Çək-çək

Çək-çək (başq. cək-cək, tatar. çək-çək, qaz. şak-şak və ya şek-şek) — xəmirdən və baldan hazırlanan qida. Türk xalqlarına məxsus milli yemək. Daha çox başqırd, tatar və qazaxlar istifadə edir.

Çək-çək buğda unundan hazırlanmış yumşaq xəmirdən və çiy yumurtadan hazırlanır. Xəmir nə qədər yumşaq olsa çək-çək o qədər yumşaq və havalı olacaq.^[1] Yumurta ilə yoğrulmuş xəmirdən vermişili xatırladan qısa və nazik çubuqlar və ya kiçik qoz ölçüsündə şarlar düzəldilir. Daha sonra qazanda qızardılır və üzərinə qaynar bal qarışığı tökülür.

Çək-çəkə xüsusi forma verilir (əsasən dağ forması). Soyuduqdan sonra istifadəyə verilir. Bəzən üzərinə bal süzməklə yanaşı meyvə quruları da əlavə edilir. Çək-çəki qozla və ya   müxtəlif şirniyyatlarla bəzəyirlər.

Tacikistan və ya buxara kalevesi, əriştə formasında olur. Qazaxıstanda  — şek-şek adlanır. Başqırd və tatar çək-çəkləri də fərqli olur. Tatar çək-çəki kiçik ölçülü olub (diametri 2–3 mm, uzunluğu 2-3 sm) qovucuq formasında olur. Baqırdlar isə daha iri hazırlayırlar – diametri 1 sm, uzunluğu 3-5 sm olur. Bəzi yerlərdə çək-çəkə bal əvəzinə şəkər şərbəti əlavə olunur. Adətən belə çək-çək baursak və ya toş adlanır. Laklarda çək-çək bal və qoz qarışığından hazırlanır. Lakların çək-çəki öz tarixini dağlıq Kuma kəndindən götürmüş. Kabardınlərdə isə çək-çək zıçer-ıs adlanır. Kumuklarda çək-çək ilav-qaliva (halva) adlanır.

Dünyada ən böyük çək-çək Kazanda, 2018 FİFA Dünya Kuboku zamanı hazırlanmış. Forması yarım futbol topu formasında olan bu çək-çəkin diametri 2,6 metr, hündürlüyü isə 2 metr olmuş. Qeydə alınmış çəki 4026 kq olmuş.^[2] İkinci ən böyük çək-çək 2016-cı ilin fevralında Başqırdıstanda hazırlanmış. Çək-çəkin çəkisi 1143,5 kq olmuş.^[3]

Çək-şək — desert qida hesab olunur. Çay və kofe ilə yeyilir. Bütöv və ya doğranmış formada istifadə olunur. Çək-çəkin saxlanılma müddəti - 90 gündür. Diabet və allergiyadan əziyyət çəkənlərin istifadə etməsi məsləhət deyil.

1. ↑ Д-р физ.-мат. наук Мухамедиев Ш. А. (Институт физики Земли имени О. Ю. Шмидта РАН), д-р техн. наук Васькина В. А., Львович Н. А. (Московский государственный университет пищевых производств). "Мучное кондитерское изделие чак-чак: уникальность истории, символики и рецептуры". «Кондитерское производство». 3/2012. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-05.
2. ↑ "Самый большой в мире Чак-чак в виде футбольного мяча приготовили в Казани – Реестр рекордов России". 2019-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-05.
3. ↑ "Самый большой чак-чак в мире съели в Уфе". trishurupa.ru. 2016-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-10.