətinin yaradılmasına razılığı onun Müaviyə ilə bərabər mühakimə olunacağı anlamına gəlirdi və bu Müaviyəyə Əlinin müsəlman icmasının rəhbəri olması iddiasını rədd etməyə imkan verirdi. Əlinin hakimin tələbinə boyun əyməsindən narahat olanların böyük bir qrupu "Hökm ancaq Allaha məxsusdur" ([[Ənam surəsi]]: 57) ayəsini əsas gətirərək bu vəziyyətə etiraz etdilər. Bu qrup hakim heyətinin qurulmasının Quranın "Əgər iki müsəlman dəstəsindən biri digərinə hücum etsə, Allahın əmrinə qayıdana qədər hücum edənlə (hücum edənlə) vuruşun" əmrinə qarşı çıxmaq olduğuna inanırdılar ([[Hucurat surəsi]]: 9). |
|||
Bu ifrat dindar dəstənin kiçik bir hissəsi Harura kəndinə çəkilir və əsas qrupdan ayrıldıqları üçün xaricilər kimi tanınırlar. |
|||
== Nəticəsi == |
|||
Hakim olayının təfərrüatları müxtəlif mənbələrdə geniş şəkildə dəyişir. Aydın olan budur ki, Əlinin müsəlman cəmiyyətindəki mövqeyi ciddi şəkildə zəifləmişdir. |
|||
658-ci ilin mayında Suriyadakı bəzi tərəfdarları Müaviyəni xəlifə elan edir. Müaviyənin təsir dairəsi indiki İraq və Hicaza ([[Səudiyyə Ərəbistanı]]nın qərbi) doğru genişlənərkən, Əlinin nüfuz dairəsi onun paytaxtı Kufəyə doğru daralır. |
|||
Əli Siffeyn döyüşündən dörd il sonra (661-ci ildə) xaricilər tərəfindən öldürüləndə Müaviyənin xilafətini elan etməsi üçün heç bir maneə yox idi. Müaviyə Əməvilər sülaləsinin ilk xəlifəsi olur. |
|||
İki ordunun itkiləri ilə bağlı səslənən fikirlər ziddiyyətlidir. Bəzi tarixçilər iki ordunun ümumi itkisini 70.000 olaraq qiymətləndirir. Onların 45 mini Müaviyənin, 25 mini isə Əlinin ordusundan olduğu bildirilir<ref>İbn Muzahim, s. 474 ve 558; Halife, s. 116; Belazuri, s. 97; İbn Şehri Aşub, s. 195; İbn Ebi’l Hadid, c. 2, s. 208.</ref><ref>[http://tr.wikishia.net/view/S%C4%B1ffin_Sava%C5%9F%C4%B1 Sıffin Savaşı] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160304091318/http://tr.wikishia.net/view/S%C4%B1ffin_Sava%C5%9F%C4%B1 |date=2016-03-04 }} .</ref>. |
|||
== İstinadlar == |
|||
{{İstinad siyahısı}} |
|||
[[Kateqoriya:Müharibələr]] |
[[Kateqoriya:Müharibələr]] |
||
[[Kateqoriya:657-ci ildəki hadisələr]] |
[[Kateqoriya:657-ci ildəki hadisələr]] |
||
[[Kateqoriya:Birinci Fitnə]] |
|||
Səhifəsinin 13:57, 10 may 2024 tarixinə olan son versiyası
| Siffeyn döyüşü ərəb. وقعة صفين | |||
|---|---|---|---|
| Birinci fitnə | |||
.jpg) Siffeyn döyüşü | |||
| Tarix | 657-ci il 26 iyuldan 28 iyuladək. | ||
| Yeri | Siffeyn (Raqqa mühafəzəsi yaxınlığındakı müasir Əbu Hureyrə kəndi), Suriya | ||
| Nəticəsi | heç-heçə[1][2] | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Siffeyn döyüşü (ərəb. وقعة صفين) — Xəlifə Əli ilə İslam dövlətinin Suriya valisi Müaviyə ibn Əbu Süfyan arasında Siffeyndə 657-ci ildə baş verən döyüş. Siffeyn indiki Suriyada, Fəratın sahilindəki Rəqqə şəhərinin şərqində yerləşir.
Üç aya yaxın davam edən və ən böyük döyüşü 657-ci il iyulun 26–28-də baş verən müharibədə bir nəticəyə gəlinmir. Hər iki tərəfin razılığı ilə qurulmuş hakim heyətindəndə heç bir nəticə əldə olunmur. İslam tarixi baxımından Siffeyn döyüşü; Müsəlman cəmiyyətində Əlinin nüfuzunu sarsıdan, xaricilər (sonralar Əlini öldürəcəklər) adlı qrupun yaranmasına səbəb olan və Əməvilər sülaləsinin yolunu açan mühüm hadisədir.
Döyüşə gedən yol[redaktə | mənbəni redaktə et]
Suriya valisi Müaviyə inb Əbu Süfyan asilər tərəfindən öldürülən 3-cü xəlifə Osmanın qohumu idi. O, Əlinin Osmanın qətlində günahkar ola biləcək bəzi şəxslərdən dəstək aldığını və bu səbəbdən də bu qətli araşdırmaqdan çəkindiyini düşünür. Buna görə də Əliyə qarşı qiyam qaldırır. Əlinin üsyanı yatırmaq cəhdi Siffeyn döyüşü adlanan uzun toqquşmalara səbəb olur.
Cəməl döyüşündən sonra Əli 657-ci ilin yanvarında Bəsrədən Kufəyə qayıdır. Əlinin elçilər göndərmək və Müaviyəni razı salmaq cəhdləri nəticəsiz qalır. Əli İslam Dövlətinin mərkəzini Mədinədən Kufəyə köçürür. Bu səbəb Əlinin Kufədə tərəfdarlarının çox olması və Kufə daha mərkəzdə mövqedə tutması ilə əlaqədar idi. Əli Kufədə topladığı ordu ilə Müaviyənin nəzarəti altında olan Suriya vilayətini ələ keçirir. İki ordu Fərat çayı boyunca Siffeyndə üz-üzə gəlir.
Hakim olayı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Aylarla davam edən kiçik toqquşmalar, atəşkəslər və meydan döyüşlərindən sonra müharibənin zirvəsini təşkil edən Quran hadisəsi baş verir. Müaviyənin əsgərləri nizələrinin ucuna Qurandan parçalar taxırlar ki, bu da yəqin ki, döyüşün nəticəsini Allahın qərar verəcəyi anlamına gəlirdi. Əli Qurana əsaslanan hakim heyətinin yaradılmasına razılıq verir və Əbu Musa əl-Əşarini nümayəndə təyin edir. Əmr ibn Asda Müaviyəni təmsil edirdi.
Əlinin hakim heyətinin yaradılmasına razılığı onun Müaviyə ilə bərabər mühakimə olunacağı anlamına gəlirdi və bu Müaviyəyə Əlinin müsəlman icmasının rəhbəri olması iddiasını rədd etməyə imkan verirdi. Əlinin hakimin tələbinə boyun əyməsindən narahat olanların böyük bir qrupu "Hökm ancaq Allaha məxsusdur" (Ənam surəsi: 57) ayəsini əsas gətirərək bu vəziyyətə etiraz etdilər. Bu qrup hakim heyətinin qurulmasının Quranın "Əgər iki müsəlman dəstəsindən biri digərinə hücum etsə, Allahın əmrinə qayıdana qədər hücum edənlə (hücum edənlə) vuruşun" əmrinə qarşı çıxmaq olduğuna inanırdılar (Hucurat surəsi: 9).
Bu ifrat dindar dəstənin kiçik bir hissəsi Harura kəndinə çəkilir və əsas qrupdan ayrıldıqları üçün xaricilər kimi tanınırlar.
Nəticəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hakim olayının təfərrüatları müxtəlif mənbələrdə geniş şəkildə dəyişir. Aydın olan budur ki, Əlinin müsəlman cəmiyyətindəki mövqeyi ciddi şəkildə zəifləmişdir.
658-ci ilin mayında Suriyadakı bəzi tərəfdarları Müaviyəni xəlifə elan edir. Müaviyənin təsir dairəsi indiki İraq və Hicaza (Səudiyyə Ərəbistanının qərbi) doğru genişlənərkən, Əlinin nüfuz dairəsi onun paytaxtı Kufəyə doğru daralır.
Əli Siffeyn döyüşündən dörd il sonra (661-ci ildə) xaricilər tərəfindən öldürüləndə Müaviyənin xilafətini elan etməsi üçün heç bir maneə yox idi. Müaviyə Əməvilər sülaləsinin ilk xəlifəsi olur.
İki ordunun itkiləri ilə bağlı səslənən fikirlər ziddiyyətlidir. Bəzi tarixçilər iki ordunun ümumi itkisini 70.000 olaraq qiymətləndirir. Onların 45 mini Müaviyənin, 25 mini isə Əlinin ordusundan olduğu bildirilir[5][6].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Battle of Ṣiffīn, Encyclopædia Britannica, retrieved on April 17, 2019. "...ʿAlī gathered support in Kūfah, where he had established his centre, and invaded Syria. The two armies met along the Euphrates River at Ṣiffīn (near the Syrian-Iraqi border), where they engaged in an indecisive succession of skirmishes, truces, and battles, culminating in the legendary appearance of Muʿāwiyah’s troops with copies of the Qurʾān impaled on their lances—supposedly a sign to let God’s word decide the conflict." Archived at the Wayback machine
- ↑ Muʿāwiyah I, Encyclopædia Britannica, retrieved on April 17, 2019. "As a kinsman of the slain caliph ʿUthmān, Muʿāwiyah bore the duty of revenge. Because ʿAlī neglected to apprehend and punish ʿUthmān’s murderers, Muʿāwiyah regarded him as an accomplice to the murder and refused to acknowledge his caliphate. Thereupon ʿAlī marched to the Euphrates border of Syria and engaged Muʿāwiyah’s troops at the famous Battle of Ṣiffīn (657). Muʿāwiyah’s guile turned near defeat into a truce. Resorting to a trick that played upon the religious sensibilities of ʿAlī’s forces, he persuaded the enemy to enter into negotiations that ultimately cast doubt on the legitimacy of ʿAlī’s caliphate and alienated a sizable number of his supporters." Archived at the Wayback machine
- ↑ 1 2 Ibn Yaqubi, Ahmad. Tarikh Al Yaqubi. Armenia: Ahmad Ibn Yaqubi. 872. səh. 188. ISBN 9786136166070.
- ↑ 1 2 Muir, William. The Caliphate, its Rise and Fall. London: William Muir. 1891. səh. 261.
- ↑ İbn Muzahim, s. 474 ve 558; Halife, s. 116; Belazuri, s. 97; İbn Şehri Aşub, s. 195; İbn Ebi’l Hadid, c. 2, s. 208.
- ↑ Sıffin Savaşı Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine .