İkiqat vergitutma

Haqqında bir sıra məqalələrin bir hissəsi
Vergitutma
Fiskal siyasəti aspekti
Siyasətlər Dövlət gəliri Əmlak vergisinin bərabərləşdirilməsi Vergi gəliri Qeyri-vergi gəliri Vergi qanunu Vergi mötərizəsi Düz vergi Vergi həddi İstifadə Kredit Çıxılma Vergi dəyişikliyi Vergi endirimi Vergi tətili Vergi amnistiyası Vergi üstünlüyü Vergi təşviqi Vergi islahatı Vergilərin uyğunlaşdırılması Vergi rəqabəti Vergi tutulması İkiqat vergitutma Nümayəndəlik Birliklər Tibbi əmanət hesabı
İqtisadiyyat Ümumi nəzəriyyə Qiymətə təsiri Həddindən artıq yük Vergi halları Laffer əyrisi Optimal vergi Nəzəriyyələr Optimal kapital gəlir vergisi Vergilərin bölüşdürülməsi Vergi dərəcəsi Mənzil Progressive Reqressiv Proporsional
Yığım Gəlir xidməti Gəlir möhürü Vergi qiymətləndirməsi Vergi tutulan gəlir Vergi girovu Vergi geri qaytarılması Vergi qalxanı Vergi rezidentliyi Vergi hazırlığı Vergi araşdırması Vergi sığınacağı Vergi yığan Özəl vergi yığımı Vergi təsərrüfatı
Uyğunsuzluq Ümumi Vergidən yayınma Repatriasiya vergisindən yayınma Vergidən yayınma Vergi müqaviməti Vergi sığınacağı Borclular həbsxanası Qaçaqmalçılıq Qara bazar Bildirilməmiş məşğulluq Korporativ Vergi çevrilməsi Köçürmə səhv qiymətləri Baza aşınması və mənfəətin dəyişməsi (BEPS) Qoşa İrlandiya Holland sendviçi Tək Səməni CAIA Məkanlar Vergi cənnəti Korporativ Cənnətlər Dənizdə maliyyə mərkəzilər (OFC) Dənizdə sehrli dairə Konduit və sink OFC-ləri Maliyyə mərkəzi Maliyyə Məxfilik İndeksi Major examples Ireland as a tax haven Ireland v. Commission Leprechaun economics Liechtenstein tax affair Luxembourg Leaks Offshore Leaks Paradise Papers Panama Papers Swiss Leaks United States as a tax haven Panama as a tax haven
Növləri Direct Indirect Per unit Ad valorem Aviation Airport improvement Landing Solidarity Capital gains Expatriation Consumption Departure Hotel Sales Stamp Television Tourist Value-added Dividend Environmental tax Carbon Eco-tariff Landfill Natural resources consumption Severance Steering Stumpage Excise Alcohol Cigarette Fat Meat Sin Sugary drink Tobacco General Georgist Gift Gross receipts Hypothecated Income Inheritance (estate) Land value Luxury Payroll Pigouvian Property Resource rent Single Surtax Turnover Use User charge/fee Congestion Fuel Road/GNSS Toll Vehicle miles traveled Corporate profit Excess profits Windfall Negative (income) Wealth
International Financial transaction tax ATTAC Currency transaction tax [[Common Consolidated Corporate Tax Base|Şablon:Wrap]] (CCCTB) Global minimum corporate tax rate Robin Hood tax Tobin tax Spahn tax Tax equalization Tax treaty Exchange of Information Permanent establishment Transfer pricing European Union FTT Foreign revenue rule
Trade Custom Duty Tariff Import Export Tariff war Free trade Free-trade zone Trade agreement ATA Carnet
Tədqiqat Akademik Mixir Desai Dxammika Dxarmapala Ceyms Hans Ronen Palan Coel Slemrod Qabriel Tsukman Təbliğat qrupları Vergi və İqtisadi Siyasət İnstitutu (ITEP) Oxfam (Böyük Britaniya) Vergi Fondu (ABŞ) Vergi Ədalət Şəbəkəsi (TJN) Vergi Siyasəti Mərkəzi (ABŞ)
Din Kilsə vergisi mində səkkiz Teind Onda Fiscus Judaicus Leibzoll Məbəd vergisi Tolerantlıq vergisi Cizyə Xarac Xums Nisab Zəkat
Ölkəyə görə Bütün Ölkələr Vergi dərəcələrinə görə ölkələrin siyahısı Vergi gəlirlərinin ÜDM-ə nisbəti Avropada vergi dərəcələri Fərdi ölkələr Albaniya Əlcəzair Argentina Avstraliya Azərbaycan Banqladeş Butan Braziliya Bolqarıstan BVI Kanada Çin Kolumbiya Xorvatiya Danimarka Finlandiya Fransa Almaniya Yunanıstan Honq Konq İslandiya Hindistan İndoneziya İran İrlandiya İsrail İtaliya Yaponiya Qazaxıstan Litva Malta Mərakeş Namibiya Hollandiya Yeni Zelandiya Norveç Pakistan Fələstin Peru Filippin Polşa Portuqaliya Rusiya Cənubi Afrika Şri Lanka İsveç İsveçrə Tayvan Tanzaniya Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Birləşmiş Krallıq Amerika Birləşmiş Ştatları Uruqvay
İqtisadiyyat portalı   Pul portalı
b m r

İkiqat vergitutma — bir şəxsin və ya təşkilatın eyni gəlir, mənfəət və ya əmlak üzərində iki fərqli ölkə tərəfindən vergiyə cəlb olunmasını ifadə edir.^[1] Bu vəziyyət, beynəlxalq ticarət, sərmayə yatırımları və ya xarici gəlirlər əldə edən şəxslər üçün problem yarada bilər.^[2]

Azərbaycanın da bir çox ölkə ilə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında müqavilələri mövcuddur. Bu müqavilələr konkret vergiləri və tətbiq edilən şərtləri tənzimləyir.

İkiqat vergitutmanın qarşısını almaq və investorların təşviq edilməsi məqsədilə bir çox ölkə arasında ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında müqavilələr (Double Taxation Agreements, DTAs) bağlanır. Bu müqavilələrin əsas məqsədi:^[3]

1. Vergi yükünün azaldılması — şəxslərin və ya şirkətlərin eyni gəlirə iki dəfə vergi ödəməkdən qorunması.
2. Vergi öhdəliklərinin aydınlaşdırılması — hər bir ölkənin hansı vergiləri tətbiq edəcəyini müəyyən etmək.
3. Vergidən yayınmanın qarşısının alınması — vergi məlumatlarının mübadiləsi vasitəsilə şəffaflığın artırılması.

İkiqat vergitutmanın qarşısını almaq üçün iki əsas metod tətbiq olunur:^[4]

• Vergi kreditləri (ing. Tax Credit) — şəxs və ya şirkət, xarici ölkədə ödənilən verginin miqdarını öz ölkəsində ödəməli olduğu vergidən çıxmaq hüququ əldə edir.
• Vergidən azadetmə (ing. Tax Exemption) — xarici ölkədə əldə edilən gəlir və ya mənfəət ümumiyyətlə şəxsin və ya şirkətin vətənində vergiyə cəlb edilmir.^[5]

İkiqat vergitutma müqavilələri iqtisadiyyat üçün mühüm rol oynayır.^[6]

• Xarici sərmayələrin artırılmasını təşviq edir.
• Xarici şirkətlərin fəaliyyətini asanlaşdırır.
• Vergi hüququ ilə bağlı mübahisələrin azalmasına səbəb olur.

İkiqat vergitutmanın tarixi beynəlxalq ticarət və sərmayə fəaliyyətlərinin artdığı dövrlərə dayanır. Bu konsepsiya, xüsusilə XX əsrin əvvəllərində ölkələrarası iqtisadi əlaqələrin genişləndiyi bir zamanda aktual oldu.^[7]

Beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin artması nəticəsində bir gəlirə iki fərqli dövlət tərəfindən vergi tətbiq olunması problemi yaranmağa başladı. Bu dövrdə ölkələr arasında xüsusi müqavilələr mövcud deyildi, buna görə də ölkələr öz milli qanunvericilikləri çərçivəsində bu problemi həll etməyə çalışırdılar.^[8]

İkiqat vergitutmanı sistemli şəkildə həll etmək üçün ilk cəhdlər 1920-ci illərdə edildi. Əsas inkişaf mərhələləri:^[9]

Millətlər Cəmiyyəti (ing. League of Nations) çərçivəsində ilk beynəlxalq vergitutma məsələləri müzakirə edildi. 1928-ci ildə Millətlər Cəmiyyəti beynəlxalq vergi müqavilələri üçün ilk model müqavilələr hazırladı. Bu modellər sonrakı dövrlərdə beynəlxalq standartların formalaşmasında baza oldu.^[10]

1899-cu ildə ikiqat vergitutmanın qarşısını almaq üçün Almaniya və İtaliya arasında ilk formal müqavilə imzalandı. Bu, tarixdəki ilk ikiqat vergitutma müqavilələrindən biri kimi tanınır.

1945-ci ildən sonra beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın artması ikiqat vergitutma ilə bağlı müqavilələrin genişlənməsinə səbəb oldu.^[11] 1963-cü ildə İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) ilk model vergi konvensiyasını hazırladı. OECD Model Vergi Konvensiyası ölkələr arasında ikiqat vergitutma müqavilələri bağlamaq üçün standartları müəyyən etdi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) da inkişaf etməkdə olan ölkələrin maraqlarını nəzərə alaraq öz model konvensiyasını təqdim etdi.^[12]

Qloballaşma dövründə ikiqat vergitutma problemi daha kompleks hala gəldi.^[13] Bunun nəticəsində XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq vergi şəffaflığının artırılması və vergidən yayınmanın qarşısının alınması üçün beynəlxalq əməkdaşlıq gücləndi^[14][15] . Bu, ikiqat vergitutma müqavilələrinə yeni maddələrin əlavə olunmasını şərtləndirdi. OECD və G20-nin irəli sürdüyü Vergi Bazalarının Aşınması və Mənfəətin Köçürülməsi (BEPS) təşəbbüsü ikiqat vergitutma müqavilələrindəki boşluqların aradan qaldırılmasına yönəldi.^[16]